ەلتاڭبا بەينەسى تۇسىمە كىرگەن ەدى - شوتا ءۋاليحانوۆ

 استانا. قازاقپارات - قازاقستاندىق تانىمال ءمۇسىنشى، ساۋلەتشى شوتا- امان ءۋاليحانوۆ پەن جانداربەك مالىبەكوۆ مەملەكەتتىك رامىزدەر كۇنىن وزدەرىنىڭ ءتول مەرەكەسى رەتىندە اتاسا دا بولادى. ويتكەنى ولار - ەلتاڭبا اۆتورلارى. «قازاقپارات» ح ا ا تىلشىسىنە بەرگەن ەكسكليۋزيۆتى سۇحباتىندا شوتا- امان ءۋاليحانوۆ قازاقستان ەلتاڭباسى قالاي جاسالعانى، ونىڭ يدەياسىنا نەگىز بولعانىن دۇنيەلەر تۋرالى ايتىپ بەرگەن ەدى.

 - شوتا ىدىرىس ۇلى، ەڭ الدىمەن قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىنىڭ 25 جىلدىعىمەن ءسىزدى قۇتتىقتاعىمىز كەلەدى. جىل سايىن 4 - ماۋسىمدا قانداي سەزىمدە بولاسىز؟

 - بۇل كۇن مەن ءۇشىن ەرەكشە. تاريحقا سۇڭگىگەن جيىرما بەس جىلدىق جول - قاس- قاعىم ساتتە وتە شىقتى. ال مەملەكەتىمىز ءۇشىن بۇل ماڭىزى ەشتەڭەمەن دە ولشەۋگە كەلمەيتىن ايتۋلى وقيعاعا اينالدى. ەگەمەندىك، مەملەكەتتىكتىڭ قالىپتاسۋى، اشىق دەموكراتيالىق قوعام قۇرۋ. بۇل جىلدار ىشىندە ءومىر دە، يدەولوگيا دا، ءتىپتى ادامداردىڭ ويلاۋى دا ءتۇپ- تامىرىمەن وزگەردى.

 باستى جەتىستىگىمىز قازاقستاندى ەگەمەن ءارى تاۋەلسىز، بەيبىت ومىرگە ۇمتىلعان مەملەكەت رەتىندە الەمدىك قاۋىمداستىققا تانىتا الدىق. مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ العاشقى قالىپتاسۋ جىلدارى گەرالديكا سالاسىنداعى جۇمىسقا بار كۇشىمدى سالدىم. كوپتەگەن رەسپۋبليكالىق رامىزدەر مەن ەمبلەمالار جاسادىم. ونىڭ ىشىندە ق ر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ ەمبلەماسى، قازاقستان تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىن قورعاۋ قوعامىنىڭ ەمبلەماسى جانە تاعى باسقالارى بار.

 بۇدان بولەك، الماتى قالاسىنىڭ ەمبلەماسى، «الماتى قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى»، «وتان»، «التىن قىران»، «قۇرمەت» جانە «پاراسات» وردەندەرى جوبالارىن دا جاساپ شىقتىم. وسى جۇمىستار سەرياسى ءۇشىن قازاقستان ساۋلەتشىلەر وداعىنىڭ التىن مەدالىمەن ماراپاتتالدىم. وتكەن كەزەڭدە ق ر ەلتاڭباسى، ق ر پرەزيدەنتىنىڭ جەكە شتاندارتى سەكىلدى ءبىرقاتار مەملەكەتتىك رامىزدەردى جاساۋعا ىنتا- شىنتاممەن كىرىستىم.

