قازاق قىزى موڭعوليادا تۇسىرىلگەن فيلمىنىڭ باستى ءرولىن سومدادى - شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- قا شولۋ
***
التاي قالاسىندا «قار- مۇز» حانشايىمى مەن حانزاداسى انىقتالدى - «اعاجاي- التاي» پورتالى
قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى التاي قالاسىندا قىسقى «قار- مۇز» تۋريستىك جوباسى ءوتتى. ونىڭ اياسىندا «قىز سىنى مەن جىگىت سۇلتانى» بايقاۋى ۇيىمداستىرىلدى، دەپ حابارلايدى «اعاجاي- التاي» اقپاراتتىق پورتالى.
اتالعان دەرەككوزدىڭ جازۋىنشا، شارا ءوڭىردىڭ قىسقى «قار- مۇز» ساياحات جوباسىنا تۋريستەردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتىرىپ، قىزعۋشىلىعىن وياتۋ، كوركەم سيمۆولدىق بەينەسىن ايگىلەۋ ماقساتىندا قولعا الىنعان. بايقاۋ قورتىندىسى بويىنشا ءتۇرلى سىناقتاردان سۇرىنبەي وتكەن، وزدەرىنىڭ قابىلەت- قارىمىن تانىتقان، كوركىنە اقىلى ساي قىز بەن جىگىت تاڭدالدى. وسىلايشا بيىلعى جىلعى التاي قالاسىنىڭ قىسقى «قار- مۇز» تۋريستىك جوباسىنىڭ حانشايىمى مەن حانزاداسى بولىپ كۇلاش شىعىس قىزى مەن ايبول داۋلەتقان ۇلى اتالدى.
قازاق قىزى ۇلانباتىردا تۇسىرىلگەن فيلمىنىڭ باستى ءرولىن سومدادى - kaznews.mn
موڭعوليا ەلىنىڭ وتاندىق كينولار سانىن تولىقتىرعان «كوكتەم» اتتى كوپ سەريالى فيلمنىڭ تۇساۋى كەسىلدى، دەپ جازادى KAZNEWS اقپاراتتىق پورتالى.
«موڭعوليانىڭ ۇلتتىق تەلەارناسىنان كورسەتىلە باستاعان ءفيلمنىڭ باستى ءرولىن ءانشى، جاس اكتەر ق. جۇلدىز سومداعان. جۇلدىز «Anemonە» اتتى توپتا جۋليا ەسىمىمەن ەلگە تانىلعان بولاتىن. «كوكتەم» فيلمىندە 8 ساۋندترەك بولسا، سونىڭ بىرەۋىن جۇلدىز ءوزى ورىنداپتى. تۋىندى ۇلانباتىر قالاسىندا تۇسىرىلگەن. 19 سەريالدان تۇرادى. فيلمدە باستى كەيىپكەر مارالعا (جۇلدىز) حاليۋن ەسىمدى جىگىت تۇرمىسقا شىعۋىنا ۇسىنىس جاسايدى. ءبىراق مارال ودان باس تارتادى. ەركە وسكەن مارالعا اجەسى جانە ىنىسىمەن بىرگە قاراپايىم وتباسىندا ءومىر سۇرەتىن بىلگە ەسىمدى جىگىت جولىعادى. وقيعا قىزىقتى، تارتىستى وربىگەن»، - دەپ جازادى دەرەككوز.
ۇلى دالاداعى وسىمدىكتەر مەن حايۋاناتتار الەمىن زەرتتەپ جۇرگەن قازاق - قىتايدىڭ «ورتالىق حالىق راديوسى» (CNK)
قىتايلىق kazakcnr.com سايتىندا وسىمدىكتەر مەن حايۋاناتتار الەمىن زەرتتەپ جۇرگەن ق ح ر گانسۋ ولكەسىنىڭ اقساي قازاق اۆتونوميالىق اۋدانىندا تۇراتىن قازاق ازاماتى الماس ءابۋتالىپ ۇلى تۋرالى ماقالا جارىق كوردى.
ماقالا اۆتورى مۇراتبەك زاكىش ۇلىنىڭ جازۋىنشا، الماس ءابۋتالىپ ۇلى چيلان (شۇلەن) تاۋىنان گيمالاي تاۋىنا دەيىنگى بيىك ۇستىرتتەردەگى، سايدام ويپاتىنان قوبدا قۇمىنا دەيىنگى شولەيتتى ايماقتارداعى جابايى حايۋاناتتار مەن وسىمدىكتەردى زەرتتەپ، ولاردىڭ اتىن، دارالىق ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاپ، تارالۋى مەن گەوگرافيالىق ورنالاسۋى قاتارلى ساندىق مالىمەتتەردى اسا ىجداعاتتىلىقپەن جيناپ كەلگەن.
