جۇكتى ايەل ءوزىن قالاي ۇستاعانى ءجون؟
«راسىندا، ءبىز ادامدى ناعىز بالشىقتان جاراتتىق. سوسىن ونى شاۋەتتىڭ ءبىر تامشىسى كۇيىندە مىقتى جەرگە (جاتىرعا) ورنالاستىردىق. سوسىن ول تامشىنى الاقاعا (جابىسقاق ۇرىقتانعان كلەتكاعا)، سوسىن ونى مۋدعاعا (ءبىر شاينام ەت بەينەسىندەگى جاراتىلىسقا) سوسىن مۋدعانى سۇيەكتەرگە اينالدىردىق، سوسىن سۇيەكتەردى ەتپەن قاپتادىق، سوسىن ونى باسقا ءبىر جاراتىلىس جاسادىق. اللاھ - ەڭ كەرەمەت جاراتۋشى» - دەپ باياندالادى.
وسى كەزەڭدى XIX عاسىردىڭ ءدۇلدۇل اقىنى مادەلى ءجۇسىپقوجا ۇلى بىلايشا جىرعا قوسقان:
باسىندا قاتىرا سۋدان بولدىق پايدا،
نەشە كۇن شايقاتىلىپ جۇردىك بويدا.
سول سۋدان قان-ءسول عايىپ پايدا بولىپ،
سۇيەك پەن ەتكە شاپتىق ءۇش-ءتورت ايدا.
تارىقپاي تار قۇرساقتان تاۋىپ قورەك،
توعىز اي، ون كۇن جاتتىق وسى جايدا.
ال حاديستە بۇل كەزەڭدەر: «ءاربىر ادامنىڭ جاراتىلىسى انا جاتىرىندا قىرىق كۇندە رەتكە كەلەدى. سوسىن تاعى سونداي كەزەڭدە الاقا، تاعى سونشا كۇندە مۋدعاعا اينالادى. سوسىن ءبىر پەرىشتە ارقىلى رۋح بەرىلەدى. الگى پەرىشتەگە «ەندى ءسابيدىڭ رىزىعىن، اجالىن، باقىتتى نەمەسە باقىتسىز بولاتىنىن جاز» دەگەن بۇيرىق كەلەدى» دەپ تۇسىندىرىلگەن. كەيبىر حاديستەردە سول ارالىقتا ءسابيدىڭ جىنىسى، ۇزىن نەمەسە قىسقالىعى، اۋرۋ نەمەسە ساۋ بولاتىنى دا بەلگىلەنەدى دەلىنگەن.
جۇكتىلىك كەزەڭ - بالا تاربيەسى تۇرعىسىنان ماڭىزدى كەزەڭدەردىڭ ءبىرى. سەبەبى، قازىرگى عىلىمي زەرتتەۋلەر بويىنشا، بالانىڭ مىنەز- قۇلقىنىڭ كەيبىر تۇستارى وسى كەزەڭدە قالىپتاسا باستايدى ەكەن.
مىسالى، گينەكولوگيا سالاسىنىڭ بىلىكتى ماماندارى جۇكتىلىك كەزەڭدە انانىڭ ءاربىر ارەكەتى مەن سەزىمدەرىنىڭ ىشتە جاتقان سابيگە جاعىمدى نەمەسە جاعىمسىز تۇردە اسەر ەتەتىنىن ايتىپ، بىلاي دەيدى: «ىشتە جاتقان ءسابيدىڭ قيمىلدارى اناسىنىڭ قۋانعانىنا نەمەسە قايعىرعانىنا قاراي وزگەرەدى. اناسى مۇڭايعاندا قيمىلسىز جاتقان ءسابي، اناسى قۋانعاندا جىبىرلاپ قوزعالا باستايدى. وسىلايشا ءسابي جاتىردا جاتقان كەزدىڭ وزىندە اناسىنىڭ پسيحولوگيالىق كۇيىنە قاراي كوڭىلدى، مۇڭدى نەمەسە توماعا- تۇيىق مىنەزدى بويىنا سىڭىرەدى».
