تۋعان جەر. ۇلاربەك نۇرعالىم ۇلىنىڭ ولەڭدەرى
1. قۇلاق كۇيى
اسقارعا ارمان، قيىرعا قيال سۇيرەلەپ،
جىر كەلگەن شاقتا، اقىندار كەشەر كۇي بولەك.
بۋىرقانىپ شىقپاس، بۇراۋى ءسال- ءپال ءمۇلت كەتسە،
ولەڭ دە كۇي عوي، وعان دا قۇلاق كۇي كەرەك.
ولەڭ دە كۇي عوي، كۇيىگىن تارتتىم نەشە جىل،
قايران دا باۋىر، قادىرىنە ونىڭ جەتە ءجۇر.
جىرىمدى وقى، تىرلىكتەن توزسا تابانىڭ ،
ازىراق سوسىن اقىننىڭ كۇيىن كەشە ءبىل.
ولەڭنىڭ ءدامى - ساعىنىش ءدامى، قايعىنىڭ،
وسىندا جاستىق، عاشىقتىق دەگەن ايدىنىڭ.
بويىنان ونىڭ پاتشا دا ساتىپ الا الماس،
كەشەدى اقىن سەزىمنىڭ شەكسىز بايلىعىن.
زارىعۋ تىپتەن جىلقىداي ەكەن ءۇيىرلى،
دۇركىرەي جوسىپ كوكىرەگىمە قۇيىلدى.
كەۋدەمدە تۇنىپ، دومبىراعا ءالى تۇسپەگەن،
تىڭداپ كور مەنىڭ «تۋعان جەر» دەگەن كۇيىمدى.
2. كونەجۇرت
ارپالىسىپ الاپات عاسىرعا ەرىپ،
جۇرگەنىمدە بارداي- اق باسىمدا ەرىك...
مەنىڭ اقىن جۇرەگىم تۋعان جەردە،
كۇزگى جولدىڭ جاعاسىن جاتىر كومىپ.
كۇزگى جولدا كۇپ- كۇرەڭ كۇن باتادى،
كۇن باتادى، جانىمدى سىزتادى.
ءتۇن جامىلا اۋىلدىڭ ءار شوقىسى،
ءتىرى ادامداي تۇرەگەپ ءتىل قاتادى.
شوقىلاردا قويشى بوپ قوي دا باقتىم،
الاسۇرىپ اقىن بوپ ويعا باتتىم.
ساي- سۇيەگى سىرقىراپ ەن جايلاۋدىڭ،
ىزدەيدى دەپ يەسىن ويلاماپپىن.
بۇل فانيگە كەلگەندە پەندە جىلاي،
بولماعان- اۋ كىندىگىن كومگەنى ءجاي.
شارانادان شايقاعان ءوز تۋماسىن،
ساعىنادى ەكەن- اۋ جەر دە بۇلاي؟!.
كونە جۇرتىم كەۋدەسى تاستان دا ەسكى،
كۇڭىرەندى جامىلىپ باتقان كەشتى.
اڭسايدى ەكەن، شۇبىرىپ، ۋلاپ- شۋلاپ،
كەزەڭىنەن كوندەيدىڭ اسقان كوشتى.
بالا جۇرەك كۇرسىنسە جەكە قالعان،
ماحابباتتى ءموپ- ءمولدىر ەتەدى ارمان.
قاراقاتتاي جانارى جالت- جۇلت ەتىپ،
سول كوشپەنەن ول دا ءۇنسىز كەتە بارعان.
مۇلگيدى اڭعار، تاۋ سۇلاپ، ساي دا سۇلىق،
قايدا دۋمان، قايدا توي، قايدا قىزىق؟
قارلىعاشتاي كەس- كەستەپ اتالاردىڭ
الدى- ارتىنان شابۋشى ەك تايعا ءمىنىپ...
ماڭدايعا الىپ تامىزدىڭ قۇبا تاڭىن،
ءون- بويىمدى ولەڭمەن جىلاتامىن.
قۇلازىعان كوندەيدىڭ قوس كەزەڭىن،
سىيپاپ قويىپ باسىنان جۇباتامىن.
سول جۇباتۋ مەنەن دە تاۋسىلدى اقىر،
تاۋسىلدى اقىر، سابىر مەن سارقىلدى اقىل.