 1993 -جىلى 18 - قاڭتاردا دايىندالىپ جاتقان شتاندارتتىڭ نۇسقالارىن قاراۋ كەزىندە پرەزيدەنت قاناتتى قار بارىسىنداعى جىگىتتىڭ بەينەسىنە نەگىزگى ەلەمەنت رەتىندە نازار اۋدارعان بولاتىن. 1995 -جىلدان باستاپ 2012 -جىل ارالىعىندا ق ر پرەزيدەنتى شتاندارتىنىڭ وسى نۇسقاسى تاۋەلسىزدىكتىڭ نىشانى رەتىندە قىزمەت ەتتى. 2013 -جىلى وعان مەملەكەتتىك ەلتاڭبا بەينەسىن ەنگىزىپ، شتاندارت وزگەرتىلدى. بۇگىنگى بەينە - سول. سوسىن ءتىپتى رەسپۋبليكامىزدىڭ مەملەكەتتىك تۋىن جاساۋعا قاتىسىپ، بايقاۋدا قۇرمەتتى ەكىنشى ورىندى يەلەنگەن ەدىم.

- مەملەكەتتىك رامىزدەردى جاساعاندا يدەياڭىزعا نەنى نەگىز ەتىپ الدىڭىز؟

 - قانداي دۇنيە جاساسام دا حالىق داستۇرىنە، تاريحىنا، الەمدىك تاجىريبەگە سۇيەندىم. ەشقانداي بەينەنى كوشىرىپ العان جوقپىن، ءادىسىن، قاعيداتتارىن زەردەلەدىم، ءوز جولىمدى ىزدەدىم. باستىسى، مەملەكەتتىك رامىزدەر كوز تارتارلىق، ناعىز ونەر تۋىندىسى بولىپ شىعۋىنا باسا ءمان بەردىم.

 - ارىپتەسىڭىز جانداربەك مالىبەكوۆ ەلتاڭباعا قاتىستى جاريالانعان بايقاۋ تۋرالى گازەتتەن وقىپ- بىلگەنىن ايتتى. ال ءسىز قايدان ءبىلدىڭىز؟

 
- شىندىعىندا، ەلتاڭبامەن قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن رەسمي جاريالاعانعا دەيىن ءبىراز بۇرىن اينالىسا باستاعانمىن. 1990 - جىلى 25- قازاندا جوعارعى كەڭەس قازاق ك س ر مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراتسيا قابىلدادى. ونىڭ ارتىنشا جوعارعى كەڭەس پرەزيديۋمىنىڭ شەشىمىمەن قازاق ك س ر- نىڭ ەلتاڭباسى، تۋى جانە ءانۇرانىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ ۇسىنىستارىن دايىنداۋ بويىنشا جۇمىس توبى قۇرىلدى.

 ونىڭ ءبىرىنشى وتىرىسى 1991 -جىلعى 15 -قاڭتارىندا ءوتتى. وندا رەسپۋبليكانىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىنىڭ ۇزدىك ەسكيزىنە بايقاۋ جاريالاناتىن بولىپ شەشىلدى. بۇل جايىندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا حابارلاندى. سول ساتتەن باستاپ گازەتتەردە رەسپۋبليكانىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى قانداي بولۋى كەرەك دەگەن ماقالالار جاريالانا باستادى. سونىڭ ىشىندە بارلىق وتانداستاردى شىعارماشىلىق تالقىلاۋعا شاقىرا وتىرىپ، مادەني قوعامداستىقپەن مەن دە ءوز ازىرلەمەلەرىممەن بولىسكەم. مەنىڭ نۇسقامداعى مەملەكەتتىك ەلتاڭبانى جاساۋ تاريحى وتە اسەرلى.

 بولاشاق ءانۇران جاساۋداعى العاشقى يدەيام «قازاق ادەبيەتى»، «انا ءتىلى»، «سوۆەتى كازاحستانا» رەسپۋبليكالىق گازەتتەرىندە جانە «اقيقات» جۋرنالىندا جارىق كوردى. «ەكسپرەسس» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىمدا رەسپۋبليكانىڭ تاريحىمەن بايلانىستى، بارشا ەلدى بەينەلەيتىن قازاقستاننىڭ جاڭا ەلتاڭباسىنىڭ نۇسقالارىمەن جىلدان اسا جۇمىس ىستەپ جاتقانىمدى ايتتىم. وسى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ كۇللى تاريحىندا العاش رەت بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان حالىقارالىق ەكيپاج قۇرامىنداعى بورتتا العاشقى قازاق عارىشكەرىمەن «سويۋز» زىمىرانى ۇشىرىلاتىنى بەلگىلى بولدى.