«اقساي اۋدانى جابايى حايۋاناتتار مەن وسىمدىكتەر كەڭ تاراعان وڭىرلەردىڭ ءبىرى سانالادى. وندا قانامبار جابايى تۇيەكيىك قورىعى، قالتىن حالىقارالىق اڭ اۋلاۋ ايماعى، ايناكول جىل قۇستارى مەكەنى قاتارلى قورىق نىساندارى بار. وسى قۇتتى ايماقتا ومىرگە كەلگەن الماس ءابۋتالىپ ۇلى بالا كۇنىنەن- اق اڭ- قۇسقا اۋەس بولىپ وسكەن. گانسۋ اۋىل شارۋاشىلىق ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا ءتۇسىپ، جوعارى ءبىلىم العان ازامات تۋعان جەرىنىڭ تاۋ- تاسىن كەزىپ، تابيعاتىنىڭ قۇپياسىن اشۋعا دەن قويادى. ول تەڭىز دەڭگەيىنەن 145 م تومەن جاتقان قوبىدا قۇمىنىڭ ىستىعىنا، تەڭىز دەڭگەيىنەن 4435 م بيىكتىكتەگى گيمالاي تاۋىنىڭ وتتەگى تاپشى، بوران- شاشىندى، سۋىق اۋا رايىنا شىداي ءجۇرىپ، سول وڭىردە تىرشىلىك ەتەتىن جابايى حايۋاناتتار مەن وسىمدىكتەردى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، ەستەلىككە الادى. ونىڭ ون جىلدان استام ۋاقىت قاجىرلى ىزدەنىسىنىڭ ناتيجەسىندە «گانسۋدىڭ باتىس وڭىرىندەگى قۇرلىقتىق ومىرتقالى جابايى حايۋاناتتار» اتتى جاڭا كىتابى 2014 - جىلى جارىق كورەدى. وندا گانسۋ ولكەسىنىڭ باتىس وڭىرىندە مەكەندەيتىن 400 ءتۇرلى جابايى جىرتقىش حايۋاناتتار مەن قۇستار، باۋىرىمەن جورعالاۋشىلار تۋرالى ءۇش تىلدە (قىتاي، اعىلشىن، لاتىنشا) تانىستىرىلعان. مۇنان باسقا 2017 - جىلى 6000 نان استام وسىمدىكتىڭ اتاۋىن، سۋرەتىن قوسا بەرىپ تۇسىندىرگەن «قىتاي دالاسىنداعى وسىمدىكتەردىڭ سالىستىرمالى سوزدىگى» كىتابى بەيجىڭدەگى ۇلتتار باسپاسىندا باسىلىپ شىعادى. ال وسى جىلى تاعى ءبىر كولەمدى ەڭبەك 1200 دەن استام جابايى حايۋاناتتاردىڭ اتاۋى قامتىلىپ، ءتورت تىلدە (قازاق، قىتاي، اعىلشىن، لاتىن) تانىستىرىلعان «قىتاي ەلىندەگى ومىرتقالى حايۋاناتتاردىڭ سالىستىرمالى سوزدىگى» كىتابى دا بەيجىڭدەگى باسپادان جارىق كوردى»، - دەپ جازادى ماقالا اۆتورى.
اتالعان ماقالاداعى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، الماس ءابۋتالىپ ۇلى تەك قانا جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردى زەرتتەپ عانا قويماي، ولاردىڭ بەينەسىن فوتواپپاراتتىڭ كوزىمەن دە شەبەرلىكپەن كورسەتۋگە داعدىلانعان كاسىبي مامان. جۇرگەن جەرىندە ونىڭ فوتواپپارات كوزىنەن ۇشقان قۇس، جۇگىرگەن اڭ قالىس قالىپ كورگەن جوق. سونىمەن بىرگە ول تاريحي، مادەني تاقىرىپتاردا جازىلعان زەرتتەۋ ماقالالارىنىڭ دا اۆتورى. الماس ءابۋتالىپ ۇلىنىڭ «گيمالاي تاۋىنان اسقان قازاقتار»، «قازاق حالقىنىڭ كوشپەلى مادەنيەتى»، «قۇلجا جانە ازيا تۇقىمدارىنىڭ پارقى»، «جابايى تۇيەكيىك پەن تۇيەنىڭ ۇقسامايتىن ەرەكشەلىگى»، «تاۋ تاعىسى كوك ەشكى»، «اقسايداعى قارا مويىن تىرنالاردىڭ سانى مەن تارالۋى»، «گانسۋ ولكەسىنىڭ باتىسىنداعى جابايى ەمدىك شوپتەر مەن ساندىك وسىمدىكتەر» سەكىلدى ماقالالارى قىتايلىق جانە شەتەلدىك باسىلىمداردا جاريالانعان.