انانىڭ پسيحولوگيالىق كوڭىل- كۇيى (ۇرىس- كەرىس، قۋانىش- قايعى ت. ب. ) قان ارقىلى بالاعا ءوتىپ تىكەلەي اسەر ەتەدى. ەگەر انا رەنجىسە نەمەسە ءبىر نارسەدەن قورىقسا، ىشكى بەزدەردەن بولىنەتىن ءسول قانعا ارالاسادى. ارتىنشا بالادا دا سونداي كوڭىل- كۇي پايدا بولادى. اياعى اۋىر ايەل باسپالداقتان شىققاندا نەمەسە تەمەكى تارتقاندا، ىشتەگى ءسابيدىڭ دە جۇرەك سوعىسى جيىلەي تۇسەتىن كورىنەدى.
ال اناسى شارشاعاندا، جاتىردا جاتقان بالانىڭ قيمىل- قوزعالىسى ۇدەي تۇسەدى ەكەن. عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، اياعى اۋىر كەزدە تەمەكى شەككەن ايەلدەر قىلمىسقا بەيىمدەۋ ۇرپاق اكەلەتىن كورىنەدى. سەبەبى، تەمەكىنىڭ ۋى جاتىرداعى ءسابيدىڭ ميىن زاقىمدايدى ەكەن. ال شەتەلدىك زەرتتەۋشى ج. سۋسەديك بالانى جاتىر كەزەڭىندە- اق تىنىشتالدىرۋ كەرەكتىگىن العا تارتادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەگەر بولاشاق انا جاتىرداعى بالاسىمەن تىنىش جەردە كوپ سويلەسسە، وندا بالانىڭ بويىندا اتا- اناسىنا دەگەن سەنىم قالىپتاسپاق.
بەس ايلىق كەزىندە جاتىرداعى بالانىڭ ەستۋ مۇشەسى جەتىلىپ، سىرتتان كەلگەن دىبىستاردى اجىراتا باستايدى. وسى كەزەڭدە بالادا ءومىر بويى قولداناتىن مي كلەتكالارىنىڭ جارتىسىنان كوبى پايدا بولادى. ال جۇكتىلىكتىڭ 28-اپتاسىنان باستاپ ىشتەگى بالانىڭ قابىلداۋ قابىلەتتەرى ارتىپ، ءتىپتى اناسى جەگەن ءتاتتىنى سەزىپ، قۋانادى ەكەن. سونداي-اق عالىمداردىڭ پىكىرىنشە، جۇكتىلىك كەزەڭىندەگى سترەسس بالا دەنساۋلىعىنداعى كىناراتتارعا جول اشادى.
دەمەك، جۇكتىلىك كەزەڭىندە انانىڭ جەگەن تاعامنان باستاپ، كوڭىل-كۇيى، ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ورتاسىنا دەيىن ءبارى بالانىڭ مىنەز-قۇلقىنا اسەر ەتەدى. وسى ورايدا، ءجۇسىپ بالاساعۇن بابامىزدىڭ «قۇرساقتا بىتكەن قىلىق، قارا جەرگە بىرگە كىرەدى» دەگەن ءسوزىنىڭ ءمانى تەرەڭدە جاتسا كەرەك. جۇكتىلىك كەزىندە انا قۇراندى كوپ تىڭداپ، ونى ءوزى دە داۋىستاپ وقيتىن بولسا، بالانىڭ جاتىردا جاتىپ- اق قۇرانمەن تانىسۋىنا جول اشادى. قۇلشىلىعىن اتقارىپ، دۇعاسىن جاساسا، ىشتەگى سابيىمەن بىرگە جالبارىنعانداي بولادى. اناسى ءاربىر ارەكەتىنە مۇقياتتىلىق تانىتىپ، مۇسىلماندىققا ساي ءومىر سۇرسە، ىشتەگى بالاسى سول كەزدە- اق باقىتتىلاردىڭ قاتارىنا قوسىلادى. سەبەبى، پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ. ) ءبىر حاديسىندە بىلاي دەگەن ەدى: «باقىتسىز ادام اناسىنىڭ قۇرساعىندا جاتقاندا- اق باقىتسىز، باقىتتى ادام اناسىنىڭ قۇرساعىندا جاتقاندا- اق باقىتتى».
islam.kz
