جەڭىس تۇركيا. تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ، وركەندەۋى جولىندا ەڭبەك ەتۋ ءبىز ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك
ول، «ەر جانىبەك» حالىقارالىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى. «ەر جانىبەك» قورى الەم قازاقتارى اياسىندا اتاۋلى مەرەكەلەردى ۇيىمداستىرىپ، ءىس-شارالار وتكىزىپ كەلەدى. بۇگىن سولاردىڭ كەزەكتى ءبىرى وتكەلى وتىر.
- جەڭىس اعا، ءوزىڭىز باسقارىپ وتىرعان «ەر جانىبەك» حالىقارالىق قوعامدىق قورى كۇنى ەرتەڭ ءۇشىنشى رەت حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ۇلكەن سپورت دوداسىن وتكىزۋگە دايىندالۋدا. الدىمەن وسى شارا جايلى توقتالىپ وتسەڭىز؟
- وتكەن جىلى «ەر جانىبەك» حالىقارالىق قوعامدىق قورى تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا جانە وسىعان تۇسپا-تۇس كەلگەن زۋقا باتىر ءسابيت ۇلىنىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي الماتىدا «ەر جانىبەك كۋبوگى» ءۇشىن شاعىن فۋتبولدان حالىقارالىق تۋرنير وتكىزگەن بولاتىن.
بيىل دا سول يگى شارانى قايتا جالعاستىرساق دەپ قىزۋ دايىندالىپ جاتىرمىز. ءۇشىنشى رەت وتكەلى وتىرعان حالىقارالىق ءتۋرنيردى كورنەكتى عالىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور تۇرسىنبەك كاكىشەۆ اعامىزدىڭ 90 جىلدىعىنا ارناماقپىز. بۇيىرسا تۋرنيەرگە الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنەن جانە ەلىمىزدىڭ وبلىستارىنان 24 كوماندا قاتىسايىن دەپ وتىر.
2005 -جىلى ەر جانىبەك بابامىزعا ارناپ الماتى قالاسىندا ۇلكەن عىلىمي كونفەرەنسيا وتكىزىلدى. سول كونفەرەنسيادا العاش تۇرسىنبەك اعامىزدىڭ ارنايى ۇسىنىسىمەن 2006 -جىلى «ەر جانىبەك» حالىقارالىق قوعامدىق قورى قۇرىلدى. سول كۇننەن باستاپ قورعا قاتىستى ءىس-شارالاردىڭ بارلىعىنىڭ باسى قاسىندا تۇرسىنبەك اعامىزدىڭ ءوزى باس-كوز بولىپ وتىردى. ول كەزدە قور مۇشەلەرىنىڭ «ۋايىمى» دا از بولاتىن. سول كەزدەن-اق قوردىڭ بولاشاعىن ويلاعان اعامىز شەتتەن كەلگەن بىزدەردى قوردى باسقارۋعا ءوزى باۋلىدى.
كوپتەگەن ساپارلارىندا شاشباۋىن كوتەرىپ قاسىندا جۇردىك. بىزگە ەل كورسەتتى. جەر كورسەتتى. سول تۇستىك وبلىستاردا ورنالاسقان باۋىرلارىمىزبەن تانىسىپ تابىسۋىمىزعا سەبەپشى بولدى. سونىڭ ناتيجەسىندە اعامىز دۇنيەدەن وتكەن سوڭ ءوزى وسيەت ەتىپ باستاعان ءىستى ءارى قاراي جالعاستىرىپ كەتۋ قيىنعا سوققان جوق. بۇنىڭ سىرتىندا قازاق رۋحانياتىنا، ۇلت ادەبيەتىنە سىڭىرگەن ەڭبەگىن وقىرمان قاۋىم جاقسى بىلەدى. عۇمىر بويى حالقىنا قالتقىسىز ەڭبەك ەتتى. سوندىقتان دا وسى جولعى تۋرنيردى اعامىزدىڭ 90 جىلدىعىنا ارناماقپىز.
