قورقىت اتا كىم بولعان؟

«اتانىڭ ءومىر بويى ارمان ەتكەنى - ولمەيتىن، جاساي بەرەتىن ءومىر ىزدەۋ، سول ءۇشىن كۇرەسىپ، ولىمگە قارسى تۇرۋ، بۇل فالسافاسى دۇنيە تاريحىندا وتە سيرەك جولىعاتىن، ادام بالاسى تۋعىزعان ويدىڭ ەڭ جارقىن بەينەسىنىڭ ءبىرى ەكەنىن سارالاي كەلە، اتالمىش اڭىزعا بەرگىسىز وسى تۇلعاعا الەم ادەبيەتى مىسالدارىنان ۇقساس- انالوگ قاراستىرادى.
«مۇنى تەك پرومەتەي نە حارتا تۋرالى ايتىلاتىن دۇنيە جۇزىلىك ادەبيەت مۇراسىنا تەڭەۋگە بولادى. قازاق اڭىزدارى بويىنشا، قورقىت بار ءومىرىن تاعدىرمەن الىسۋ ۇستىندە وتكىزەدى، ولمەيتىن ءومىردى كوكسەپ، تاعدىرعا، ولىمگە قارسى تۇرادى. جاس قورقىتتىڭ ىزدەگەنى - ادام بالاسىنىڭ ولمەي، ۋايىمسىز ەركىن جاساۋى. قورقىت فالسافاسى بويىنشا، ءولىم ونىڭ كوزىنە زۇلىمدىقتىڭ باسى بولىپ كورىنەدى. ولىممەن كۇرەسۋ، ادام بالاسىنا ولمەيتىن ءومىر ىزدەۋ جولىندا قورقىت - حالىقتىڭ قورعاۋشىسى، وعان دەم بەرۋدى وزىنە مۇرا ەتكەن كەمەڭگەر بەينەسىندە سۋرەتتەلەدى» دەپ سيپاتتايدى. ەجەلگى حالىقتىڭ پايىمداۋىنشا، قورقىتتىڭ قاشىپ قۇتىلۋعا تالپىنعان ءولىمىنىڭ ءوزى قيالدان تۋعان دۇنيە. اجالدىڭ ادامعا ءبارىبىر كەلەرى انىق. ءبىراق، وسى ءبىر ويدىڭ شەگىن بۇزىپ، ودان قاشىپ قۇتىلۋدىڭ جولىن ىزدەستىرگەن قورقىتتىڭ ىسىنەن پايدا شىعا الدى ما؟ ! جوق. قايتا ءتۇبى ءبىر شىنايىلىق ورنادى. ونىڭ ارتىندا «قايدا بارساڭ قورقىتتىڭ كورى» بولدى عوي دەيتىن دە ۇعىم قالىپتاسىپ قالدى. قازاقتىڭ ينتەللەكتىلىك ارمان- قيالىندا ۇلكەن ءرول اتقارعان قورقىت حاقىندا ۇلى ادەبيەتشى مۇحتار اۋەزوۆ تە ءوزىنىڭ نانىمدى ويلارىن ايتقان. «ەرتەگىلەر» دەگەن زەرتتەۋ ەڭبەگىنىڭ «قورقىت» تاراۋىندا: «قورقىت ادامنىڭ تىرلىگى شاقتى بولعانىنا نارازى.
«ءولىم» دەگەن وبىر بارىنا نارازى. «ولىمنەن قۇتىلام» دەپ شارق ۇرادى، شارتاراپتى كەزەدى. ءبىراق، قاي تاراپقا بارسا دا، الدىنان ازىناپ تۇرعان كور شىعادى.. . مۇنداعى «كور» دەگەنى ءدال كوردىڭ ءوزى ەمەس، ءاربىر توزباق، ولمەكتىڭ بەينەسى، ەلەسى دەپ ءبىلۋ كەرەك.. . «قايدا بارساڭ - قورقىتتىڭ كورى» دەگەننىڭ حالىق اۋزىنداعى ماعىناسى - وسى. فيلوسوفيالىق، پوەزيالىق زور ماعىنا.. . قورقىت.. . ارتىنا، ادام ناسىلىنە، سونشالىق اسىل مۇرا تاستاپ كەتكەندىكتەن ولمەدى. ولىمگە قارسى امال تاپقان جان بولدى.. . حالىق قورقىتتى ءومىر، تىرلىك ءۇشىن الىسۋشىنىڭ ەڭ زورى ەتكەن.. . حالىق ۇسىنعان قورقىت - ءومىر ءۇشىن قاتتى الىسۋشىنىڭ ءبىرى. سول كوپ الىسۋشىلاردىڭ ىشىندە دەگەنىنە جەتكەن، ولمەستىڭ امالىن، شاراسىن تاپقان جاننىڭ ءبىرى قورقىت دەپ اڭىزداعى اتانىڭ اسقاق بەينەسىن ادەمى سيپاتتاپ بەرگەنىن كورەمىز. ءولىمسىز ءومىر فانتاستيكالىق يدەياسىن ءوزىنىڭ سانالى تىرشىلىك ەتكەن زامانىندا جۇرتشىلىققا ۇتىمدى تاراتا بىلگەن قورقىت ءوز تاراپىنان سول تاقىرىپتا نە اۋىزشا، نە جازباشا ەسكەرتكىش ەسەبىندە، وكىنىشكە وراي، ەشتەڭە قالدىرماعان. الايدا بىزگە اتى بەيمالىم باسقا ءبىر اۆتورلاردىڭ جازبالارىندا سيپاتتالعانى كەزدەسىپ قالادى. سولاردىڭ ءبىرىن ءا. مارعۇلان حالىق اۋىز ادەبيەتىنەن جەتكەن «قورقىت جانە اجال» دەگەن داستانداعى اڭىزدىڭ مىسالىنان الادى. عۇلاما تاريحشى «قورقىتتىڭ ولىممەن كۇرەسۋى» تاقىرىپتى ساليحالى ەڭبەگىندە سول داستاننان مىناداي ۇزىندىلەر كەلتىرەدى:
قورقىت قاشتى اجالدان،
اڭىراتتى قوبىزىن.
قوبىزىندا كوپ ارمان،
توقسان تولعاۋ ادەمى ءۇن.
جەلماياسىن جەلدىرىپ،
ىلگەرى باسىپ كەلەدى.
كۇي سارىنى - سەل تاسقىن،
كۇڭىرەنتىپ كەلەدى.
تاسى قۇلاپ جارتاستىڭ،
جاڭعىرتتى دالانى.
قۇيىن بوپ تا ۇيىتقىدى،
نۋ- ورماندى شۋلاتىپ،
داۋىل بوپ تا جۇيتكيدى،
كول- وزەندى تۋلاتىپ.
قاس قاققانشا كەنەتتەن
باۋراپ ءبارىن بيلەدى،
بوزداعانداي بەۋ- بەۋلەپ،
جاس توگەدى كۇي لەگى» . اۆتور ايتپاقشى، «تىزبەكتەلىپ باستالاتىن اڭىز سوزىندە» ، قورقىتتىڭ توقسان تولعاۋ ادەمى ءۇنى بار قوبىزىن ارمانىنا جەتكىزەتىن، ارقا سۇيەر رۋحاني كۇشتىڭ باستى ءبىر كومپونەنتى ەسەبىندە قابىلداۋعا بولار.
Massaget.kz