قازاق اراسىندا ەڭ العاش جاساندى شاشتى پايدالانعان كىم؟

 استانا. قازاقپارات - ادامنىڭ يگىلىگىنە پايدالانىلاتىن دۇنيەنىڭ كوبىسى جاساندى، ءتۇپنۇسقا بولىپ ەكىگە بولىنەتىنى بارشاعا ايان.

كەز كەلگەن زاتتى الماس بۇرىن «جامانعا ۇرىنىپ قالماس پا ەكەنمىن؟ » دەپ كۇماندانۋدىڭ سەبەبى وسى. ءتۇپنۇسقا قاشاندا ساپالى، ال ەكىنشىسى كوشىرمە بولىپ كەلەدى. ءدال سول سياقتى، ادامنىڭ كوركىن كىرگىزەتىن شاشتىڭ دا جاساندىسى بولاتىنىن جاقسى بىلەمىز. ءومىر دەگەن تەاترداعى ادام اتتى اكتەردىڭ باسىنداعى شاشتىڭ ءرولىن سومدايتىن جاساندى شاش جايلى جازىلعان جازبا نازارلارىڭىزدا. جاساندى شاش ءسان ءۇشىن ويلاپ تابىلعان جوق. ونى ەرتەرەكتە ايەل دە، ەركەك دە پايدالاندى. ءتىپتى، بەرتىن كەلە ايگىلى بيلەۋشىلەر، قاراپايىم حالىق تا ونى كەرەگىنە جاراتتى. بۇل قاراپايىم عانا زات ادامزاتقا ەرتە زاماندا قاجەت بولعانعا ۇقسايدى. ولاي دەيتىنىمىز، العاشقى جاساندى شاش ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى Ⅲمىڭجىلدىقتا پايدا بولعان. تاريحي دەرەكتەر بويىنشا ونى مىسىرلىقتار ويلاپ تاپقان دەسەدى.

 فاراونداردىڭ ماڭايىندا وسى شاشتى كۇتىپ- باپتايتىن ارنايى ماماندار دا قىزمەت اتقارىپتى. ادامنىڭ تابيعي شاشىنان جاسالعان مىسىرلىقتاردىڭ بۇل ونەرتابىسى ۋاقىت وتە تانىمالدىلىققا يە بولىپ، ونىڭ جاسالۋ ءادىسى دە تۇرلەنە باستادى. ياعني، ەندى شاشتىڭ كوشىرمەسىن جاساۋ ءۇشىن ادامنىڭ شاشى عانا ەمەس، قىلدان تۇراتىن زاتتار دا پايداعا استى. وعان، ارحەولوگتار تاپقان ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى I مىڭجىلدىقتا جاسالعان جاساندى شاش دالەل. ۋاقىت وتە فاراوندار پايدالانعان شاش اشەكەيگە اينالىپ، ونى اسەمدەۋ، اشەكەيلەۋ ەۋروپادا، ەجەلگى گرەكيادا كەڭ ءورىس الدى. العاشقى تەاتر قويىلىمدارىندا جاعىمدى كەيىپكەرلەر اشىق ءتۇستى، ال جاۋىزدىڭ ءرولىن سومدايتىن ارتىستەر قارا ءتۇستى جاساندى شاش كيدى. ال، كوڭىل كوتەرۋگە ارنالعان كومەديالىق كورسەتىلىمدەردە ارتىستەرگە سارى، قىزىل ءتۇستى شاش كيگىزىلدى. ريم يمپەرياسىنىڭ ءداۋىرى جۇرگەن كەزەڭدە بۇل دۇنيە ايەلدەر اراسىندا قولدانىلا باستادى. اق تۇستىلەرى ەڭ قىمبات شاش تۇرىنە جاتتى.

XVI عاسىردا ۇلىبريتانيا باسشىسى ەليزاۆەتا حانىم قارتايعان شاعىندا سيرەگەن شاشتارىن جاسىرۋ ءۇشىن جاساندى شاشتىڭ كومەگىنە جۇگىندى. ەليزاۆەتانىڭ جەكە باسىندا 80 جاساندى شاش بولعان. XIV عاسىردا ءومىر سۇرگەن فرانسۋزداردىڭ كوسەمى ليۋدوۆيك تاڭەرتەڭ قارا، تۇستە قىزىل، ال كەشكى سالتاناتتى جيىندارعا اق ءتۇستى جاساندى شاش كيگەن. ولاردىڭ باعاسى دا قىمبات بولدى. سول سەبەپتى قاراپايىم حالىق ونى جىلقىنىڭ قۇيرىق قىلىنان جاساپ العان. ال، ورىستىڭ دالاسىنا بۇل ءۇردىس I پەتردىڭ بيلىك قۇرعان زامانىندا كەلدى. پاتشانىڭ ءوزى ءبىرىنشى بولىپ ۇزىن شاشىنىڭ ۇستىنەن قىسقا كولەمدى جاساندى شاشتى پايدالانعان. 1722 -جىلى پاتشا سول ۇزىن شاشتارىن قيدىرىپ، ودان جاساندى شاش دايىنداۋعا بۇيرىق بەرگەن. سونىمەن قاتار، ورىس تىلىندە شاش الاتىن ادام دەگەن ماعىنانى بىلدىرەتىن «پاريكماحەر» ءسوزىنىڭ تۇسكى ماعىناسى نەمىس تىلىنەن اۋدارعاندا «جاساندى شاش جاساۋ» .

قازاق اراسىندا جاساندى شاشتى ەڭ ءبىرىنشى پايدالانعان كىم دەگەن سۇراققا ءدوپ ءتۇسىپ جاۋاپ بەرۋ قيىن. دەسە دە، وسى ۋاقىتقا دەيىن جاريالانعان قازاق جۋرناليستەرىنىڭ ماقالالارىنا ۇڭىلەر بولساق، بۇل سۇراقتىڭ جاۋابى - ىبىراي التىنسارين. ىبىراي اتامىزدىڭ جاساندى شاشتى پايدالانعانى راس. بۇل جايلى مۇراجاي ارحيۆتەرىندە ءتۇرلى دەرەكتەر كەزدەسەدى. ىبىراي اتامىز 10-15 كۇن سايىن شاشىن ۇستارامەن قىرعىزىپ تاستاعان. ءۇي ىشىندە تاقيا، كىشىلەۋ كەلگەن شوشاق بورىك كيسە، قىزمەت بابىمەن سىرتقا شىقسا قويۋ قارا ءتۇستى، قوڭىر ءتۇستى جاساندى شاش كيگەن. جاس كەزىندە شاشى وتە سيرەك بولسا كەرەك، ول كىسى ورتا جاستان اسقاندا ول شاش تەك ءار- ءار جەردەن عانا قالادى. وسىلايشا، اتامىز مۇقتاجدىقتان جاساندى شاشتى پايدالانعان.

Massaget.kz