 سودان بىرنەشە كۇن بۇرىن جۇمىس نۇسقالارىمنىڭ بىرىندەگى ەستەلىك بەلگىنى باسپاءسوز جانە اقپارات ءمينيسترى قۋانىش سۇلتانوۆ ارقىلى ءساتتى ۇشۋىن تىلەپ قازاقستاندىق عارىشكەرگە بەرۋدى ۇيعاردىم. بەلگىدە قارا شاڭىراق - وتانىمىزدىڭ نىشانى رەتىندە شاڭىراق بەينەسىن ەنگىزدىم. جيەكتەرىنە سامعاۋ نىشانى - قاناتتار بەينەلەندى. ءبىر قاناتىندا «توقتار» (اۋباكىروۆ)، ەكىنشى قاناتىندا «تالعات» (مۇسابايەۆ) دەپ جازىلدى. ءوزىمنىڭ ەستەلىك بەلگىمە ولار ەكەۋى دە اسپانعا ءبىزدىڭ ءۇيىمىزدىڭ شاڭىراعى - قازاقستاندى اپارا جاتقان حالقىمىزدىڭ قاناتتارى دەگەن جازبا قالدىردىم. مەنىڭ ەستەلىك بەلگىم بۇل وقيعاعا ءدوپ كەلدى.

 1991 -جىلعى 2 - قازاندا توقتار اۋباكىروۆ قازاقتان العاشقى بولىپ عارىشقا ۇشتى. ول بۇل بەلگىنى قازاقستاننىڭ عارىش ەمبلەماسى ەتۋگە ۇسىنىس رەتىندە مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ (وعان كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى - عارىشكەرلەردى دايىنداۋ ورتالىعىنىڭ باستىعى ۆ. شاتلوۆ، پ. كليمۋك جانە ەكسپەديتسيا باسشىسى، ك س ر و ۇشقىش- عارىشكەرى ا. لەونوۆ كىردى) قاراۋىنا ەنگىزدى. بۇل ۇسىنىستى كوميسسيا ءبىراۋىزدان قابىلداپ، بەكىتتى. ەمبلەمانىڭ كىشىرەيتىلگەن نۇسقاسى جاسالدى، وعان ەكيپاج بەن دۋبلەرلار قول قويدى. ت. اۋباكىروۆ سكافاندرىنا وڭ جاقتان ك س ر و گەربى، سول جاقتان - قازاقستاننىڭ جاڭا عارىش ەمبەلماسى بەكىتىلدى.

ءدال وسى نۇسقانى رەسپۋبليكامىزدىڭ بولاشاق ەلتاڭباسىنىڭ ءبىرىنشى نۇسقاسى دەپ ەسەپتەۋ كەرەك. مىنە، وسىلايشا ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسى الەم كارتاسىندا تاۋەلسىز قازاقستان پايدا بولماي تۇرىپ جاسالدى.

1991 -جىلدىڭ 10 - قازان كۇنى توقتار اۋباكىروۆ جەرگە ورالعاننان كەيىن «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىنان ۇشىپ بارا جاتىپ، وزىممەن بىرگە تۋعان جەرىمنىڭ ءبىر ۋىس توپىراعىن الىپ كەتكەن ەدىم. اسپاننىڭ ءوزى ۇزاق ءومىر ءسۇرسىن دەپ بەلگى بەردى!» دەگەن بولاتىن.

ونىڭ بولجامى دۇرىس كەلدى - 1991 -جىلدىڭ 16 - جەلتوقسان كۇنى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ قابىلدانىپ، ونىڭ ىشىندە: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك تاڭبالارى - ەلتاڭبا، تۋ، ءانۇران بار» دەگەن نورما بولدى. 1992 -جىلدىڭ 2 - قاڭتار كۇنى جاڭا مەملەكەتتىك تاڭبالاردى دايارلايتىن جۇمىس توبى قۇرىلىپ، تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاڭبالارىنىڭ ۇزدىك جوباسىنا كونكۋرس جاريالاندى.

