قازاقستانعا ەلەكتروندى اقشا قاجەت پە؟
پوستكەڭەستىك ەلدەر دە سيفرلىق اقشانىڭ بولاشاعىنا سەنىممەن قاراي باستاعان سياقتى. وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا بەلارۋس ارنايى زاڭنامانى قابىلداسا، رەسەي وسى جىلدان قالدىرماي، ءتيىستى قۇجاتتاردى راسىمدەيمىز دەپ وتىر. ءسوز جوق، ءبارىمىز «ءبىر ءۇيدىڭ بالاسى» - ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ قۇرامىندا بولعاننان كەيىن، قازاقستان دا وسى ءبىر جاھاندىق ترەندتەن، الەمدىك قارجى جۇيەسىن وزگەرتەتىن ۇدەرىستەن قالماۋى قاجەت.
كريپتوۆاليۋتانى زاڭداستىرۋ جۇمىسىن تەزدەتۋ كەرەك
بۇگىندە كريپتوۆاليۋتانىڭ بولاشاعىنا قاتىستى ناقتى بولجام جاساۋ قيىن. بىرەۋلەر «ەلەكتروندى اقشا قازىرگى الەمدىك قارجى جۇيەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتىپ، «دوللار گەگەمونياسىنان» قۇتىلۋعا كومەكتەسەدى» دەسە، ەندى بىرەۋلەر ونداي ۆاليۋتانى سپەكۋلياتيۆتى، ياعني الىپساتارلىق ارەكەتتەردىڭ قۇرالى رەتىندە قاراستىرىپ وتىر. بيتكوين سياقتى كريپتوۆاليۋتالار تاعى ءبىر قارجى داعدارىسىنا سەبەپ بولۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار دا جوق ەمەس. دەگەنمەن، ءبىر نارسە انىق، ەلەكتروندى اقشا نارىعىن زاڭ جۇزىندە رەتكە كەلتىرمەسە، ەلدىڭ اقشاسى شەكارا اسىپ، وزگە مەملەكەتتەردىڭ ەكونوميكاسىن بايىتىپ وتىرادى.
قازاقستاننىڭ بلوكچەين جانە كريپتوۆاليۋتالار قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى ەسەت ءبۋتيننىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە قازاقستاندىقتار باسقا ەلدەردىڭ كريپتوۆاليۋتالارىن ساتىپ الۋ ارقىلى سول مەملەكەتتەرگە ءوز اقشالارىن قۇيىپ جاتىر. «ولار رەسەي، ا ق ش، سينگاپۋر، وڭتۇستىك كورەيا نارىقتارىنا شىعىپ، كريپتوۆاليۋتالاردى ساتىپ الۋدا. بۇل دەگەنىمىز، قازاقستانداعى اقشا شەتەلگە كەتىپ جاتىر دەگەن ءسوز. ارينە، ەل ەكونوميكاسى ءۇشىن ول جاقسى جاعداي ەمەس. ونداي نارىقتى وزىمىزدە جاساۋ قاجەت. ول ءۇشىن ءتيىستى ەرەجەلەردى، باقىلاۋ مەن رەتتەۋ شارالارىن ازىرلەپ، كريپتوۆاليۋتالار الاڭدارى مەن بيرجالارىن قۇرعان ماڭىزدى. توكەندەردى دوللارمەن ەمەس، تەڭگەمەن ساۋدالاۋعا جاعداي جاساۋ قاجەت. سوندا قازاقستاندىقتار تابىس تابا الادى. ەڭ باستىسى، ول اقشا شەتەلگە كەتپەيدى»، - دەيدى ە. بۋتين.
