اقىل اقىماق ادامعا قارىزدار
قاي كەزدە بولماسىن قاعيداعا اينالعان عيبراتى جەبەيدى دە تۇرادى. اقىل ايتۋعا ءبارىمىز قۇشتارمىز عوي. ناقىل ايتۋعا قۇدىرەتىڭىز جەتە مە؟
اقىل ايتۋ دەمەكشى. اقىلدىڭ سان ءتۇرى بولادى دەيدى ءبىر تانىسىم. مەنىڭشە اقىل بىرەۋ عانا. ونى ايتاتىندار سان ءتۇرلى. حالىق اراسىنداعى «حان ايتقان ءسوزدى قارادا ايتادى، ءبىراق اۋزىنىڭ دۋاسى جوق» دەيتىنى بار عوي. سوندا دۋالى اۋىز كىمدە؟ ارينە ول ءومىردى ءتۇزۋ سۇرە بىلگەندەردە. شەندى- شەكپەندى ەمەس، ۇستاز نە بولماسا قاريادا ەمەس، ءومىردى تۇسىنە بىلگەندەردە.
وسى ورايدا ەسكە لۇقپان ھاكىم حاقىنداعى ءبىر حيكايا تۇسەدى. اڭگىمەنى جەلىسى مىنادا. ەل اراسىنداعى اتاقتى ەمشى لۇقپان ھاكىمگە ءبىر وتباسى كەلەدى. كەلىپ بۇيىمتايىن بايان ەتەدى. ولاردىڭ بالالارى تاتتىگە قۇمار ەكەن. سول قۇمارلىقتان ارىلتۋ ءۇشىن ات تەرلەتىپ الىستان كەلىپتى. سوندا لۇقپان ھاكىم بالاعا قاراپ تۇرىپ، اينالايىندار تۇپ- تۋرا قىرىق كۇننەن سوڭ كەلىڭدەر دەپتى. اراعا قىرىق كۇن سالىپ الگى وتباسى تاعى كەلەدى. سوندا لۇقپان ھاكىم بالاعا قاراپ تۇرىپ، ءاي بالام سەن ەندى ءتاتتى جەمە دەپ ايتىپتى. مۇنى كورگەن اتا- انا اشۋعا بۋلىعادى. سوندا بۇل ءسوزدى قىرىق كۇن بۇرىن ايتا سالۋعا بولماس پا ەدى دەپ. لۇقپان ھاكىم سابىرلى قالپىندا تۇرىپ، بۇل بالانى اكەلگەندە تاتتىگە دەگەن قۇمارلىق مەنىڭ بويىمدا دا بولعان ەدى. مەن سونسوڭ قىرىق كۇن بويى ءوزىمدى تاتتىدەن تىيدىم. ءوزىمدى تىيعاننان كەيىن عانا ايتۋعا حاقىم بار ەدى دەپدى.
تەرەڭىنە ءۇڭىلىپ، ءتۇسىندىرىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. ايتپاق ويدىڭ ءالقيسساسى وسىندا عوي. اقىل ايتۋشىلاردىڭ ءبولىنۋى وسى تۇستان باستاۋ الادى تەگى.
اقىل ايتۋ ول بەرگىسى عوي. ونى ايتۋ وڭاي دەيتىندەردى تۇسىنە بەرمەيمىن ءوز باسىم. ءبىراق اقلدى تۇرماق اقىماقتىڭ ءوزى قيىندىعىن مويىنداپ قويعان ءبىر ۇدەرىس - ول اقىلدى تىڭداۋ. ارعى- بىرگىسىن قويعاندا اتاقتى مانسۇر، حان ابىلاي ەڭ اۋىر قارعىستى نە دەپ ەدى؟ «ءوزىڭ بىلمە، بىلگەننىڭ ءتىلىن الما» دەدى ەمەس پە.
قازىرگى كەزدە اقىلعا ءزارۋ ادام جوق. ءبارىنىڭ ءوز بىلگەنى بار. وعان اقىل ايتىپ اۋزىڭدى اۋىرتساڭ اقىماقسىڭ. ءبىر اۋىز سوزگە توقتاۋ دەگەننىڭ سىنىعى دا قالمادى- اۋ. بۇلاي قالىپتاسقانعا اقىل بەرۋشىلەر كىنالى، كىناسىن قويعاندا كۇنالى دەپ ويلايمىن. انادان ار، اتادان پاراسات كەتتى دەيمىز كەپ كوسىلىپ. بۇلار قانداي اقىل ايتادى دەرسىز. تىڭداۋ تۋرالى ءسوز باستاماي- اق قويالىق.