- جالپى، تۋرينردىڭ نەگىزگى ماقساتى نە؟ سپورت باسەكەسىنە قاتىسۋعا شەتەلدەگى قانداستارىمىزدىڭ قىزىعۋشىلىعى قالاي بولدى؟
- بىزگە، قازاق بالاسىنا ەڭ كەرەگى بەرەكە-بىرلىك. تاۋەلسىز ۇلتتىڭ ۇرپاعى ىنتىماقتى، ءبىر نيەتتى بولسا العا وركەندەي بەرمەك. شارامىزدى سپورتتىق باعىتقا ارناۋ ارقىلى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋدى نىسانا ەتتىك. ەڭ باستىسى، ءبىز وسى جارىسقا شەتەلدەگى قازاق جاستارىن شاقىرۋ ارقىلى ولاردىڭ اتاجۇرتىنا كەلىپ، قازاقستان سىندى تاۋەلسىز ەلىنىڭ تىنىس- تىرشىلىگىن سەزىنىپ، مۇنداعى ەل- جۇرتىنىڭ ىقىلاسىن ءبىلۋىن ماقسات تۇتتىق. سول ارقىلى جاستارىمىزعا ۇلتىن سۇيەتىن، تاۋەلسىز ەلىنە شىن قۇرمەتپەن قارايتىن، باعالايتىن، وتانى ءۇشىن بارىن ارنايتىن سەزىم باعىشتاپ، ونى كۇشەيتۋگە تيتتەي دە بولسا ۇلەس قوسۋ.
بۇگىندە ەۋروپا مەملەكەتتەرىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قانداستارىمىز كوپ. ولار جىل سايىن ءوز كۇشتەرىنە سۇيەنىپ، تالاپتانىپ، ەۋروپا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايىن وتكىزىپ تۇرادى. ماسەلەن، وتكەن جىلى قۇرىلتاي گەرمانيانىڭ كەلن قالاسىندا بولدى. ونداعى ماقسات جينالىپ الىپ توي تويلاۋ، دوپ قۋالاۋ ەمەس، وزگە ەلدە تۇرىپ، سولاردىڭ ىقپالىنا ۇشىراپ جاتقان ۇرپاعىن ءبىر- بىرىمەن تانىستىرىپ، جاقىن قىلۋ، اتا تەگىن، تۋىسىن، قانىن ۇمىتتىرماۋ. ءتىلىن، مادەنيەتىن، ءداستۇرىن جاڭعىرتۋ، ەسىنە سالۋ.
بۇنداي يگى داستۇرلەرى ءۇشىن ونداعى قانداستارىمىزعا راحمەت ايتامىز. ءبىزدىڭ دە ويىمىز وسى. ونداعى جاستاردى قازاق جۇرتىنا تارتىپ، قارا شاڭىراق قازاقستانمەن جاقىن تانىستىرۋ. الداعى ۋاقىتتا جاستارىمىزدىڭ ءوز ەلىنە ورالۋىنا سەبىمىز تيسە - ءبىز ءۇشىن ۇلكەن مەرەي.
وتكەن جىلعى جانە بيىلعى شاراعا شەتەلدە تۇراتىن قانداستارىمىز وڭ ىقىلاس تانىتتى. قىزىعۋشىلىقتارى جوعارى.
«ەر جانىبەك كۋبوگى» ءۇشىن بيىل ەكىنشى رەت جارىس وتكىزىلىپ وتىر. بۇيىرسا، الدا ءالى كوپ ەلدەردەن كوماندا كەلەدى دەپ سەنەمىز. بولاشاقا شارانىڭ اۋقىمىن ءتىپتى كەڭەيتە تۇسسەك دەگەن وي بار.
- «ەر جانىبەك» حالىقارالىق قوعامدىق قورى ۇلت رۋحانياتىن كوتەرۋدە، تاريحىن تۇگەندەپ، مادەنيەتىن بايىتۋدا ۇلكەن يگى ىستەر اتقارعانىن بىلەمىز. ماسەلەن، 2014 -جىلى ەر جانىبەك بابامىزدىڭ 300 جىلدىق مەرەيتويى دا جوعارى دەڭگەيدە اتالىپ ءوتتى. قانداستارىمىز شوعىرلانعان كوپتەگەن شەت مەملەكەتتەردە تويلاندى. سول ارقىلى حالىقتىڭ رۋحى كوتەرىلىپ، وتكەنىنە دەگەن قۇرمەتى، ءوزارا سەنىم- بىرلىگى نىعايا ءتۇستى.
- رۇقسات بولسا، قوردىڭ اتقارعان شارالارى جانە الدا ىستەۋگە ءتيىستى جۇمىستارىنان وقىرمانعا اقپارات بەرە كەتسەڭىز؟
- «ەر جانىبەك» قورى قۇرىلعان از ۋاقىتتان بەرى حال-قادەرىنشە ەڭبەكتەنىپ كەلەدى. قور اتقارعان ىستەردىڭ ءبارىن ءتىزىپ وتىرۋ ىڭعايسىز بولار. دەسە دە، وقىرمانعا مالىمەت ءۇشىن ايتا كەتەيىن. 2015 -جىلى تانىمال جازۋشى «قاھارلى التاي» تريلوگياسىنىڭ اۆتورى جاقسىلىق ءساميت ۇلىنىڭ 75 جىلدىعىنا وراي جازۋشىنى ەسكە الۋ كەشىن وتكىزۋگە ات سالىستىق. كونفەرەنسياداعى عىلىمي باياندامالارىن جيناق ەتىپ شىعاردىق. سونىمەن قوسا الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىعىنا وراي الاشتانۋشى، عالىم سۇلتان حان اقق ۇلىنىڭ «ءاليحان بوكەيحان» اتتى كىتابىنىڭ ءۇش تىلدە جارىق كورۋىنە دەمەۋشىلىك جاسادىق.