اكەم كەلە جاتاتىن كوك اتىمەن،
قاپتالداعى قارا جول قاڭسىپ جاتىر.
بەينەت، باقتىڭ ءبارىن دە كەشە ءجۇرىپ،
مەن دە ءبىر كۇن سوڭىنان جەتەم قۋىپ.
شىققان جولدىڭ ءبىر ۇشى ءبىزدىڭ ۇيدەن،
كوكجيەككە كەتتى اقىر كوتەرىلىپ.
باۋلىپ اكەم ازامات ساناعان جول،
سودان الۋان ساپارعا تاراعان جول.
انام بايقۇس كەۋدەسىن ءسۇت اڭقىتىپ،
قانشاما رەت قامىعا قاراعان جول.
و، تۋعان جەر، سەزبەپپىن ەل قاۋىمداپ،
مەن دە سەندەي بارامىن ەندى اۋىرلاپ.
قايتا قۇلىن بايلانباس بيە باۋدىڭ،
جەلىسىندە جاتىرمىن جەر باۋىرلاپ.
باعىت تاۋىپ جان اكەم قۇبىلاڭنان،
شوكتى دوڭگە اتانداي جۇگىن العان.
شاڭقىلدايدى بۇركىتى شىڭ باسىنان،
كىسىنەيدى كوك اتى شىڭىراۋدان...
جەتى تۇندە تۋ شاتقال، دالا، بەلدى،
كىسىنەيدى شايقالتىپ تامام ەلدى.
شاۋىپ كەلە جاتادى قارا تۇندە،
قاپتالداعى قاق جارىپ قارا جولدى...
مەڭىرەۋ ءتۇز ول ەندى ەلىم قونباس،
بۇل نە اڭساۋ، ءشول قانباس، كوڭىل قالماس؟
كوزدىڭ سۋى سەكىلدى تاستان شىققان،
قايناپ اعىپ جاتادى كوزىمنەن جاس.
ويدان كەتپەي تۇرسام دا، جاتسامداعى،
قۇستى اڭسايمىن كوز جەتپەس اسپانداعى.
كونە جۇرتقا قايىرىلىپ قاراپ تۇرام،
قارت سەكىلدى قالتىلداپ توقسانداعى.
جەردەي قۋراپ اسپانى، قۇزداي نالىپ،
كۇي كەشەدى ەكەن- اۋ مۇنداي عارىپ.
ورەدە جوق، قۇرت تا جوق يەن جۇرتتا،
جالعىز جاعال كەزقۇيرىق ءجۇردى اينالىپ.
قاق ايىرىپ كەۋدەڭدى شەر بايلانعان،
نە قايىر بار، بىلمەيمىن، ەندى ويلاۋدان؟
ەل كوشكەندە قۇلازۋ، قۇلازۋ ما؟
داۋرەن كوشىپ كەتىپتى- اۋ كەڭ جايلاۋدان...
3. كەرتوبەل
بالا كۇندە سان توپقا قۇيعىپ كىرگەن،
شاباندوزدىڭ ءبىرى ەدىم جۇيرىك مىنگەن.
كەرتوبەل ات تيگەندە تاقىمىما،
باس بايگەنى المادىم سىي عىپ كىمنەن؟
ويحوي، شىركىن، مىنگەندە كەرمەدەن كەپ،
كەكىل قاعىپ، ويناقشىپ، كولدەنەڭدەپ...
قاباعىنان ۇركەكتەپ، سىلاڭ قاعىپ،
قايشىلانعان قوس قۇلاق ەلگە ەلەڭدەپ.
بالىق ارقا، قاقپان بەل، ەركە، كەرىم،
پاي- پاي، قانداي الشاڭى كوركەم ونىڭ.
جاسىرادى دەۋشى ەدى جۇيرىك بويىن،
بارىن جايىپ سالاتىن كەرتوبەلىم.
جال- قۇيرىعى ورىلسە ۇكىلەنىپ،
مىنگەندەي- اق جىلقى ەمەس كىسى جەلىك.
تۇياق ءتۇبى دۇبىرلەپ شىداتپايتىن،
سۇزە باسىپ اۋىزدىق كۇشىنە ەنىپ.
تىك كوتەرىپ اسپانعا جەردىڭ شاڭىن،
سۋىرىلىپ شىعۋشى ەك وڭشەڭ ساعىم.
قالىپ قويدى جادىمدا قالقىپ ماڭگى،
قاناتىم بار سەكىلدى سول ءبىر شاعىم.