قىتايدا قازاقتىڭ ماتەريالدىق ەمەس مۇراسىنىڭ مۇراگەرى انىقتالدى - «جەنمين جيباو» (People Daily)
قىتايدىڭ مادەنيەت مينيسترلىگى مەملەكەتتىك دارەجەدەگى ماتەريالدىق ەمەس مۇرالاردى جالعاستىرۋشى مۇراگەرلەردىڭ ءتىزىمىن جاريالادى، دەپ حابارلايدى People Daily جاڭالىقتار سايتى.
كونە مادەنيەتتى جالعاستىرۋشى جانە سول ءداستۇردى دامىتۋشى، جاڭعىرتىپ، بايىتۋشى مۇراگەرلەر تىزىمىنە قىتايدىڭ شىڭجاڭ ولكەسىنەن 51 ادام تاڭدالعان. ولار شىڭجاڭدا تۇراتىن ءتۇرلى ۇلتتاردىڭ مەملەكەتتىك دارەجەدە مويىندالعان ماتەريالدىق ەمەس مۇرالارىن دارىپتەپ، جالعاستىرۋشىلار. وسى تىزىمدە قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمىن ناسيحاتتاۋشى مۇراگەر جەڭىسگۇل نۇرداناقىن قىزىنىڭ دا اتى اتالعان. ول شىڭجاڭ قازاقتارىنىڭ اراسىنان شىققان بەلگىلى تىگىنشى، ديزاينەر، قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىن تىگۋگە ۇيرەتەتىن ونەر مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى، «تاسبۇلاق» شەبەرحاناسىنىڭ جەتەكشىسى. سونداي- اق بۇلاردىڭ اراسىندا ۇيعىر ۇلتىنىڭ ماتەريالدىق ەمەس مۇراسىن جالعاستىرۋشى احمەتجان ءۇيسىپ (ءازىل- سىقاق)، ءابدۋالي ءداۋىت تە (ۇيعىر ۇلتىنىڭ حالىق ءانىن جالعاستىرۋشى) بار.
ا ق ش پەن قازاقستان 20 ىنتىماقتاستىق كەلىسىمىنە قول قويدى- «فارس» اقپارات اگەنتتىگى
قازاقستان پرەزيدەنتى ۆاشينگتون ساپارىندا امەريكالىق ارىپتەسىمەن كەزدەسىپ، كەزدەسۋ بارىسىندا ەكى ەل اراسىندا 20 ىنتىماقتاستىق كەلىسىمىنە قول قويىلدى، دەپ حابارلايدى «Fars» اقپارات اگەنتتىگى.
«Fars» اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ۆاشينگتوندا امەريكا پرەزيدەنتى دونالد ترامپپەن كەزدەسۋىندە امەريكالىق ارىپتەسىنەن ەلىنە كەلۋگە شاقىرعانى ءۇشىن العىس ايتىپ، ونى دا قازاقستانعا ساپارمەن كەلۋگە شاقىردى. ەكى ەل پرەزيدەنتتەرى تاۋەلسىزدىك پەن ەكى ەلدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىن جانە قازاقستاننىڭ الەمدىك بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىقتى ساقتاۋداعى ءرولىن قۋاتتادى.
قازاقستان مەن امەريكا پرەزيدەنتتەرى ورتا ازياداعى قوعامدىق تۇيتكىلدەردى ايماقتىق سەرىكتەستىك فورماتتارىن، سونىڭ ىشىندە «C5+1» توبىن قولدانۋ ارقىلى شەشۋگە ازىرلىكتەرىن مالىمدەدى.
كەزدەسۋدە اۋعانستانداعى قاقتىعىستاردى بەيبىت جولمەن شەشۋ جانە ايماقتىڭ ساياسي- ەكونوميكالىق بايلانىستارىن كوبىرەك دامىتۋ تۋرالى پىكىر الماسۋ ءوتتى.
ترامپ قازاقستانىڭ ب ۇ ۇ- نىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى 2017-2018 - جىلدارداعى كەزەڭدىك ءتوراعالىعىن قۋاتتاپ، وسى ەلدىڭ يادرولىق قارۋلاردى تاراتۋعا تىيىم سالۋ سالاسىنداعى حالىقارالىق تالپىنىستارىن وڭ باعالادى.
قىتايدا كوكتوعاي قارا تاۋىعى مەملەكەتتىڭ ەرەكشە قورعاۋىنا الىنباق - «التاي» اقپارات پورتالى
قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شىڭجاڭ ولكەسى پامير قوداسى، كەريا شۇبار ۇيرەگى، كوكتوعاي قارا تاۋىعى سياقتى ءۇش ءۇي جانۋارىن مەملەكەتتىك ءۇي جانۋارى گەنەتيكا بايلىعىنا ەنگىزۋگە ءوتىنىش بەردى، دەپ حابارلايدى قىتايلىق People Daily باسىلىمى.