- ۇسىنىلعان نۇسقالاردى قاراۋ ءراسىمى قالاي ءوتتى؟ ولاردىڭ سانى از بولماعان شىعار؟

 - كونكۋرسقا قاتىسۋ ءۇشىن بارلىعى 245 ەسكيزدەر مەن 67 ۇسىنىستار مەن پىكىرلەر بەرىلگەن. مەملەكەتتىك ەلتاڭبا، سونداي- اق مەملەكەتتىك تۋ جوبالارىن قاراۋ توپتاردىڭ ءار وتىرىسىندا 2 كەزەڭنەن ءوتتى: وتىرىستىڭ ءبىرىنشى بولىمىندە قوعامداستىقتىڭ قاتىسۋىمەن اشىق، كەيىن تەك جۇمىس توبى مۇشەلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن جابىق جاعدايدا ءوتتى. كوميسسيانىڭ قۇرامىنا پارلامەنتتىڭ ون ەكى دەپۋتاتى (ج. م. ءابدىلدين، ءا. كەكىلبايەۆ، م. قوزىبايەۆ، س. سارتايەۆ، م. اۋەزوۆ جانە ت. ب.)، ۇكىمەتتىك مەكەمەلەردىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرلەرى، عىلىم جانە شىعارماشىلىق ۇيىمداردىڭ ءبىرقاتار باسشىلارى كىردى.

جاڭا ەلتاڭبانى دايىنداۋ بويىنشا جۇمىس توبىنىڭ باسشىسى بولىپ ق ر ۇ ع ا اكادەميگى سالىق زيمانوۆ تاعايىندالدى. گەرالديكانىڭ - مەملەكەتتىك تاڭبالاردىڭ تاريحى مەن تەورياسى ماسەلەلەرىنە قاتتى كوڭىل ءبولىندى، بۇرىنعى ك س ر و كەڭىستىگىندەگى ەلدەردىڭ العاشقى تاجىريبەسىندە دە وسى ماسەلەلەر ءبىرىنشى ورىندا تۇردى. 1992 -جىلى جاريالانعان كونكۋرس «جابىق» بولىپ سانالعانىمەن، ول ءىس جۇزىندە اشىق جۇرگىزىلدى. كوپتەگەن اۆتورلار ءوز جوبالارىن 1991 -جىلى كونكۋرس جاريالانعان كەزدە دە جانە 1992 -جىلى دا باسپاعا بەرىپ ۇلگەردى. جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسىنا جوبا اۆتورلارى دا قاتىستى. ولاردىڭ ءبىرقاتارى تۇسىنىك بەرۋ ءۇشىن ارنايى شاقىرىلدى.

كونكۋرستىق ىرىكتەۋدىڭ بارلىق كەزەڭدەرى - 1991 -جىلدىڭ 15- قاڭتارىنان باستاپ مەملەكەتتىك ەلتاڭبا جوباسىنىڭ جەڭىمپازدارى جاريالاناتىن كوميسسيانىڭ قورىتىندى وتىرىسى وتكەن 1992 -جىلدىڭ 4- ساۋىرىنە دەيىن جالعاستى.

- ەلتاڭبامىزدىڭ نەنى بىلدىرەتىنى از ايتىلعان جوق. الايدا، مۇنى ءوز اۋزىڭىزدان ەستىسەك دەيمىز. ەلتاڭبانى جاساۋداعى باستاپقى ماعىناسى قانداي؟

- ءبىزدىڭ ەلتاڭبا ەلىمىزدىڭ ءداستۇرى مەن تاريحىنان سىر شەرتەدى، ول الەمنىڭ تۇتاستىعى تۋرالى، بەيبىتشىلىك جايلى جانە رەسپۋبليكادا تۇرىپ جاتقان حالىقتاردىڭ ىنتىماقتاستىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرەدى.

«قارا شاڭىراق سيمۆولى» - ەلىمىزدىڭ ەلتاڭباسىنىڭ يدەياسى مەن ماعاناسىن وسى سوزدەر ءدال سيپاتتاي الار ەدى. ءبىزدىڭ ءارقايسىسىمىز ونىڭ ەجەلگى جانە قاسيەتتى وزەگىن، جۇرەگىمىزگە جاقىن بولشەگىن سەزىنەمىز، بۇل - قازاق جەرى مەن ونىڭ حالقىنىڭ ءبىر بولشەگى.