كەڭ دالانى اق شاڭعا بەرسە كومىپ،
سوندا عانا باسىلار ەركە جەلىك.
اۋىزدىققا سۇيەنىپ شابۋشى ەدى،
تارتقان سايىن تىزگىندى ورشەلەنىپ.
ءمىنى مە ەكەن جۇيرىكتىڭ، سىنى بالكىم،
ايتۋ كەرەك جاسىرماي مۇنى دا اقىن.
ايقاي ، ۇران شىقپاسا اينالادان،
قۇم جۇتقانداي تۇياعىن قۇمىعاتىن.
ءدۇيىم جۇرتتىڭ قيقۋلى داۋىستارى،
كوتەرىلسە قوزاتىن نامىس، قانى.
ءبىر جىمىرىپ قۇلاقتى سودان كەيىن،
وق بولسا دا وزاتىن جارىسقانى.
جەلتۇياعىن توماردان قىلسىن امان،
تۋراپ كەلەم جازىقتى تۋسىراعان.
قامشى ۇشىنا بايلانعان شىتىممەنەن،
جانۋاردىڭ كوزىن ءبىر ءسۇرتىپ الام.
ايعاي ۇدەپ، كەرتوبەل اعىلعاندا،
ايحاي ، جۇرتىم ، شىعارعا جانىڭ بار ما؟
بۇگىلگەندە ارتقى اياق ساعاق سوعىپ،
ءتوسى جەردى سىزارداي جازىلعاندا...
بۇكتەپ قوسىپ بۇل بەلدى انا بەلگە،
ومىراۋىن وشاقتاي سالادى ورگە.
قۇمداي سۋسىپ ، قۇيىلىپ باۋىرىنا،
جوق بولادى جۇتىلىپ دالا دەمدە.
اندا- ساندا ات شىعىپ اندىز بەلدەن،
تالاي- تالاي بايگەنى جانبىز كورگەن.
دەسىن قيقۋ كوتەرگەن كەر ساڭلاق
ءجۇز جۇيرىكتەن سۋىرىلىپ جالعىز كەلگەن!
بايگەلى ۇلدىڭ زور ەدى باعى نەتكەن،
ويحوي، شىركىن، ول دا ءبىر ءداۋىر وتكەن.
قاق ماڭدايدا توبەلىن جۇلدىزداي عىپ،
قالىڭ ءنوپىر تۇسىنان اعىپ وتكەم!
شاباندوز ەم شاڭىنا ەلدى ەلىتكەن،
كەرتوبەلگە تارتپايىن مەن نەلىكتەن؟
ارقىراعان اقىن بوپ اينالامنان،
ول اڭساعان قيقۋدى مەن دە كۇتكەم.
جالعىز ورتاق جامىلعى اسپان عانا،
مەن كەتكەلى ون التى اقپان جاڭا.
قالدى قايدا سونداعى قيقۋلى جۇرت،
قا يدا قالدى كەرتوبەل شاپقان دالا؟
قايىستىرىپ مونشىقتىڭ كارى بەلىن،
بايگەتوبە، شۋلاعان قالىڭ ەلىم.
«شاپ» دەيتىندەي شاڭ كورسەم سول شالدارىم،
ءبىر ءدۇبىر بار بويىمدا ءالى مەنىڭ.
اينالام كىل اقىندار الاسۇرىپ،
جىر جازادى قالامىن تاڭ اسىرىپ.
ول دا بايگە، ەندەشە، كەرتوبەل - جىر،
كەتۋ كەرەك ەدى عوي دارا شىعىپ.
كەلەم شاۋىپ كۇدىرىن، تاۋىن باستىم،
قانشا بەلدىڭ وزىمشە شاڭىن قاقتىم.
كەرتوبەلدەي تۇسىڭنان وتەر ەدىم،
ءبىر قيقۋى جەتپەي ءجۇر اۋىلداستىڭ.
4. سوڭعى قاعىس
قوش، تۋعان جەر !
سوگىلگەن قابىرعامداي،
قابىر قالدى- اي، قالقايىپ باۋىر قالدى- اي.
ەلىڭدە جوق شەتتەگى جەرىڭدى اڭساۋ -
فانيدە جوق اكەڭدى ساعىنعانداي...
ۇلاربەك نۇرعالىم ۇلى
