قازاق «نايزاعايى» قاشان جارقىلدايدى؟
ال وسى سپورت تۇرىندەگى 100 مەترلىك بايگەنىڭ مارتەبەسى - وزگەلەرىنەن الدەقايدا جوعارى.
وليمپيا ويىندارى مەن الەم چەمپيوناتتارىنداعى ەڭ قىسقا قاشىقتىقتا توپ جارعان دۇلدۇلدەر الەمگە تەز تانىلادى. ال ەگەر ولار وسى 100 مەترلىك قاشىقتىقتى 10 سەكۋندقا جەتكىزبەي جۇيتكىپ وتسە، وندا سپورتتىڭ ءدال وسى تۇرىندە ولاردان ارتىق جۇلدىز بولمايدى.
جەر شارىندا 100 مەترلىك قاشىقتىقتى 10 سەكۋندقا جەتكىزبەي جۇگىرىپ وتكەن جەلاياقتار سانى اسا كوپ ەمەس. قازىرگى الەم رەكوردى - 9,58 (نەگىزى - 9,578) سەكۋند. ونى 2009 -جىلى 16 -تامىزدا، بەرليندە يامايكا ءدۇلدۇلى ۋسەين بولت ورناتقان. ءجۇز مەتردى ءبىر دەممەن اعىپ وتەتىن جىلدامدىعىنا ءتانتى بولعاندار ونى «نايزاعاي» (Lightning) دەپ تە اتايدى. ادامداردى ءتۇر- تۇسىنە قاراپ بولگەندىك ەمەس، ءبىراق وسى 100 مەترلىك قاشىقتىقتا قارا ءناسىلدى جەلاياقتار ۇستەمدىك قۇرىپ ءجۇر. وسى قاشىقتىقتى 10 سەكۋندقا جەتكىزبەي جۇگىرىپ وتكەندەردىڭ دەنى دە سولار. ءبىر قىزىعى، نەمىس جەلاياعى ارمين حاري 1960 -جىلعى وليمپيا ويىندارىندا الەم رەكوردىن جاڭارتىپ، تۇڭعىش رەت 100 مەتردى تۇپ- تۋرا 10 سەكۋندتا (10,0) جۇگىرىپ وتكەن...
سودان كەيىن قايتادان قارا ناسىلدىلەر «ۇستەمدىك» قۇردى. تەك 2011 -جىلى فرانسۋز كريستوف لەمەتر 100 مەتردى 10 سەكۋندقا جەتكىزبەي ەڭسەرىپ، «اق نايزاعاي» اتاندى. ونىڭ جەكە رەكوردى - 9,92 سەكۋند.
ال «ازيانىڭ اق نايزاعايى» - قىتاي جەلاياعى سۋ بينتيان. ول 2015 -جىلى 100 مەترلىك قاشىقتىقتى 9,99 سەكۋندتا جۇگىرىپ ءوتىپ، ازيا جانە قىتاي رەكوردىن جاڭارتتى.
ال «قازاقتىڭ نايزاعايى»...
سوناۋ 60-جىلدارى قازاقتىڭ قوس قىرانى، اۋزىمەن قۇس تىستەگەن ساڭلاقتارى - مارقۇم عۇسمان قوسانوۆ پەن بيىل قىستا 80 جاسقا تولعان ءامين تۇياقوۆ 100 مەتردى 10,2 سەكۋند ىشىندە جۇگىرىپ وتكەن. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، عۇسمان قوسانوۆ 1960 -جىلى ريمدە وتكەن حⅶوليمپيا ويىندارىنىڭ 4x100 ەستافەتاسىندا ك س ر و قۇراماسىنىڭ نامىسىن قورعاپ، كۇمىس مەدال جەڭىپ العان. تۇڭعىش رەت وليمپيادادان جۇلدە العان قازاق تا، ءتىپتى قازاقستاندىق سپورتشى دا - وسى عۇسمان اعامىز. رەسمي تۇردە تىركەلگەن كورسەتكىشتەرىنە توقتالار بولساق، 100 مەتردى 10,2 سەكۋندتا عۇسمان قوسانوۆ 1962 -جىلى 22 -قىركۇيەكتە، ال ءامين تۇياقوۆ 1965 -جىلى 17-قازاندا جۇيتكىپ وتكەن. ەكەۋىنىڭ دە بۇل كورسەتكىشتەرى الماتىدا تىركەلدى. ءبىراق، ول كەز بەن قازىرگى ۋاقىتتى سالىستىرۋعا بولا ما؟
شىركىن، عۇسمان اعا مەن ءامين اعانى قازىرگى جاعدايدا جۇگىرتىپ كورەر مە ەدى؟ ! قازىرگىدەي سپورتشىنىڭ جىلدامدىعىنا سەرپىن قوسىپ تۇراتىن اياق- كيىمدەر مەن قازىرگى وتە قولايلى جۇگىرۋ جولاقتارىن 60-جىلدارداعى جاعدايمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى دە عوي. ءارى، ءقازىر سپورتشىلاردىڭ ۋاقىتتارى بۇرىنعىداي قول حرونومەترىمەن ەمەس، ەلەكتروندى حرونومەترمەن ەسەپتەلەدى. ءبۇتىن ساننان كەيىنگى كورسەتكىشتەرى جۇزدىككە دەيىن دوڭگەلەتىلەدى (بۇرىن وندىققا دەيىن عانا).
تاراتىپ ايتار بولساق، جوعارىدا عۇسمان قوسانوۆ پەن ءامين تۇياقوۆ 100 مەتردى 10,2 سەكۋند ىشىندە جۇگىرىپ وتكەن دەدىك قوي. ەگەر قازىرگىدەي ەلەكتروندى سەكۋند ولشەۋىشپەن ەسەپتەلسە، وندا ولاردىڭ ۋاقىتتارى ەكى ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن ەدى. ماسەلەن، 10, 16 جانە 10,17...
ەندەشە، قازاقتىڭ دا بالاسى 100 مەتردى 10 سەكۋندتىڭ ىشىندە جۇگىرىپ وتە الادى. تەك تالانتتى بالا كەزىنەن جازباي تانىپ، تاربيەلەۋ كەرەك. ەگەر عۇسمان جانە ءامين اعالارىمىز ءقازىر جۇگىرىپ جۇرسە، وندا ۋسەين بولتپەن دە تايتالاسار ما ەدى؟! كورسەتكىشتەرىنە قاراساق، قازىرگى الەم جۇلدىزدارىمەن يىق قاعىستىرىپ جۇرۋلەرى ابدەن مۇمكىن سياقتى. بۇل، ارينە ەكى ءداۋىردى سالىستىرا وتىرىپ، كوز الدىمىزعا ەلەستەتۋ عانا.
ال ناقتى ايتپاعىمىز، قازاقتا دا «نايزاعايلار» بولعان، ءتىپتى بولادى دا. وسى سپورتتىڭ تۇرىنە دە ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ، قولعا الساق، ءالى تالاي جەلاياقتار شىعارى انىق. ايتپاقشى، 10 مەترلىك قاشىقتىقتاعى قازاقستان رەكوردى - 10,08 سەكۋند (1,3 م/س جەل باعىتىمەن). ونى 1992 -جىلى 13 -تامىزدا، اۋستريانىڭ لينتس قالاسىندا 1988 -جىلعى سەۋل وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى ۆيتاليي ساۆين ورناتقان.
نۇرعازى ساسايەۆ، جۋرناليست استانا