ق ح ر ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنا قاراستى كوكتوعاي اۋدانىنداعى قارا تاۋىقتاردىڭ بۇل تۇقىمى سۋىققا ءتوزىمدى، 30-40 گرادۋس سۋىقتا قارلى جەردە ءوزى ازىق تاۋىپ جەي الاتىن ارتىقشىلىققا يە ەكەن.
بۇل ءۇي جانۋارلارىنىڭ مەملەكەتتىك دارەجەدە قورعالۋىن شىڭجاڭ ولكەلىك مال شارۋاشىلىعى باسقارماسى ۇسىنىپ وتىر. قازىرگى كۇنى قىتاي مەملەكەتتىك ءۇي جانۋارلارى گەنەتيكا بايلىعى كوميتەتى ءۇي جانۋارىنىڭ 153 ءتۇرىن قورعاۋعا العان. مەملەكەتتىڭ قورعاۋىنا الىنعان جانۋارلاردىڭ قاتارىندا شىڭجاڭ ولكەسىنەن حوتان كوك ەسەگى، شىڭجاڭ قارا اراسى، شىڭجاڭ قازى، حوتان قويى، دولان قويى، قارا ءشارى جىلقىسى قاتارلى 6 ءۇي جانۋارىنىڭ ءتۇرى بار. بۇلار جويىلىپ كەتۋ قاۋپى تونگەن جانە سيرەك كەزدەسەتىن جانۋارلار سانالادى.
دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، گەنەتيكالىق جويىلۋعا ولاردى ويلانباستان بۋدانداستىرا بەرۋ سەبەپ بولعان. باسقا جاقتان اكەلىنگەن تۇقىمدارعا باسا ءمان بەرىلۋ، باسەكەگە قابىلەتى تومەن تۇرلەرگە كوڭىل بولمەۋ، ءداستۇرلى مال شارۋاشىلىعىنىڭ ءرولىنىڭ تومەندەۋى دە وسى كەمشىلىككە اكەلىپ سوقتىرعان. ساراپشىلار الەمدەگى جانۋارلاردىڭ كوپتەگەن باعالى تۇرلەرىنە جويىلۋ قاۋپى ءتونىپ تۇرعانىنا باسا ءمان بەرىپ، قوعامعا ولاردىڭ گەنەتيكالىق رەسۋرسىن ساقتاپ قالۋعا بەلسەندى اتسالىسۋعا شاقىرادى.
قازاقستاننىڭ تابيعاتى تامساندىرادى - ت ر ت پورتالى
قازاق ەلىنىڭ تابيعاتى قىس ماۋسىمىندا دا جۇرتتى تامساندىرادى، دەپ جازادى تۇركيا راديو تەلەديدار پورتالى.
«قازاقستان - بيىكتىگى مىڭداعان مەترگە جەتەتىن شىڭدارى جانە مۇزدىقتارىنان، ۇشى قيىرى جوق دالاسى مەن ادامدى تاڭعالدىراتىن كانوندارىنا دەيىن ادام سەنگىسىز تابيعي سۇلۋلىق ۇسىناتىن ەل. وسىنداي ادامدى سيقىرلاپ الاتىن تابيعاتتىڭ دا وزىندىك قاتاڭ شارتتارى بولادى. قىس ماۋسىمى كۇندەلىكتى تۇرمىستا قيىندىق اكەلسە دە، قازاقستان دالاسى مەن كانوندارى قاقاعان قىستا دا ادامداردى تامساندىرۋىن جالعاستىرادى. قازاق ەلىنىڭ ۇشى قيىرى كورىنبەيتىن جەرى كوپشىلىك شەتەلدىك ويلايتىنداي تەپ- تەگىس دالالىق ەمەس، كەرىسىنشە وزگەرىپ وتىراتىن ءتۇرلى اسەمدىكتەرگە تولى. قازاقستاندا ەۋروپاداعى سەكىلدى الپ تاۋلارىن، افريكاداعى سەكىلدى سۋسىلداعان قۇم توبەلەرىن، امەريكاداعى سەكىلدى كانون- شاتقالدار نەمەسە ادام اياعى باسپاعان ميداي دالا كەزدەستىرۋ - قالىپتى جاعداي. جازعى مەزگىلدە ادامدى وزىنە قايران قىلاتىن دالا مەن شاتقالدار قىسقى ۋاقىتتا دا سۇيسىندىرەدى. وسىنداي ادام تويعىسىز كورىنىستەر ەلدىڭ شەتەلدەرگە تانىستىرىلۋىنا دا ۇلكەن ۇلەس قوسادى. سونىمەن بىرگە تۋريزم سەكتورىنىڭ دامۋىنا دا پايداسى مول»، - دەپ جازادى ت ر ت پورتالى.
اۆتور: باقىتجول كاكەش
