تۇركياداعى قازاقتار جانە ولاردىڭ تاريحى - شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- قا شولۋ
تۇركياداعى قازاقتار جانە ولاردىڭ تاريحى - TRT
2017 -جىلى قازاقتاردىڭ تۇركياعا قونىستانعانىنا 65 -جىل تولدى.
وسىعان وراي TRT پورتالىنىڭ «تاريح ايدىنىندا» ايدارىندا تالاي قيىنشىلىقتاردى باستان كەشىرگەن تۇركيا قازاقتارى تۋرالى ماقالا جارىق كوردى. بۇگىندە سانى 20 مىڭعا جەتكەن تۇركيا قازاقتارىنىڭ اتا- بابالارى 1930 -جىلداردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا شىنجاڭنىڭ التاي، باركول، ساۋان، گاسكول ايماقتارىنان ۇدەرە كوشىپ، الدىمەن گانسۋ، شىڭقايعا ءوتىپ، ودان گيمالاي مەن تاكلا- ماكان شولىنەن اسىپ، ءۇندىستان مەن پاكىستان ارقىلى تۇركياعا جەتكەن ەدى.
التايدان اناتولياعا كوشكەن قازاقتار نەگىزىنەن ەكى كەزەڭدە - 1940 جانە 1950 -جىلدارى ءۇندىستانعا كەلىپ جەتكەن. قازاقتاردىڭ كوشىن جەتى جەتەكشى باسقارعان. ولار:
1. 1940 -جىلعى كوشتىڭ جەتەكشىلەرى: ەلىسحان ءتايجى، زايىپ ۇلى قۇسمان ءتايجى.
2. 1950 -جىلعى كوشتىڭ جەتەكشىلەرى: دالەلحان جانىمحان ۇلى، قاليبەك اكىم، قۇسايىن ءتايجى، سۇلتانشارىپ ءتايجى، نۇرعوجاي باتىر.
«ۇستىمىزدەگى 2017 -جىلى قازاقتاردىڭ تۇركيانى قونىستانۋىنا 65 جىل تولىپ وتىر. ولاردى ءۇندىستان مەن پاكىستاننان تۇركيانىڭ باس ءمينيسترى ادنان مەندەرەس جەتەكشىلىگىندەگى ۇكىمەتى 1952 -جىلى 13 - ناۋرىز كۇنى شىعارعان شەشىممەن قابىلداعان ەدى. وسىدان كەيىن قازاقتار توپ- توپ بولىپ تۇركياعا قونىس اۋدارا باستادى. بۇل پروتسەس ءتورت جىلدا اياقتالدى. پاكىستانداعى قازاقتاردىڭ العاشقى لەگى 1952 -جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا، سوڭعى لەگى 1956 -جىلدىڭ كوكتەمىندە تۇركياعا كەلدى»، - دەپ جازادى ماقالا اۆتورى تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى ءابدىۋاقاپ قارا.
نەگىزىندە تۇرىك ەلىنىڭ شەتتەن ەميگرانت قابىلداۋدا باي تاجىريبەسى بار ەدى. ويتكەنى مۇستافا كەمال اتاتۇرىك ءى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا شاڭىراعى شايقالىپ ورتاسىنا تۇسكەن وسمان مەملەكەتىنىڭ قالدىقتارىنان جاڭا مەملەكەت قۇرىپ، تۇرىك رەسپۋبليكاسىنىڭ ىرگەسىن قالاعان كەزدە، جاس مەملەكەتتىڭ حالىق سانى نەبارى 13 اق ميلليون بولاتىن. جاڭا ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىن باياندى ەتۋ بارىسىندا حالىق سانىن قاۋىرت ءوسىرۋ دىتتەلىپ، كورشى ەلدەردەگى ەتنيكالىق تۇرىكتەر ەلگە كوشىرىلىپ اكەلىنە باستادى. مىنە سونىڭ ناتيجەسىندە بۇگىندە تۇركيا حالقى 80 ميلليونعا تاياپ وتىر.
«تۇركيا پاكىستاننان قونىس اۋدارعان قازاقتاردى الدىمەن «قوناقحانا» دەپ اتالاتىن ورالمانحانالارعا ورنالاستىردى. ول جەردە جاڭا كوشىپ كەلگەن ازاماتتاردىڭ باسپانا، تاماقتانۋ، كيىم سياقتى نەگىزگى بارلىق مۇقتاجدىقتارى قاناعاتتاندىرىلدى. ءتىپتى ولارعا ايلىق تا تولەنىپ تۇردى. سونىمەن قاتار ولارعا تۇرىك ءتىلى، كاسىپ- ماماندىق، جاڭا ەلدىڭ تىرلىك- سالتىنا بەيىمدەۋ بارىسىندا كۋرستار مەن ساباقتار ۇيىمداستىرىلدى»، - دەپ جازادى پورتال.
قازاقتارعا تۇركيانىڭ مانيسا، يزمير، كونيا، اكساراي، كايسەرى جانە نيگدە وڭىرلەرىنىڭ دالالىق جانە تاۋلىق ايماقتارىنان جەر بەرىلىپ، ارنايى ۇيلەر سالىنعان. ءبىراق كەيىن اۋىلدىق ايماقتاردا كۇن كورۋدىڭ قيىن بولۋىنا بايلانىستى ولاردىڭ كوبى 1960 -جىلداردىن ەكىنشى جارتىسىنان باستاپ ىستانبۇلعا قونىس اۋدارىپتى. قازىر ولاردىڭ كوپشىلىگى ىستانبۇلدىڭ ءزايتىنمۇرىن، گۇنەشلى قازاقكەنت، كۇچۇكچەكمەجە جانە سەفاكوي سىندى اۋداندارىندا ءومىر سۇرۋدە.