انىعىن ايتىپ، مويىنداۋىمىز كەرەك ءبىزدىڭ. قوعامنىڭ بۇل بولىگى قاي كەزدە بولماسىن بولعان. ايتپەسە قارشاداي قىزدى قاتىن قىلعان قارياڭ، كۇناسىن پاش ەتكەن اناڭ حاقىنداعى تۋىندىلار قايدان كەلدى دەيسىز. قاسىرەتى باسقادا. ءبىز بۇل ۇدەرىسكە قالىپتى دەپ باعا بەرىپ قويعانىمىزدا. بىلايشا ايتقاندا، مويىنداپ قويعانىمزدا. ەندى مىنە اقىلدى مەن اقىماقتىڭ مالى توسكەيدە بىرگە جايىلىپ ءجۇر، ىرگەسى كورشىلەس. سودان بولار ارا جىگىن ايىرا الماي قينالامىز ولاردى. ولاردى اجىراتىپ جاتقانىڭشا بىلگەنىڭدى ىستەگەنىڭ الدە قايدا قولايلى عوي.
تاياۋدا abai.kz پورتالىنان نۇرعالي نۇرتاي دەگەن ءجۋرناليستىڭ «ۋكراينا «سوۆەتتى» وشىرمەك، بىزدە «پەتر، پاۆەل» ءالى تۇر» دەگەن ماقالاسىن كوزىم شالدى. ادام تاڭ قالاتىنداي جاڭالىق جوق ارينە. مەكتەپ قابىرعاسىندا ۇستازدارىمىز ايتىپ وتىراتىن اڭگىمەلەردىڭ ءارى- بەرىسى عانا. اقىلعا «مىقتىمىز» عوي. ءۇتىر، نۇكتەسىنەن دەيىن ءسۇزىپ وقىپ شىقتىم. وي دۇرىس. قازاققا قازاقىلانۋ كەرەك. ءبىراق بۇل ورايدا ۋكراينا بىزگە ۇلگى مە ەكەن؟ تۇبەگەيلى وزگەرىسكە بوي الىپ جاتقانىنا ءبىز دە كۋامىز. ءبىراق ولار وسىنىڭ وتەۋىنە نە بەردى؟ قان- توگىس، «مايدان» ، كوتەرىلىس. ال ءبىز وسىنداي قۇرباندىققا بارۋعا دايىنبىز با؟ تاس بولىپ ورنىندا قاتىپ جاتقان دۇنيە ەمەس قوي. ءبىرتىن- ءبىرتىن قالىپقا كەلە جاتىر. مىنە وسىنداي جاڭساق پىكىرلەر اقىل ايتۋشىلاردىڭ ارقاسىندا اقىلدى تىڭدامايتىن بولىپ الدىق دەسەم ارتىق كەتكەنىم بە؟
جازىپ وتىرعاننىڭ قان- توگىس دەگەننىڭ ءيسى دە مۇرنىنا بارىپ وتىرعان جوق. تىنىشتىقتىڭ قادىرىن بىلمەيدى سەبەبى. كوڭىلگە سەلكەۋ تۇسىرەتىنى ماقالا استىنداعى پىكىرلەر. قولدان كەلگەنشە قولداپ وتىر. قايدا ايداساڭ سوندا كەتەدى. ماسقارا شىعار.
بۇل بەرگى جاعى عانا عوي. ءدال وسى باعىتتاعى ماقالالار لەگى اقپارات الاڭىندا اعىل تەگىل جازىلىپ جاتىر. اقىل دەگەن بار ماسەلەنى كوتەرۋ ەمەس، اقىل دەگەن ودان شىعار جولدى ۇسىنۋ تەگى. ءبىراق ونى كىم ايتىپ وتىر. قۋداي كۋا، سول ورتادا تۇرىپ بۇل دۇرىس ەمەس دەپ ايتىپ كورىڭىزشى، الاس- ۇرىپ سەنى ۇلتىن سۇيمەيتىن ءبىر اقىماق ەتىپ شىعارادى. اقىلدىسى اقىماققا، اقىماعى اقىلدىعا اينالدى دا «اقىل» قۇنسىزداندى ءتۇبى.
ارينە ابىلاي ايتقان قارعىستىڭ كارىنە ۇشىرادىق دەپ كەسىپ ايتۋ ابەستىك. جانە ول ولاي ەمەس تە. قايتالاپ ايتامىز، اقىلدىنى اقىماق ەتۋ قاشاندا بولعان ۇدەرىس. ايتپەسە ءبىز ابايدى ساباپ، قاسىمدى تەنتىرەتپەس ەدىك.
مىنا ءبىر قىزىققا كوز سالىڭىز. ماقالانى سۇزە وقىپ شىققان بولساڭىز، وسى سۇراققا جاۋاپ بەرىپ كورىڭىزشى. ءسىز اقىلدىسىز با، اقىماقسىز با؟
P. S. اقىل - ازاپ. سەبەبى اقىماق ادام ازاپتانبايدى. رۋحاني ازاپتى ايتىپ وتىرمىز. اقىلدى ايتۋ - ازاپ، اقىلدى تىڭداۋ - ازاپ. ونى اقىماق قانا وڭاي قىلادى. وڭاي ايتىپ، وڭاي تىڭداي سالاتىن. قابىلداۋ بولەك اڭگىمە.
ايان ازامات ۇلى،
"ارقا اقشامى" گازەتىنەن