قانات يسلام: وتانىن وپاسىزدار عانا ماسقارالايدى
ءبىز بىلەتىن قانات ەشكىمنىڭ الدىندا باس يەتىن جىگىت ەمەس ەدى. حان ءتاڭىرىنىڭ قىتاي مەملەكەتىنە قاراعان جاعىندا تۋىپ ءوستى. قاناتپەن وليمپيا جانە ازيا ويىندارىندا جولىمىز ءتۇيىستى.
وزگە ەلدە ءجۇرىپ ءوز ۇلتىن وسىنشالىقتى قۇلاي سۇيەتىن قاسيەتتى وسى جىگىتتەن كوردىم. قانات بار سانالى ءومىرى ەل تاعدىرى ءۇشىن ات ۇستىندە وتكەن وسپان باتىردى ەسكە تۇسىرەدى.
قىسىق كوز جاۋىن ىقتىرۋ ءۇشىن ستالين وسپان باتىردى ابدەن پايدالانادى. قازاقتىڭ ازاتتىعى ءۇشىن ارپالىسىپ جۇرگەن ەردىڭ ەڭبەگىن باعالاعان بولىپ وردەن بەرەدى. سوندا وسپان باتىر «مىنا جىلتىراعىڭدى قاتىنىم تاقسىن. ماعان جاۋمەن سوعىساتىن قارۋ بەر» دەگەن ەكەن.
بەيبىت كۇننىڭ بالاسى قانات ەشكىمنەن مىلتىق سۇراعان جوق، ءبىراق جۇدىرىقتاي جۇرەگى قازاق جاساسىن دەپ سوعىپ تۇراتىنىن كامىل سەزەتىن ەدىك.
حالىقارالىق جارىستاردا قىتاي قۇراماسىنىڭ ەڭ مىقتى بوكسشىسى قانات يسلام قازاقستان قۇراماسى جىگىتتەرىنە جاقىن جۇرەدى. ءبىزدىڭ جىگىتتەر دە باسى باس باپكەر بولىپ قاناتتى قۇرامانىڭ ءبىر مۇشەسىندەي كورەدى.
2006-جىلى دوحادا ازيا ويىندارى ءوتتى. ازيا دەگەن اتى بولماسا بۇل ءوزى وسى قۇرلىقتا مەكەندەيتىن بارلىق مەملەكەتتەردىڭ وليمپيا ويىندارى. سوندىقتان مۇنداعى جەڭىستىڭ ورنى ەرەكشە. ونىڭ ۇستىنە ءتورت جىلدا ءبىر وتەدى.
بوكستان قازاقستان قۇراماسىنا بۇيىرعان جالعىز التىندى باقىت سارسەكبايەۆ اپەردى. جارتىلاي فينالدا ول وزبەكتىڭ ۇكىلەگەن ءۇمىتى ديلشود ماحمۋدوۆتى جەڭگەندە، قاسىمىزدا كۇندە جارقىلداپ امانداسىپ جۇرەتىن وزبەك جۋناليستەرى كادىمگىدەي ءابىرجىپ قالدى. ونىسى تۇسىنىكتى دە.
باقىت سارسەكبايەۆ ۇزاق جىلدار وزبەكستان قۇراماسىنىڭ 64 جانە 69 كيلوعا دەيىنگى سالماقتا ءبىرىنشى ورىندا بولدى. ازيا چەمپيوناتىندا ءۇش رەت توپ جاردى. حالىقارالىق جارىستاردا شاپپاي بايگە الىپ ءجۇردى. الا توپىلى اعايىندار بىزدەي ەمەس ۇلتتىق ماسەلەگە قاتتى قارايدى. افينى وليمپياداسىنىڭ قارساڭىندا سارسەكبايەۆقا قاتال تالاپ قويادى.
وليمپكە قاتىسۋعا ءۇمىتىڭ بولسا ۇلتىڭدى وزگەرتەسىڭ. نامىستى جىگىت، ارينە باس تارتادى. افينىعا ءوزىنىڭ كولەڭكەسىندە جۇرگەن ديلشود ماحمۋدوۆ بارادى. قۇر قايتپايدى. قولا مەدال الىپ ايدارىنان جەل ەسىپ قايتادى. ءوزىن شەتكە قاققانعا قاپالانعان باقىت تاريحي وتانىنا قايتىپ ءبارىن قايتادان باستادى.
ەندى تاعى دا ماحمۋدوۆتى جولدان تايدىردى. قالىڭ وزبەكتىڭ قايعىرىپ جۇرگەنى سول. ەكى قازاقتىڭ فينالدا كەزدەسۋى مۇمكىن ەدى. قىتايلار اسا ىقىلاس تانىتا قويماعان، قازاق قۇراماسىن شىرعالاپ شىقپايتىن قاناتقا قولا مەدال بۇيىرعان. باس جۇلدە باقىتتا.
