الماتىداعى ساق قورعاندارى مەن پيراميدالار اراسىندا ۇقساستىق تابىلدى
«بورالداي قورىمدارى - بۇل اسا ماڭىزدى تاريحي ەسكەرتكىش. ول تۋرالى وسى ۋاقىتقا دەيىن ەشكىم بىلمەدى. ءبىزدىڭ ورتالىق وسىنداي كيەلى جەرلەردى، تاريحي ورىنداردى ناسيحاتتاپ، تۋريستەردى تارتۋمەن اينالىسىپ كەلەدى. قازىر ماركەتولوگتار كيەلى ورىنداردىڭ تانىمالدىلىعىن ارتتىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىر»، - دەدى تۋريستىك اقپارات ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى اسەل نۇركەبايەۆا.
قازىرگى تاڭدا قورعانداردى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. مامانداردىڭ پايىمىنشا، ساق قورعاندارى پيراميدالار القابىنىڭ انالوگىنا اينالا الادى. ارحەولوگ ماماندار اتالعان تاريحي ەسكەرتكىشتى يۋنەسكو- نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ەنگىزۋ ءۇشىن بارىن سالۋدا. ساق قورعاندارىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ وڭتۇستىك كورەياداعى Tumuli Park (قورىمدار پاركى) كونسەپتسياسى بويىنشا جۇزەگە اسادى.
«ايتا كەتۋ كەرەك، قورعانداردىڭ قۇرىلىسى كۇردەلى جانە مىسىرداعى پيراميدالاردىڭ تۇرعىزىلۋىمەن ۇقساس. بىرىنشىدەن، تەرەڭ ور قازىلعان. قورعاننىڭ كەڭدىگى ادامنىڭ مارتەبەسىنە بايلانىستى بولعان. الدىمەن اعاش توسەلىپ، كەيىن ادامنىڭ مۇردەسى قويىلعان. توپىراق سالىنعان سوڭ 7, 40, 100 كۇن وتكەندە تاعى دا توپىراق قاباتى توسەلەدى. 1 جىلدان سوڭ مۇلدە تاسپەن بەكىتكەن. سوندىقتان، ولار وسى ۋاقىتقا دەيىن ساقتالعان»، - دەدى عىلىمي ەكسپەريمەنتالدى ارحەولوگيا ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى رۋسلان شەربايەۆ.
ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى VIII- III عاسىرلارعا جاتاتىن ساق قورىمىندا 47 قورعان بار. ونىڭ 20-سى ءىرى قورىمدارعا جاتادى. مۇندا ساق پەن ءۇيسىن تايپاسىنىڭ اقسۇيەكتەرى جەرلەنگەن. ديامەترى 80-159 م بولاتىن، ال بيىكتىگى 10-14 مەتر بولاتىن قورعانداردا اقسۇيەكتەر تۇقىمى تۇگەل جەرلەنەتىن بولعان. جاقىن ارادا ساق قورعاندارىندا اسپان استىنداعى مۋزەي اشىلادى.
ايتا كەتۋ كەرەك، عالىمدار بورالدايدا ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتقان جوق. پاركتىڭ جارتىسى گەوماگنيتتىك سكانەرلەۋ ارقىلى زەرتتەلدى. بۇل ءتاسىل ارقىلى توپىراق استىنداعى زاتتاردى انىق كورۋگە بولادى. 2015 -جىلعى زەرتتەۋلەر بارىسىندا مۇندا زيراتتاردان بولەك، ەسكى قالالاردىڭ ورنى دا تابىلعان. ارحەولوگتاردىڭ ايتۋىنشا، تاسپەن قورشالعان ساق قورىمدارى ەسكىلىكتە عيباداتحانا قىزمەتىن اتقارعان. وسىعان ۇقساس دۇنيەلەردى انگلياداعى ستوۋحەندجدەن كورۋگە بولادى. قورعانداردىڭ ورنالاسۋى جاعىنان ەكى مادەنيەت ءبىرى- بىرىنە ۇقسايدى.
«قورعانداردىڭ قۇرىلىسى جۇلدىزدارمەن بايلانىستى. «مەدەۋ» مۇز ايدىنى ماڭىندا قازبا جۇمىستارى كەزىندە ساق عيباداتحاناسى تابىلعان. سول جەردە بۇعىنى جەپ جاتقان ەكى قاسقىر مەن ەكى قارعانىڭ بەينەسى تابىلدى. عىلىمي ىزدەنىستەردىڭ ناتيجەسىندە سول زاماندا وسىنداي شوقجۇلدىزدار بولعانى بەلگىلى بولدى»، - دەدى عىلىمي ەكسپەريمەنتالدى ارحەولوگيا ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى رۋسلان شەربايەۆ.
كەڭەس داۋىرىندە قابىرلەردىڭ سولتۇستىك جاعى كىرپىش زاۋىتى قۇرىلىسى كەزىندە ءبىراز قيراعان.1960 -جىلعا دەيىن الماتىلىقتار ساق قورعاندارى تۋرالى بىلمەگەن. 70- جىلدارى بۇل جەرگە ەگىن سالىندى. 2006 -جىلى قالا بيلىگى ساق قورعاندارىن الماتى قالاسى تاريحى مۋزەيىنە بەرىپ، كۇزەت قويدى. كيەلى ورىنداردى تازالاۋعا قازىر قالا تۇرعىندارىنىڭ دا ىنتاسى ارتىپ بارادى. تۇرعىندار مۇندا ءجيى سەنبىلىك وتكىزىپ تۇرادى.
اۆتور: گۇلميرا عوسمانالي
