الماتىدا تاريحشى نىعىمەت مىڭجانيدىڭ «تاڭدامالى ماقالالار» اتتى كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى

الماتى. قازاقپارات - الماتىدا ق ر ۇلتتىق كىتاپحاناسىندا ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسى اياسىندا قازاق تاريحىنا قاتىستى ءۇش كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

«جەبەۋ» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى ايگىلى عالىم، تاريحشى نىعىمەت مىڭجانيدىڭ «تاڭدامالى ماقالالار»، ايگىلى تاريحشى، قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى زاردىقان قينايات ۇلىنىڭ «تاريحقا كوزقاراس»، «نايمان حاندىعى: تاريحى جانە مادەنيەتى  ХІІ-ХІХ ع ع.» اتتى كىتاپتارىن شىعارىپ وتىر.

 تۋىندىلاردى باسپاعا شىعىستانۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءنابيجان مۇقامەتحان ۇلى دايىنداعان.

«بۇل كىتاپتىڭ ەرەكشەلىگى، عىلىمي قۇندىلىقتارىن جويماعان زەرتتەۋلەرگە، تىڭ دەرەكتەرگە تولى. بۇل ەڭبەكتەردىڭ ۇلتتىق تاريحىمىزدى زەرتتەۋگە، قازاق مادەنيەتىن تانۋدا عىلىمي نەگىزدە كورسەتەتىن ءرولى ەرەكشە. قازىر نىعمەت مىڭجاننىڭ قازاق تاريحى كونسەپتسياسىنا ەندى كەلە جاتىرمىز. ەتنوگەنەز قايدان باستالادى؟ نىعمەت اعامىز قازاق تاريحى ساقتاردان باستالاتىنىن ايتىپ كەتكەن»، - دەدى شىعىستانۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءنابيجان مۇقامەتحان ۇلى.

بەلگىلى تاريحشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى تالاس وماربەكوۆ قىتاي مەن موڭعوليادان كەلگەن تاريحشىلاردىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ قۇندىلىعى تۋرالى تىلگە تيەك ەتتى.

«شەتتەگى تاريحشىلاردىڭ باستى ەرەكشەلىگى، ولار قىتايشادان توتە قازاقشاعا اۋدارعان. ولار ورىستاردىڭ اۋدارماسىن پايدالانباعان. گۋميليەۆتىڭ ءوزى، كلياشتورنىي دا ءبىر تۇرىك ءتىلىن بىلمەگەن. ءتول دەرەكسىز ۇلتتىق مەنتاليتەتسىز تاريحتى جازۋعا بولمايدى. گۋميليەۆتىڭ، باسقالاردىڭ ەڭبەكتەرىندە ادام اتتارى، ەتنونيمدەر تۇگەل بۇرمالانىپ جازىلعان»، - دەدى تالاس وماربەكوۆ.

نىعىمەت مىڭجانيدىڭ قازاقتىڭ تاريحىن، الەۋمەتتىك شارۋاشىلىعىن، ەتنوگرافياسىن، ءتىلى مەن ادەبيەتىن جانە فولكلورىن زەرتتەگەن ەڭبەكتەرىنىڭ عىلىمي جانە پراكتيكالىق قۇندىلىعى قازىر دە جويىلعان جوق. ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» يدەياسى بويىنشا ەلىمىزدە قولعا الىنىپ جاتقان ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى جاڭعىرتۋ يگى شارالارىنا سايكەس، عالىمنىڭ قازاقستاندا جارىق كورمەگەن ەڭبەكتەرى اراسىنان تاڭداپ الىنعان عىلىمي ماقالالار توپتاماسى كىرگەن. جيناقتان عالىمنىڭ قازاق تاريحى، الەۋمەتتىك شارۋاشىلىعى، ءتىلى، ءدىنى، ءاپسانالارى مەن فولكلورى جايلى جازعان قۇندى دا قىزىقتى ماتەريالداردى كورۋگە بولادى.

زاردىقان قينايات ۇلىنىڭ «تاريحقا كوزقاراس» اتتى جيناعىنا اۆتوردىڭ 1996-2015 -جىلدارى قازاقستان باسپا سوزىندە جاريالانعان عىلىمي ماقالالارى، كەلەلى سۇحباتتارى مەن ەستەلىكتەرى ەنگىزىلگەن. ول ەكى تومنان تۇرادى. جيناقتان عالىمنىڭ تاريحقا جاڭا عىلىمي وي- تۇجىرىمدارىن، قوعامدىق- ساياسي كونتسەپتۋالدىق وتكىر پىكىرلەرىن، تاريحي تۇلعالار تۋرالى، كوزى كورگەن بەلگىلى ادامدار جايلى جازعان قۇندى دا قىزىقتى ماتەريالداردى وقي الاسىزدار.

«نايمان حاندىعى: تاريحى جانە مادەنيەتى ХІІ-ХІХ   ع ع» - ХІ-ХІІІ عاسىرلاردا التاي، حانعاي ارالىعىندا سالتانات قۇرعان نايمان حاندىعىنىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىنىڭ قۇندى مۇرالارىن زەرتتەۋگە ارنالعان العاشقى مونوگرافيا. زەرتتەۋ جەلىسى قازاقتىڭ نايمان تايپاسىنىڭ ⅩⅨعاسىرعا دەيىنگى تاريحي وقيعاسىن قامتيدى. مونوگرافيادا نايمان حاندىعىنىڭ ساياسي قۇرىلىمى، ەتنودەموگرافياسى، نانىم- سەنىمى، مادەنيەتى، شارۋاشىلىعى مەن تۇرمىس سالتى جان- جاقتى تالدانعان. قازاق مەملەكەتتىلىگى تاريحى قازىر دە زەرتتەلۋ ۇستىندە. قازاق مەملەكەتتىلىگىنە نايمان ۇلىسىنىڭ قوسقان وزىندىك ۇلەسى بار.

اۆتوردىڭ كوپ جىل ىزدەنىستەرىنىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەتتىلىك تاريحىمىزداعى اقتاڭداقتارىنىڭ ءبىر پاراسى بۇتىندەلىپ، «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامامىزدىڭ اياسىندا جارىق كورىپ وتىر.

اۆتور: گۇلميرا عوسمانالي