ءيا، ەلەكتروندى اقشانىڭ بولاشاعىنا باعدار جاساماي- اق، ونىڭ تازا ەكونوميكالىق پايداسىنا ۇڭىلەتىن بولساق، كريپتوۆاليۋتانى ءوز جەرىمىزدە ساۋدالاعان ءتيىمدى ەكەنى بەلگىلى. سودان بولار، بەلارۋس بيتكويننىڭ بولاشاعىنا باسىن كوپ قاتىرا بەرمەي، ەلەكتروندى اقشا ساۋداسىنا زاڭدى تۇردە رۇقسات بەردى. ەندى، وسى ەلدىڭ ازاماتتارى مينسك قالاسىنداعى جوعارى تەحنولوگيالار پاركىندە كريپتوۆاليۋتالاردى ءوندىرۋ، ياعني ماينينگ جاساۋ، ايىرباستاۋ مەن ساۋدالاۋ شارالارىن جۇرگىزە الادى. ال، ەڭ باستىسى، ونداي كاسىپ ازىرشە بيزنەسكە جاتپايدى.
بارلىعىن بەس جىلعا دەيىن سالىق تولەۋدەن بوساتتى. وسىلايشا، بەلارۋستار ءوز جەرىندە كريپتوۆاليۋتالار نارىعى ءۇشىن بارىنشا ءتيىمدى جاعدايلار جاساپ بەرىپ وتىر. رەسەي دە جازعا دەيىن ارنايى زاڭنامانى ازىرلەپ شىقپاقشى. ءبىز بولساق، ازىرشە ساراپتامالىق جۇمىسپەن اينالىسىپ كەلەمىز. بىلايشا ايتقاندا، وزگە ەلدەردىڭ تاجىريبەسىن زەردەلەپ جاتىرمىز. ايتپاقشى، وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا قۇرىلعان قازاقستاننىڭ بلوكچەين جانە كريپتوۆاليۋتالار كريپتوۆاليۋتالار نارىعىن ساراپتاۋ جۇمىسىمەن اينالىسادى.
كريپتوالاياقتاردان ساقتانۋ قاجەت
سوڭعى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە بيتكويننىڭ (Bitcoin) باعامى شارىقتاپ كەتكەننەن كەيىن حالىقتىڭ ەلەكتروندى اقشا نارىعىنا دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتا ءتۇستى. كريپتوۆاليۋتانى ساتىپ الىپ، ۇستىنەن پايدا كورەمىن دەيتىندەر كوبەيدى. بيتكويننىڭ بالامالى نۇسقالارى - التكويندار كوپتەپ شىعارىلا باستادى. بيتكوينعا اقشاسى جەتپەگەندەر التكوينداردى الۋعا اسىقتى. وسىنداي اجيوتاجدا الاياقتار حالىقتىڭ ساۋاتسىزدىعىن پايدالانىپ، اقشا تابۋدىڭ نەشە ءتۇرلى ادىستەرىن ويلاپ تاپتى. ولاردىڭ قۋلىعىنا نايزا بويلامايدى. ماسەلەن، بيتكوين- ءامياندارعا قاتىستى الاياقتىق ارەكەتتەر از ەمەس. باس كەزىندە ونداي ءامياندار ويداعىداي ىستەپ تۇرادى. دەگەنمەن، الاياقتار كەز كەلگەن ۋاقىتتا اقشانى ءوز ەسەپ-شوتتارىنا اۋدارىپ قويۋى ابدەن مۇمكىن.
سول سەبەپتى ساراپشى ماماندار بيتكوين- ءامياندى دۇرىس تاڭداۋعا كەڭەس بەرىپ وتىر. بۇدان بولەك، كەيبىر ەلەكتروندى بيرجالاردا بانك كارتالارى ارقىلى اقشا اۋدارعانى ءۇشىن تومەن كوميسسيالاردى بەلگىلەپ قويادى. وعان دا ساق بولۋ قاجەت. سەبەبى بانك كارتاسىمەن ەسەپ ايىرىسقاننان كەيىن بارلىق جەكە مالىمەتتەر الاياقتاردىڭ قولىنا تۇسەدى. ولار شوتتاعى اقشانى كەز كەلگەن ۋاقىتتا، ارينە، اقشانىڭ سومماسى كوپ بولعان كەزدە ەمىن-ەركىن ۇپتەپ كەتۋگە دايىن تۇرادى.