قىزىعى جەڭىمپازداردى ماراپاتتاۋ كەزىندە بولعان. ءانۇران وينالعان سوڭ، ادەتتە جەڭىمپاز فوتوسەسسيادا الدىمەن ەكىنشى ورىن العان بوكسشىنى جانىنا تارتادى. مۇندا كەرىسىنشە بولدى. باقىت وزىنەن كەم قۋانباي، قازاق ءانۇرانى وينالعاندا ءجۇزى نۇرلانىپ تۇرعان باۋىرى قاناتتى جانىنا تارتتى.
قازاق بايراعىن جامىلعان قوس قازاق ازيا ويىندارىنىڭ ەڭ بيىك تۇعىرىندا كۇندەي جارقىراپ تۇردى. مۇنى قاراپ تۇرىپ ءبىز مەيىرلەندىك، تەبىرەندىك. بىرەۋىنىڭ وزبەكستاننان ورالعانى كەشە عانا. ەكىنشىسى قىتاي مەملەكەتىنىڭ ازاماتى. ءبىراق ەكەۋى دە اللا تاعالانىڭ وزدەرىن قازاق ەتىپ جاراتقانىنا سونشالىقتى باقىتتى ەدى.
وسى جاعداي 2008-جىلى بەيجىڭ وليمپياسى ويىندارىندا اينا قاتەسىز قايتالاندى. بۇل وليمپيادادا قانات يسلامنىڭ مۇمكىندىگى زور ەدى. بۇعان دەيىن باقىت ەكەۋى ءۇش رەت بەتتەسىپ، قانات ەكى رەت جەڭگەن. بىرىندە نوكداۋن تىركەلدى. ونىڭ ۇستىنە قانات نۇرعالي سافيۋلليندەي اتاقتى باپكەردىڭ قول استىندا تەر توكتى.
قانات شيرەك فينالدا «وسى جولى ما» دەپ شيرىعىپ كەلگەن ديلشود ماحمۋدوۆتى كۇمانسىز جەڭىپ، اۋىلىنا مەدالسىز قايتارىپ جىبەردى. ەكى قازاق فينالدا جولىعادى دەگەن پىكىر جەلدەي ەستى. قانات شىققاندا قازاقتار ءارۋاعىن شاقىرىپ، قولداۋ كورسەتەدى. ءبىر قىزىعى، اۋىزدارىنا سۋ تولتىرىپ العانداي ءۇنسىز قالاتىن قىتاي جانكۇيەرلەرى جاق تارتقان جوق.
قانات تا مۇنى زاڭدىلىق دەپ قابىلداعانداي. جارتىلاي فينالدا اسا تالانتتى كۋبالىق بوكسشى كارلوس بانتەۋرامەن جولى ءتۇيىستى. ءبىرى ءولىپ، ءبىرى قالاتىن ناعىز جەكپە-جەك بولدى. كۋبالىقتار وتە ادۋىندى. ءسال قورقىنىش بىلدىرسەڭ، ءسال شەگىنىپ بوكستاسساڭ كۇشى تاسىپ شىعا كەلەدى.
قويان-قولتىق توبەلەستە عانا ازداپ اياق تارتادى. قانات سويقاندى سالدى. ءبىر سەكۋندقا ارتقا شەگىنگەن جوق. گۇرزى جۇدىرىقتار دۇرسىلىنەن نايزاعاي ويناپ، كۇن كۇركىرەگەندەي بولادى. باۋىر، بۇيرەك جاقتان وپىرىپ ءتيىپ جاتقان سوققىلاردا ەسەپ جوق. قانداسىمىز بولعان سوڭ ءىش تارتامىز با، بىزگە قانات جەڭگەندەي كورىنگەن.
رەفەري كۋبالىقتىڭ قولىن كوتەردى. جارىس اراسىنداعى ءبىر كۇندە بوكسشى ءوز-وزىنە كەلىپ ۇلگەرمەيدى. فينالدا باقىتپەن شىققان كارلوس بانتەۋرا ءسال شارشاعانداي سەزىلگەن. كۇشىن قانات الىپ قالىپتى. تاعى دا قارجىسۋ.
«ەدىل ءۇشىن ەگەسكەن، جايىق ءۇشىن جانداسقان» ايقاس تاعى بولدى. اتادان ەر بولىپ تۋعان باقىت سارسەكبايەۆ قازاققا وتە قات بولىپ تۇرعان التىندى بەرسە قولىنان، بەرمەسە جولىنان الۋعا دايىن ەدى. ءبىزدىڭ باتىردىڭ قۇرمەتىنە قازاقتىڭ ءانۇرانى وينالدى. سودان سوڭ باقىت وزىنەن ەكى ساتى تومەن تۇرعان قاناتقا قول سوزدى.
