نۇح تاسقىنىنىڭ جۇمباعى

 استانا. قازاقپارات - الەم حالىقتارىنىڭ اڭىز اڭگىمەلەرىندە نۇح زامانىندا جەر بەتىن سۋ باسقانى تۋرالى دەرەكتەر بار. قازىرگى كۇندە عالىمدار وسى سۋ تاسقىنى راسىندا دا بولعانىن عىلىمي تۇردە دالەلدەۋگە تىرىسىپ جاتىر.

مۇحيتتان مىڭداپ كيلومەتر قاشىقتىقتا تەڭىز دامىندەي سور كولدەردىڭ بولۋى نۇح تاسقىنىنىڭ قالدىقتارى رەتىندە زەرتتەلىپ كەلەدى. كوپتەگەن گيپوتەزا بار. مۇحيتتارعا كومەتا قۇلاۋىنان نەمەسە اۋا- رايىنىڭ كۇرت ىسۋىنان جەر بەتىن سۋ تاسقىنى باستى دەيتىندەر، قۇرلىقتىڭ جىلجۋىنان بولدى دەيتىندەر دە بار. ءبىراق، كەشەگە دەيىن ناقتى مالىمەتتەر بولعان جوق، بولجامدار عانا بولدى. جاقىندا، «NaturE» جۋرنالى سەنساتسيالىق زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن جاريالادى. «نۇح توپان سۋى» راسىندا دا بولعان دەيدى. عالىمداردىڭ مالىمدەۋىنشە، ەشقانداي دا مۇحيت تاسىماعان، سۋ جەردىڭ استىنان شىققان. سەبەبى، جەر استىندا ۇلكەن سۋ قورى بار. ەگەر تىنىق مۇحيتى قۇرعاپ قالسا، جەر استى سۋ قورى تىنىق مۇحيتى سياقتى مۇحيتتاردى ويلانباي قالپىنا كەلتىرۋگە جەتەدى.

كانادانىڭ البەرتا ۋنيۆەرسيتەتى عالىمدارى ەرەكشە الماستى زەرتتەۋ ناتيجەسىندە وسىنداي توقتامعا كەلگەن. سالماعى گراممنىڭ وننان بىرىنە تەڭ الماس جەر استىنان 500 كيلومەتر تەرەڭدىكتە پايدا بولعان. ەرەكشەلىگى، الماس قۇرامىندا رينگۆۋديت مينەرالىنىڭ ازداپ كريستالى بار، ول پايدا بولعاننان بەرى سول كۇيىندە ساقتالعان. گ. پيرسون جەتەكشىلىك ەتكەن زەرتتەۋ ناتيجەسىندە رينگۆۋديت مينەرالىنىڭ قۇرامىندا 1,5 پايىز سۋ بار ەكەندىگى انىقتالعان. بۇل ازىرگە جەر استىندا سۋ رەزەرۆى بارلىعىن بىلدىرەتىن جالعىز عانا دالەل. بىرنەشە جىل بۇرىن ۆاشينگتون ۋنيۆەرسيتەتى سەيسمولوگيا پروفەسسورى م. ۆايسەشين جەتەكشىلىگىندەگى بىرنەشە عالىم جەر استىندا ۇلكەن مۇحيت بار دەگەن پىكىردى العا تارتقان ەدى. ولار جەر سىلكىنىسىن انىقتايتىن سەيسموگرامما جازۋلارىن، جەر سىلكىنىسى تولقىندارىنىڭ جەر قىرتىسى مەن مانتيا قاباتىنا قانداي تارالۋىن زەرتتەي كەلە وسىنداي توقتامعا كەلگەن. ولار شامامەن 600 مىڭ سەيسموگرامما جازۋلارىن زەرتتەگەن. جەر سىلكىنىسى تولقىندارىنىڭ تارالۋى ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ شىعىس بولىگىندە، سولتۇستىك امەريكا قۇرلىعىنىڭ استىندا ۇلكەن سۋ قورى بار ەكەنىن انىقتاعان. «سەيسميكالىق تولقىنداردىڭ قاتتى ءدىرىلى سۋعا كەلگەن كەزدە شايقالادى»، -  دەيدى پروفەسسور.

بۇدان بۇرىن انگليانىڭ مانچەستەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى دا 1500 كيلومەتر تەرەڭدىكتەن شىعىپ جاتقان كاربونات قىشقىلىنىڭ قۇرامىنان تەڭىز سۋى ىزدەرىن تاپقاندا دا تاڭدانىستارىن جاسىرا الماعان. «سۋ جەر استىندا قالاي پايدا بولدى؟ » دەگەن سۇراق تۋىنداۋى ءسوزسىز. بالكىم سۋ جەر استىندا جەر عالامشارى پايدا بولعاننان بار شىعار. بۇل ءالى بولجام عانا. يۋپيتەردىڭ ەۋروپا اتتى التىنشى سەرىگىنىڭ ورتاسىندا سۋ بولعان. بولجامدارعا قاراعاندا جەر استى سۋى اندا- ساندا جەر بەتىنە شىعىپ تۇرادى. عىلىمي تىلمەن ايتقاندا جەر گيدروسفەراسى قوزعالادى. بالكىم جەر قىرتىسى مەن مانتيا قاباتىندا وزگەرىستەردەن بولۋى دا مۇمكىن. جەر استىندا تۇينەكتەر بولادى. سول تۇينەكتەردەن سۋ 400 گرادۋستا جوعارىعا قىسىممەن اتىلىپ شىعادى. ەرتە زاماندا جەر استى سۋى وسىلاي اتىلىپ شىعىپ، سونىڭ اسەرىنەن مۇحيتتار تاسىپ، جەر بەتىن توپان سۋ باسۋى دا ابدەن مۇمكىن.

 

Massaget.kz