جالعان ماينينگ (كريپتوۆاليۋتالاردى ءوندىرۋ - اۆت. ) تە جيىلەپ كەتتى. وندايدا الاياقتار ماينينگ جاساۋ ءۇشىن ءوز قۇرال- جابدىقتارىن جالعا الۋعا ۇسىنادى. باس كەزىندە شوتتاعى اقشانىڭ ۇستىنە پايدا تۇسە باستايدى. الايدا بۇنىڭ بارلىعى - الاياقتاردىڭ قيتۇرقى ارەكەتى. ولار ادامنىڭ اقشانى كوپتەپ سالعانىن كۇتەدى. كليەنت جالعان ماينينگكە ابدەن سەنىپ، ءىرى كولەمدە اقشا اۋدارعاننان كەيىن ءبارى ءىزىم- عايىم جوق بولىپ كەتەدى.
الاياقتىقتىڭ تاعى ءبىر جولى - فيشينگ. بيتكويندارى بار ادامنىڭ ەلەكتروندى پوشتاسىنا اكتسيانىڭ جەڭىمپازى بولعانى تۋرالى حات كەلەدى. سىيلىقتى الۋ ءۇشىن ءدال سول حاتتا كورسەتىلگەن سىلتەمە ارقىلى جەكە ءاميانعا كىرۋ كەرەك. ولاي ىستەگەن ادام بارلىق مالىمەتتەرىن اۆتوماتتى تۇردە الاياقتارعا جىبەرىپ قويادى.
Halykcoin حايپ بولىپ شىقتى ما؟
جاقىندا Halykcoin اتتى وتاندىق كريپتوۆاليۋتا شىعادى دەگەن حابار تاراپ كەتكەن ەدى. وسى كەزدە Halyk bank (حالىق بانكى) بىردەن رەسمي مالىمدەمە تاراتىپ، اتالعان جوبانىڭ وزىنە ەشبىر قاتىسى جوق ەكەنىن جەتكىزدى. سەبەبى Halykcoin-نىڭ ءشريفتى مەن ەمبلەماسى بانكتىڭ سيمۆوليكاسىنا ۇقساس بولىپ شىقتى. حالىق بانكى قۇزىرەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا جۇگىنەتىنىن دە مالىمدەدى.
«اتالعان جوبانىڭ رەسمي سايتى - www.halykcoin.org بەلگىسىز ادامنىڭ اتىنا تىركەلگەن. سول سەبەپتى جوبانىڭ اشىقتىعى كۇدىك تۋعىزادى. بۇدان بولەك، سايتتىڭ فۋنكتسيونالى تولىق جۇمىس ىستەپ تۇرعان جوق. ول دا الاياقتىق ارەكەتكە ۇقسايدى. بانك «halyk/حالىك» تاۋارلىق ماركاسىنىڭ يەسى رەتىندە ءوز مۇددەسىن قورعاۋ ماقساتىندا قۇزىرەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا جۇگىنۋگە قۇقىلى»، - دەلىنگەن رەسمي مالىمدەمەدە.
وسى ورايدا بانك كريپتوۆاليۋتالار نارىعىنا كۇدىكپەن قارايتىنىن جەتكىزدى. سەبەبى ەلەكتروندى اقشانىڭ قازىرگى باعامى تۇراقسىز، ۇنەمى وزگەرىپ تۇرادى. وعان قوسا، كريپتوۆاليۋتانى رەتتەيتىن زاڭناما جوق.
Halykcoin جوباسىنىڭ وكىلدەرى دە ءۇنسىز قالمادى. ءوزىن قوعاممەن بايلانىس مەنەدجەرى دەپ تانىستىرعان ازامات احمەتوۆ وتاندىق كريپتوۆاليۋتانىڭ ءالى بيرجالارعا شىقپاعانىن جەتكىزدى. ونىڭ ايتۋىنشا، الدىمەن ءتيىستى ينفراقۇرىلىمعا قاجەتتى اقشا جينالادى.