قازاقتىڭ كولدەي كوك تۋىن جامىلعان قوس قازاق دۇنيە ءجۇزى جانكۇيەرلەرىنىڭ الدىندا التىنداي جارقىراپ تۇردى. ءدۇيىم جۇرت تۇعىردان قوس قازاق ۇلانىن كورىپ ءسۇيسىندى. وسىندايدا ءبارى ەسكە تۇسەدى.
ءبىرى وكپەسى قارا قازانداي بولىپ وزبەكستاننان كەلدى. ازيانىڭ دا، جەر اتتى پلانەتانىڭ ەڭ مىقتى سپورت دوداسىندا التىننان القا تاقتى. ەكىنشىسى قىتاي ازاماتى. ءبىر سالماقتا بوكستاساتىن وسى ەكەۋىنىڭ جەڭىسكە جەتسە جامىلاتىنى قازاق بايراعى. تابيعاتىمىزدان كوڭىلشەكتەۋ ەدىك. ەشكىمنەن قىمسىنباستان جانارداعى جاستى قۇرعاتىپ الدىق.
قۋانىشتىڭ كوز جاسى عوي. قاناتقا قىتاي قونىس بولمادى. ەلگە كەلگىسى كەلدى. اعاسىنا اقىل سالعان ەكەن، قۇپتاماپتى. «وندا سەنى كۇتىپ وتىرعان ادام جوق. ورنىعا الماي قايتىپ كەلەسىڭ. بارما» دەگەن. «جوق، اعا، قازاقستانعا بارامىن. جۇمىس تابىلماي قالسا، ەڭ مىقتى اۋلا سىپىرۋشىسى بولامىن. ويتكەنى مەن ءوز ەلىمنىڭ اۋلاسىن، ياعني جەرىن تازالايمىن».
م. اۋەزوۆ اتىنداعى و ق م ۋ ستۋدەنتتەرىمەن كەزدەسكەندە قانات وسىلايشا ايتقان. ونىڭ جۇلدىزدى سپورتتىق عۇمىرىندا باپكەرى ۇيعىر جۇراعاتىنان بولدى. قانات ق ح ر چەمپيونى بولىپ قۋانىشتان اسىپ-تاسىپ تۇرعاندا، باپكەرى «شىركىن، ەڭ ۇلكەن قۋانىش جارىسقا ءوز ەلىڭنىڭ اتىنان ءتۇسىپ، ءانۇرانىن ويناتقانىڭدا عوي. قالعانى - ءبىر ساتتىك قۋانىش. بۇل جونىنەن قانات سەن باقىتتىسىڭ. تاريحي وتانىڭ - قازاقستانىڭ بار. سونداي ارقا سۇيەر وتانىم بولسا، سول جەردىڭ توپىراعىن موينىما تۇمار قىلىپ تاعىپ جۇرەر ەدىم. وسى ايتقانىمدى ماڭگىگە ەسىڭدە ۇستا».
ۇستازىنىڭ قىستىعىپ ايتقان وسى ءسوزى بالا قاناتتىڭ جۇرەگىنە ماڭگىلىك جازىلىپ قالعان ەدى. قىتايدا جاعدايى جامان بولعان جوق. الەمدەگى ەڭ مىقتى بوكسشىعا قالاعان جاعدايى جاسالادى. ەگەر ايتقاندارىمەن ءجۇرىپ تۇرسا. ءبىراق قازاقستانعا دەگەن ۇلى ساعىنىش جۇرەگىن كەرنەپ، بايىز تاپتىرماعان.
قازاق ەلى قايدان كەلدىڭ دەگەن جوق. الىپ-ۇشىپ جەتكەندە تابانىنا الاقانىن توسەدى. باۋىرجان وسپانوۆتاي ۇلتجاندى اعالارى جانىنا تارتتى. قالعانى بەلگىلى عوي. الاشتىڭ اسىل پەرزەنتى ءاليحان بوكەيحانوۆ اتاسى «ۇلتقا قىزمەت ەتۋ - بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن» دەگەن ەكەن.
ناعىز جىگىتتە ءبىر عانا وتان بولادى. سول وتتان ىستىق وتانىن جامانداعاندار تۇبىندە وڭبايدى. الەمدىك دودادا «Qazaq» اتاۋىمەن مايدانعا ءتۇسىپ، ەلىمىزدىڭ مارتەبەسىن اسقاقتاتىپ جۇرگەن قانات يسلام ءاليحان اتاسىنىڭ وسيەتىن ورىنداپ جۇرگەن جامپوزداردىڭ بىرەگەيى.
باقتيار تايجان،
«ەگەمەن قازاقستان»
