ۇلتتىق تانىم: ادام جاسىنىڭ اتاۋلارى مەن سيپاتى
1 جاسقا دەيىن - شاقالاق، نارەستە.
1 جاستان 10 جاسقا دەيىن - ءسابي.
1 جاستان 2 جاسقا دەيىن قىز بالا - بوپە، ۇل بالا - بوبەك.
1 جاستان 3 جاسقا دەيىن - ءبۇلدىرشىن.
3 جاستان 5 جاسقا دەيىن - بالدىرعان، بالاۋسا.
6 جاستان 7 جاسقا دەيىن - ويىن بالاسى، جەتكىنشەك.
13 جاستان 15 جاسقا دەيىن - ەرەسەك بالا، ءجاسوسپىرىم.
16 جاستان 19 جاسقا دەيىن - بوزبالا، بويجەتكەن.
20 مەن 30 جاس ارالىعى - جاس جىگىت، قىز.
30 بەن 40 جاس ارالىعى - ءدۇر جىگىت، اعا، ەركەك، كارى قىز، كەلىنشەك.
40 پەن 50 جاس ارالىعى - ەر تۇلەگى، وتاعاسى، اكە، كوكە، ايەل، انا، تاتە.
50 مەن 60 جاس ارالىعى - جىگىت اعاسى، سارى كىدىر ايەل.
60 پەن 70 جاس ارالىعى - قاراساقال، اتا، قارا كەمپىر، اپا، اجە.
70 پەن 80 جاس ارالىعى - اقساقال، اقبۇرىم.
80 مەن 90 جاس ارالىعى - اق ۇرپەك شال، اق ۇرپەك انا، قارت، قاريا.
90 مەن 100 جاس ارالىعى - سەلكىلدەك شال، سەلكىلدەك كەمپىر.
100 جاستان جوعارى - كەيۋانا، بابا.
مۇشەل جاس
1 - مۇشەل - 13 جاس (ەر جەتە باستاۋ).
2 - مۇشەل - 25 جاس (جىگىتتىك جاس).
3 - مۇشەل - 37 جاس (اقىل توقتاۋ).
4 - مۇشەل - 49 جاس (ورتا جاس).
5- مۇشەل - 61 جاس (ورتا جاس).
6 - مۇشەل - 73 جاس (قارتتىق).
7 - مۇشەل - 85 جاس (كارىلىك).
8 - مۇشەل - 97 جاس (قالجىراۋ).
9 - مۇشەل - 109 جاس (شوپشەك ءسۇيۋ).
10 - مۇشەل - 121 جاس (نەمەنە ءسۇيۋ).
جاس سيپاتى
10 جاسقا دەيىن - قوزى جاسى دەپ قوزى- لاق باقتىرعان.
10 مەن 20 جاس ارالىعىن قوي جاسى دەپ قوي، ەشكى باقتىرعان.
20 مەن 30 جاس ارالىعىن جىلقى جاسى دەپ جىلقى باقتىرعان.
30 جاس - وردا بۇزار.
40 جاس - قىلىش جاس، قىرىقتا قامال الار.
50 جاس - ەل اعاسى، ەردىڭ جاسى.
60 جاس - پايعامبار جاسى، الپىستىڭ اسقارى، الپىستىڭ اسۋى، اسقارالى الپىس.
70 جاس - جەتپىستىڭ بەلگىسى.
80 جاس - سەكسەننىڭ سەڭگىرى.
قازاق حالقى ادامنىڭ ومىرىنە بايلانىستى ءبىرىنشى مۇشەلدى انانىڭ قۇرساعىنداعى مەرزىمدى ەسەپتەپ 13 دەپ العان دا، قالعان ومىرىنە 12 -جىلدى قوسىپ، 25، 37، 49، 61، 73، 85 ت. ب جاستاردى ادامنىڭ ومىرىندەگى ماڭىزدى جىلدار دەپ ەسەپتەگەن.
ادام بالاسى تۋعاننان باستاپ، ءوسىپ-جەتىلۋ كەزەڭىندە قاتەرلى جىلدار بولاتىندىعىن ايتىپ كەلەدى. ونى مۇشەل جاس دەپ اتايدى. العاشقى مۇشەل 13 جاس - بۇل ادامنىڭ بالالىق شاقتان ەرەسەكتىك شاققا دەيىنگى كەزەڭى. ول كەزدە ەر بالالاردىڭ داۋىستارى وزگەرىپ، قىز بالالاردىڭ دەنە ءبىتىمى سۇيكىمدى بولا باستايدى.
ون ءۇش - كەيبىر نازىك بالالار ءۇشىن ءقاۋىپتى، ويتكەنى بالانىڭ بويىنداعى وزگەرىس كەزەڭى جايىمەن وتسە ءقاۋىپ جوق، ال كۇرت وزگەرسە، كەيبىر بالالار جۇرەك، جۇيكە اۋرۋلارىنا ۇشىراۋى مۇمكىن دەسەدى. وسىنداي مۇشەل ەسىك قاققاندا: «و، قۇدىرەت، مەنى وسى مۇشەلدەن قاتەرسىز وتكىزە گور!» - دەپ اللاعا جالبارىناتىن.
جيىرما بەس جاس - جىگىتتىكتىڭ العاشقى ساتىسى. ول كەزدە ەر جىگىت بۋسانىپ، دەنە قۇرىلىسى ءوسىپ، جەتىلىپ، كۇشى تاسىپ تۇراتىن كەز. بۇل مۇشەلدە دە ساداقا بەرىپ، كەلەسى مۇشەلگە دەيىن امان- ەسەن بولايىن دەپ نيەت ەتەدى.
وتىز جەتى جاس - ادام ومىرىندەگى ەڭ باستى مۇشەل. بۇل مۇشەلدە ادام جىگىتشىلىكتەن موسقالداۋ كەزەڭگە ءوتىپ، اقىل توقتاتىپ، دۇنيەگە قىزىعا دا، قىزعانا دا قارايتىن كەز.
قىرىق توعىز جاس - بۇل ادامنىڭ دانالىققا اياق باساتىن كەزەڭى. بۇل مۇشەلدە كەيبىرەۋى نەمەرە سۇيسە دە، كارىلىككە مويىن بۇرماي، «ماعان كارىلىك كەلمەسە ەكەن، ءالى دە بولسا قارتايماي ويناپ- كۇلىپ قالايىنشى» دەيتىن كەزى.
الپىس ءبىر جاس - ادامنىڭ دانالىعى ارتىپ، وزىنەن تۋعان بالاعا سىن كوزبەن قاراپ، باسقان ءىزىن اڭدىپ، جامان- جاقسىسىن اجىراتىپ، ءوزى دە تاربيەگە كەلەتىن كەزەڭى.
جەتپىس ءۇش جاس - بۇل كارىلىكتىڭ مويىنعا ءمىنىپ، اياعىن تۇساپ، وتىرسا تۇرۋى، تۇرسا وتىرۋى مۇڭ، جاتسا ۇيقى جوق، ادامنىڭ دىڭكەسى قۇرىپ، «ايحاي، جاس كەزىم-اي» دەپ كوكىرەگى قارس ايىرىلا كۇرسىنىپ، دوڭبەكشىپ بارىپ ۇيىقتايتىن كەز.
سەكسەن بەس جاس - بۇل مۇشەلدە ادامنىڭ ايداي باسى قاتىپ، وزىنەن كەيىنگىلەرمەن بالا قۇساپ ۇرسىپ، جەگەن تاماعىن جەگەن جوقپىن دەپ، وكپەلەگىش بولاتىن كەز. سول ءۇشىن دە ەل اراسىندا «كۇلسەڭ كارىگە كۇل»، بۇل جاسقا جەتكەن دە بار، جەتپەگەن دە بار دەسەدى.
ادامنىڭ ومىرىندە ءارقيلى جاعدايلار بولادى. ول: ۇيلەنۋ، بالالى بولۋ، وتباسىنىڭ قۋانىشى جانە مۇشەل تويلارى. مۇسىلمان حالقى تويدان قاشپاعان حالىق. دەگەنمەن شىلدەحانا مەن مۇشەل جاس تويلارى - ول ادامزاتتىڭ ەڭ باستى تويلارى. ءار ادام بالاسى مۇشەل جاستان وتكەن سايىن ساداقا بەرىپ، جەتى نان ۇلەستىرىپكەلەدى.
دايىنداعان بەيسەن سۇلتان ۇلى