سودان كەيىن كريپتوۆاليۋتانىڭ ماينينگى، ياعني ونى ءوندىرۋ جۇمىسى باستالادى. ال Halykcoin مەن Halyk bank ۇقساستىعىنا قاتىستى ا. احمەتوۆ «حالىق» اتتى تاۋارلىق ماركاعا تەك حالىقتىڭ ءوزى عانا تالاسا الادى» دەگەنگە كەلتىردى. الايدا Halykcoin-نىڭ نەگىزىن قالاعان ادامداردىڭ اتتارىن ايتپادى.
قازاقستاننىڭ بلوكچەين جانە كريپتوۆاليۋتالار قاۋىمداستىعى دا وتاندىق كريپتوۆاليۋتاعا قاتىستى ءوز ۇستانىمىن جەتكىزدى. ۇيىم باسشىسى ەسەت بۋتين اتالعان جوبانى «حايپ» ، ياعني الاياقتاردىڭ جوباسى دەپ اتادى. «ءبىز اتالعان جوبانى جان- جاقتى زەردەلەپ شىقتىق. وسى جۇمىسقا قارجىگەرلەر دە، زاڭگەرلەر دە قاتىستى. ولاردىڭ ساراپتاماسى بويىنشا Halykcoin - بۇل الاياقتاردىڭ جوباسى. ونى انىق ايتا الامىن»، - دەدى ە. بۋتين استانادا وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا.
ۇيىم باسشىسىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، Halykcoin-نىڭ رەسمي سايتىندا اتالعان جوبامەن اينالىساتىن مەكەمەنىڭ ناقتى مەكەنجايى جانە تاعى باسقا مالىمەتتەر جوق. سوندىقتان ونى كىم جانە قاي جاقتان ىسكە اسىرىپ جاتقانى بەلگىسىز.
«ول جىگىتتەر ءبىر نارسەنى جاقسى ىستەدى، بۇل - قازاقستان ازاماتتارىنان اقشا جيناۋ مەحانيزمى. سايتتى اشىپ قاراساڭىز، اقشانى كەز كەلگەن ادىسپەن سالىپ، Halykcoin-داردى ساتىپ الۋعا بولادى. ءبىز قازاقستاندىقتاردى Halykcoin-داردى الماۋعا ۇندەيمىز. سەبەبى ونىڭ استارىندا الاياقتىق بار دەپ سانايمىز» ، - دەپ اتاپ كورسەتتى ە. بۋتين.
«استانا» حقو وتاندىق كريپتوايلاققا اينالادى
قازاقستاندا ەلەكتروندى اقشا اينالىمىن دامىتۋ ماسەلەسى ءالى بىردە- ءبىر قۇجاتتا كورىنىس تاپپادى. «سيفرلىق قازاقستاننىڭ» سوڭعى نۇسقاسىندا كريپتوۆاليۋتاعا قاتىستى ەشتەڭە ايتىلمادى. پرەزيدەنت قول قويعان سالىق كودەكسىندە دە ەلەكتروندى اقشا جايىندا جازىلعان جوق. دەگەنمەن، وتاندىق كريپتوۆاليۋتالاردى دامىتۋ ماسەلەسى «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى تۋرالى ارنايى زاڭناماعا ەنگىزىلەتىن ءتارىزدى. اتالعان قۇجاتتىڭ بولەك كونستيتۋتسيالىق مارتەبەسى بار ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون.
«استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ باسقارۋشىسى قايرات كەلىمبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەكسپو ايماعىندا قۇرىلاتىن بيرجادا كريپتوۆاليۋتالار سياقتى جاڭا قارجى تەحنولوگيالارىن دامىتۋ جوسپارلانىپ وتىر. «بىلايشا ايتقاندا، قازىرگى ەكسپو ايماعى بولاشاقتا كريپتوايماققا، «كريپتوايلاققا» اينالادى دەگەن سەنىم بار. ويتكەنى الەم بويىنشا كريپتوۆاليۋتالارعا دەگەن قىزىعۋشىلىق جوعارى بولىپ تۇر.
شىنى كەرەك، بۇگىندە ءبىر بانكتەر وسى ساناتتاعى ۆاليۋتالاردى بەلسەندى ەنگىزىپ جاتسا، ەندى بىرەۋلەر وعان اسىقپاي وتىر. مىسالى، اقش پەن سينگاپۋر كريپتوۆاليۋتالار نارىعىن كۇندەلىكتى نارىققا تەڭەستىرۋدى كوزدەيدى.
شۆەيتساريا وسى باعىتتى قاتتى قولداپ كەلەدى. جاپونيا دا كەيبىر كريپتوۆاليۋتالاردى قولدايدى»، - دەيدى ق. كەلىمبەتوۆ. ورتالىق باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى ءوز جۇمىسىن زامان تالابىنا ساي جۇرگىزۋدى كوزدەيدى. سول سەبەپتى كۇندەلىكتى ينۆەستيتسيالارمەن قاتار جاڭا قارجى تەحنولوگيالارعا دا باسا نازار اۋدارىلادى.
جاقىندا قازاقستاننىڭ بلوكچەين جانە كريپتوۆاليۋتالار قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى ەسەت بۋتين اتالعان باستماعا قاتىستى تاعى ءبىر جاڭالىقپەن ءبولىستى. ونىڭ ايتۋىنشا، وتاندىق كريپتوايماقتى دامىتۋعا وڭتۇستىك كورەيانىڭ ماماندارى كومەكتەسەدى. «نەگىزى، «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى اياسىندا بلوكچەين مەن كريپتوۆاليۋتالاردى دامىتۋعا قاتىستى ۇلكەن باستامالار قوعا الىنادى.
ماسەلەن، 18- قاڭتاردا ءبىزدىڭ وڭتۇستىك كورەياداعى ارىپتەستەرىمىز كەلەدى. ولارمەن بىرگە ءبىز حالىقارالىق قارجى ورتالىعىمەن كەلىسسوزدەرىمىزدى جالعاستىراتىن بولامىز. اعىمداعى جىلى كوكتەمدە كورەيالىق ارىپتەستەرمەن بىرلەسە وتىرىپ، قارجى ورتالىعى نەگىزىندە ارنايى تاجىريبە ايماعىن اشامىز دەپ ويلايمىز. سول جەردە بلوكچەين مەن كريپتوۆاليۋتالارعا قاتىستى بارلىق تىڭ باستامالار ىسكە اساتىن بولادى»، - دەيدى ە. بۋتين.
جالپى، بۇگىندە وتاندىق زاڭنامادا كريپتوۆاليۋتاعا قاتىستى ناقتى نورمالار بولماعاننان كەيىن ەلەكتروندى اقشا ساۋداسىنا شەكتەۋ قويۋ مۇمكىن ەمەس. بىلايشا ايتقاندا، بىقىلاۋ بولماعان جەردە جاۋاپكەرشىلىك تە جوق. سوندىقتان قازاقستاندىقتار شەتەلدىڭ نارىقتارىنا شىعىپ، كريپتوۆاليۋتالاردى ەمىن- ەركىن ساۋدالاپ ءجۇر.
ارينە، بەلارۋس پەن رەسەيمەن سالىستىرعاندا قازاقستاندا ەلەكتروندى اقشامەن اينالىساتىنداردىڭ سانى كوپ ەمەس. دەگەنمەن، قازاقستاندىقتاردىڭ وسى سالاعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى كۇن سايىن ارتىپ كەلەدى.
اۆتور: ارمان اسقاروۆ