ونىڭ الدىندا قىتايداعى جاس قازاق اقىندارىنىڭ تاڭداۋلى جىرلارىن توپتاستىرىپ «سەكسەۋىلدىڭ شوعى» اتتى كىتاپ شىعاردىق. اتالعان جيناق وقىرمان تاراپىنان جاقسى باعالاندى. كىتاپتىڭ العى ءسوزىن بەلگىلى اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى عالىم جايلىباي جازىپ، جىلى پىكىرىن ءبىلدىردى.
سونداي-اق، زۋقا باتىردىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي تاعدىرلى جازۋشى، قاھارمان قالامگەر دەۋگە لايىق قاجىعۇمار شابدان ۇلىنىڭ «پانا» رومانىن قايتا باستىرىپ، وقىرمانعا جەتۋىنە جاقىننان جاردەم بەردىك. 2017 -جىلى رۋحاني استانامىز تۇركىستاندا بەلگىلى ءدىن قايراتكەرى حاليفا التايدىڭ 100 جىلدىعىن يااسساۋي اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتپەن بىرلەسىپ كولەمدى شارالار وتكىزدىك.
سونداي-اق، كورنەكتى اقىن ومارعازى ايتان ۇلىنىڭ «قۇستار قايعىسى» جىر جيناعىن جانە بەلگىلى مۇستافا تانۋشى عالىم باقىت سىدىقوۆانىڭ «تۇركىستان ميلي بىرلىگى» اتتى قۇندى قۇجات، تىڭ دەرەكتەر توپتاستىرلعان عىلىمي ەڭبەگىنىڭ جارىق كورۋىنە قول ۇشىن بەردىك. بۇل قور مۇرىندىق بولعان كوپ جۇمىستىڭ ءبىر بولىگى عانا. بۇيىرسا ارى قاراي ۋاقىت تالابى، قوعام قاجەتىنە ساي قولىمىزدان كەلگەنشە جۇمىس ىستەۋگە نيەتتىمىز. شەتتەگى قانداستارىمىزدىڭ ەلگە ورالۋىنا، وتانعا ات باسىن بۇرعان اعايىننىڭ قازاق مەملەكەتىنە ءسىڭىپ، ەلى ءۇشىن قىزمەت ەتۋىنە بارىمىزدى سالامىز. تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ، وركەندەۋى جولىندا ەڭبەك ەتۋ ءبىز ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك.
- قورعا قولداۋ كورسەتىپ، اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارعا نيەتتەستىك تانىتۋ جاعى قالاي؟
- ارينە، قوعامدىق قور بولعان سوڭ مۇمكىندىگىمىزگە قاراي ءوز قاراجاتىمىزعا سۇيەنۋگە تۋرا كەلەدى. ال، جۇمىس بارىسىندا دۇنيە ءجۇزى قازاقتار قاۋىمداستىعى، الماتى جانە استانا قالاسى مەن وبلىس اكىمدىكتەرى، وزگە دە مەملەكەتتىك مەكەمەلەر، «نۇر وتان» پارتياسى، قازاقستان جازۋشىلار وداعى، تاعى باسقا ۇيىمدار باستامالارىمىزعا نيەتتەستىك تانىتىپ، قولداۋ كورسەتىپ كەلەدى.
مىسالى وسى جولعى تۋرنيرگە قارا شاڭىراق ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى قولداۋ كورسەتىپ، فۋتبول الاڭىن بەرىپ وتىر. وسى ورايدا اتالعان ۇيىم، مەكەمە باسشىلارىنا العىسىمىز زور ەكەنىن بىلدىرمەكپىن. سونداي-اق، قور باستاماسىمەن قولعا الىنىپ جاتقان ىستەردى قولداعان نيەتتەس ازاماتتارعا، زيالى قاۋىم وكىلدەرىنە، ونەر قايراتكەرلەرىنە، باق وكىلدەرىنە، قور توڭىرەگىندە قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن جاستارعا، ارتتان ەرىپ كەلە جاتقان ءىنى- قارىنداستارىمىزعا راحمەت ايتقىم كەلەدى.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت! ىستەرىڭىز ىلگەرى باسا بەرسىن!
سۇحباتتاسقان مۇرات الماسبەك ۇلى
atazhurt2050.kz