مونعوليالىق قانداسىمىز كيكبوكستان الەم چەمپيوناتىندا جۇلدەگەر اتاندى - Kaznews.mn
يتاليادا وتكەن كيكبوكستان الەم چەمپيوناتىندا قانداسىمىز يسلاماللابەك شاياحمەت ۇلى جۇلدەگەر اتاندى، دەپ حابارلادى KAZNEWS سايتى.
يسلاماللابەك شاياحمەت ۇلى موڭعوليا قۇراماسى ساپىندا 67 كەلى سالماقتا ونەر كورسەتكەن. ول 9 - جەلتوقسان كۇنى قارسىلاسىنان باسىم ءتۇسىپ، قولا جۇلدەنى قانجىعاعا بايلادى.
قىتايداعى قانداستارىمىز اسىق ويناۋدان جارىس وتكىزدى - «جەنمين جيباو» (People Daily)
قىتايداعى قانداستارىمىز ءتول ويىنىمىز اسىق ويناۋدان جارىس وتكىزدى. بۇل تۋرالى «جەنمين جيباو» سايتى حابارلادى.
«اسىق ويىنى - تاربيەلىك ءمانى زور، قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى ويىندارىنىڭ ءبىرى. كوشپەلى ءومىر تۋدىرعان ءتولتۋما ونەر ەسەپتەلەدى»، - دەلىنگەن ماقالادا.
مىنە، وسىنداي ۇلتتىق قۇندىلىعىمىزدى الىستاعى اعايىن دا ۇلىقتاۋعا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا.
جاقىندا قىتايداعى قانداستارىمىز ەڭ كوپ شوعىرلانعان ىلە ايماعى كۇنەس اۋداندىق №5 ورتا مەكتەپتە وقۋشىلار اراسىندا اسىق ويىنىنان جارىستار وتكىزدى. جەڭىمپازدارعا ارنايى ديپلومدار مەن باعالى سىيلىقتار تاراتىلدى. سونداي- اق، الداعى ۋاقىتتا مەكتەپ ۇجىمى دەنە شىنىقتىرۋ ساعاتتارىندا ءتول سپورتىمىز سانالاتىن اسىق ويىنىن قوسىمشا ساباق رەتىندە الىپ، جۇيەلى ۇيرەتۋدى جولعا قويماق نيەتتە ەكەن.
«مەكتەپ ارنايى اسىق ويىنى الاڭىن جاساپ، بەلگىلەنگەن ۋاقىتقا ساي جارىستار وتكىزىپ، اسىق ويىنى شەبەرلەرىن انىقتاپ كەلەدى. بۇل باستاما جاسوسپىرىمدەردىڭ ۇلتتىق ويىندارعا قىزىعۋىنا جەبەۋ بولىپ، ءداستۇرلى ويىندار جونىندەگى تانىم- تۇسىنىگىن تەرەڭدەتتى»، - دەپ جازادى دەرەككوز.
«تۇركى الەمىنىڭ ەرتەگى باقشاسى» اتتى كىتاپ تانىستىرىلدى - TRT
حالىقارالىق تۇركىسوي تۇركى مادەنيەتى ۇيىمى 29 ءتۇرلى ايماقتان جيناقتالعان، ازەربايجان جانە انادولى تۇرىك تىلدەرىندە جارىق كورگەن «تۇركى الەمىنىڭ ەرتەگى باقشاسى» اتتى كىتاپتى تانىستىردى. بۇل تۋرالى TRT پورتالى جازادى.
كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرى باكۋدە بولىپ ءوتتى. ونى تۇركىسوي مەن ازەربايجان مەملەكەتتىك فيرۋدين كوچەرلي مىرزا اتىنداعى بالالار كىتاپحاناسى بىرىگىپ ۇيىمداستىرعان بولاتىن.
جيىندا ءسوز سويلەگەن ازەربايجان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە تۋريزم ءمينيسترى ابۋلفەز گارايەۆ جوبانىڭ جاس ۇرپاق ءۇشىن ماڭىزىنا توقتالدى.
«تۇرىك الەمىنىڭ بىرلىگىن بالالارعا جەتكىزە ءبىلۋ قۋانتارلىق جاعداي جانە وتە ماڭىزدى. بالالارىمىز كىتاپتاعى تۇركى الەمى ەرتەگىلەرىمەن تانىسقان سايىن ءبىزدىڭ ورتاق ادەت- عۇرىپتارىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى جاقىن تاني تۇسەدى دەپ سەنەمىن»، - دەدى ول.
تۇرىكسوي- دىڭ باس حاتشىسى دۇيسەن قاسەيىنوۆ تە اتالعان كىتاپتىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ كورسەتتى. قاسەيىنوۆ جاڭا كىتاپتىڭ بالالاردىڭ الەمگە دەگەن كوزقاراسىن جەتىلدىرۋگە كومەكتەسىپ قانا قويماي، تۇركى حالىقتارىنىڭ مادەنيەتىن، فولكلورىن تەرەڭدەي ۇيرەنۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىنىن ايتتى.
***
تيان- شان پورتالى: «ءبىر جاپىراق - ءبىر دۇنيە»
«ومىردە سۇلۋلىق كەم ەمەس، سۇلۋلىقتى بايقايتىن كوز تاپشى»، دەپ جازادى «ءتاڭىرتاۋ» اقپاراتتىق پورتالى. نازارلارىڭىزعا قىتايلىق ستۋدەنتتەردىڭ جاپىراقتارعا سالعان ەرەكشە سۋرەتتەرىن ۇسىنامىز.
اۆتور: ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى
