استانا ورتالىعىنداعى زيراتتا كەنەسارىنىڭ ساربازدارى جەرلەنگەن
دەپ حابارلايدى استانا قالاسىنىڭ رەسمي سايتى.
ەلوردانىڭ قاق ورتاسىندا ورنالاسقان ەڭ ەسكى زيراتتى كولدەنەڭ كوزگە تۇسپەس ءۇشىن بەرىك قاقپامەن قورشاپ تاستاعان. وندا ەڭ ءبىرىنشى جەرلەۋ ءراسىمى 17 - عاسىردا بەلگىلەنگەن، ال سوڭعىسى 20 - عاسىردىڭ ورتاسىندا بولعان. سوسىن اۋىل زيراتىن جاۋىپ تاستاعان.
1962 -جىلعا دەيىن 10 مىڭداي بەيىت بولعان ەكەن، ونىڭ ىشىندە تانىمال شەيحتار مەن يمامدار دا جەرلەنگەن. مۇنداي قوماقتى بەيىتتىڭ كوپتىگىن تاريحشىلاردىڭ ايتۋىنشا، زيرات كوپ قاتپارلى جانە جۇزدەگەن جىلدار بويى قالانىپ كەلگەن دەيدى.
«قالانىڭ قاينار كوزى، قالا تاريحىن ايشىقتايتىن زيراتتار بار، ولار: «بوزوق» پەن «قاراوتكەل». بۇلار ءالى دە زەرتتەلمەگەن كۇيى جاتىر. سوڭعى جىلدارى عالىمدارىمىز اقمولا بەكىنىسىنە شابۋىل كەزىندە قايتىس بولعان، كەنەسارى حاننىڭ اسكەرلەرىنىڭ ەسكەرتكىشىن تاۋىپ الدى، بۇل دا ءبىزدىڭ تاريحىمىز ءارى ەسكە ءتۇسىرىپ، قۇرمەتتەۋىمىز كەرەك. ونىڭ ۇستىنە، كەنەسارى حان ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلعان كۇرەسىمىزدىڭ سيمۆولى. ءبىز تەك ونى عانا ەمەس، ونىڭ باتىرلارىن دا ءبىلۋىمىز ءتيىس. بۇل بىرەگەي ەسكەرتكىش، سوندىقتان دا وسى تىزىمگە ەنىپ وتىر»، - دەيدى «قاسيەتتى قازاقستان» ورتالىعىنىڭ باسشىسى بەرىك ءابدىعالي ۇلى.
«اق وردا» اقساقالدار قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ مالىمەتىنشە، اتالمىش زيراتتا 300-400 -جىلدان بەرى جاتقان مولالار بار. 100-دەن استامى ارابشا جازىلعان. جەر بەدەرىن ەگجەي- تەگجەي زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسىندە عالىمدار زيراتتا 10 مىڭنان استام قابىر بارىن انىقتادى. ءبىراق، قازىر وندا ەشكىم جەرلەنبەيدى.
بۇل اتاقتى زيراتتا زەرتتەۋشىلەر سوڭعى حان كەنەسارىنىڭ 200 اسكەرباسى مەن ەلۋ شاقتى ەساۋىلدىڭ جەرلەنگەنىن ايتادى. ەسكەرتكىش 1838 -جىلى ورناتىلعان. ساراپشىلار بۇل ورىندى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ەڭ ماڭىزدى تاريحي ورىندارىنىڭ بىرىنە اينالادى دەپ وتىر. اقمولانىڭ وسى ءبىر كونە زيراتىندا كەنەسارى حاننىڭ اسكەري جاساعى جەرلەنگەنىنە كۇمان كەلتىرمەيدى. سەبەبى، قازىرگى استانانىڭ توڭىرەگى پاتشا اسكەرىنەن جەڭىلىسكە ۇشىراعان بولاتىن. ال قابىردىڭ پليتالارىن ماماندار ءالى دە زەرتتەۋدە. ونىڭ سوڭعى ءدال كوشىرمەسىن جاساپ، ەلىمىزدىڭ بارلىق مۋزەيىنە تاراتپاقشى. ويتكەنى، بۇل قازاق حاندىعى ءداۋىرىنىڭ سوڭعى جالعىز قالدىقتارىنىڭ جاساندى كوشىرمەسى.
تاريح عىلىمىنىڭ كانديداتى جامبىل ارتىقبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، اتالعان بەيىتتەردى ءالى كۇنگە دەيىن ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زەرتتەۋشىلەرى اينالىسىپ جاتىر، وندا ارابتانۋشىلار قابىردەگى جازۋلاردى وقيدى.
«بۇل جەردىڭ تاريحي ءارى قاسيەتتى سانالاتىن سەبەبى، ءبىزدىڭ استانامىز پايدا بولعاندىقتان عانا ەمەس، مۇندا ەجەلگى ساق، عۇن ءداۋىرىنىڭ دە كوپتەگەن ەسكەرتكىشتەرى بار. قاراوتكەل زيراتى 16- عاسىردان پايدا بولا باستادى. بۇل قۇلپىتاستار 16- عاسىردا اراب تىلىندە جازىلا باستاعان. مۇندا ءدىن قىزمەتكەرلەرى، ۇلىس باسقارماسىنىڭ بيلەۋشىلەرى، ت. ب. كوپتەگەن ادامدار جەرلەنگەن. زيرات كەنەسارى حاننىڭ كوتەرىلىس كەزەڭىمەن سايكەس بولعاندىعىمەن وزەكتى. زەرتتەۋ جۇمىستارى ايتارلىقتاي بەلسەندى جۇرگىزىلۋدە، ناتيجەسى تاياۋ ارادا شىعىپ قالار دەپ ويلايمىن»، - دەيدى ج. ارتىقبايەۆ.
زيراتتىڭ شىراقشىسى قۇربان سماعۇل ۇلى 90- جىلداردىڭ باسىندا زيراتتىڭ ەسكىرىپ، ايانىشتى حالدە بولعانىن ايتتى. تەك 6 جىل بۇرىن رەسەيلىك ءبىر مەتسەنات كومەكتەسىپ، قاقپا ورناتقان ەكەن. الايدا دەمەۋشىنىڭ اقشاسى تاۋسىلعاندىقتان، اتا- بابالارىمىز جەرلەنگەن ورىنعا كوپ كوڭىل ءبولىنۋىن تالاپ ەتەدى. زيرات قازىر قولدانىستا ەمەس، ول تاريحي ورىن. سول سەبەپتى، جاقىندا قاراوتكەل پانتەون اتانۋى دا مۇمكىن.