- سىزگە ەلتاڭبانى ءدال وسىلاي جاساۋ تۋرالى وي بايقاۋ جاريالانعاننان كەيىن كەلدى مە؟

- جوق، ماعان ونداي وي 1990 -جىلدىڭ جاز مەزگىلىندە، كەڭەس داۋىرىندە كەلدى. مەن ءومىر تۋرالى، حالقىمىز تۋرالى كوپ ويلاناتىنمىن. ەلتاڭبانىڭ بەينەسى تۇسىمە كىردى: ۇلكەن اق سامۇرىق قۇس قاناتىن قاعىپ، ونىڭ قاناتتارىنىڭ ورتاسىنان جارقىراعان كۇن ساۋلەسى كورىندى. مەنىڭ كوزىم جۇمىلىپ كەتتى، كەيىن كوزىمدى اشسام، كۇننىڭ شاڭىراققا اينالعانىن كوردىم. تۇسىمدە كورگەن نارسەلەردى تاڭەرتەڭ قاعاز بەتىنە ءتۇسىردىم.

بۇنداي يدەيا مەنى ەلىكتىرىپ جىبەردى. تاريح تۋرالى، قازاق ەتنوگرافياسى تۋرالى كىتاپتار وقىدىم. جۇمىس پروتسەسىندە اۋقىمدى جانە باي تاريحي، ارحەولوگيالىق ماتەريال جيناقتالدى. كوركەم- بەينەلى رەسپۋبليكامىزدىڭ ەلتاڭباسى داستۇرمەن جانە ەلىمىزدىڭ تاريحىمىمەن بايلانىسىپ، ونىڭ جاڭا كەزەڭدەگى دامۋىنىڭ گۋمانيستىك باعىتى مەن ەرەكشەلىكتەرىن سيپاتتاۋى كەرەك بولدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وتكەنىمىزدەگى ۇلتتىق سيمۆوليكامىزدىڭ باي اسەمدىگى ەلتاڭبامىزبەن ۇزاق ءارى كوپ ەڭبەكتى تالاپ ەتەتىن جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا نەگىزگە الىندى.

كەز كەلگەن ءتول تۋىندى، سونىڭ ىشىندە قازاقستان ەلتاڭباسى دا ءۇش قۇرامداس بولىكتەن تۇرادى: نەگىزگى يدەيالىق ويدان، كومپوزيتسيادان، مانەرلى قۇرالدان. ەلتاڭبانى جاساۋ بارىسىندا وسى پارامەترلەردى تولىقتاي ۇستاندىم.



مەنىڭ جوبامدا مىناداي كونتسەپتۋالدىق ەلەمەنتتەر بەينەلەندى:

ەلتاڭبا ءپىشىنىنىڭ دوڭگەلەك بولۋى كەزدەيسوق ەمەس، سەبەبى بۇل ءپىشىندى كوشپەندىلەر ەرەكشە باعالاعان. بۇل ءومىردىڭ، ماڭگىلىكتىڭ بەلگىسى. كەڭىستىگىندە كوپتەگەن سيمۆولدار بىرىككەن دوڭگەلەك ءبىرۋاقىتتا عارىش پەن ەلىمىزدىڭ بىرلىگىن بەينەلەيدى. ەلتاڭبانىڭ باستى قۇراۋشى بولشەگىنىڭ ءبىرى سانالاتىن شاڭىراق - كيىز ءۇيدىڭ جوعارعى كۇمبەزى ءتارىزدى بولىگى. كوشپەندىلەر كيىز ءۇيدىڭ ىشىندە جاتىپ، تۇندىكتى ءتۇرىپ قويىپ، شاڭىراق ارقىلى اسپانداعى جۇلدىزداردى تاماشالاعان.

شاڭىراق - كەڭ تۇسىنىكتە عالام سەكىلدى الەم سيمۆولى. رەسپۋبليكانىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسىنداعى شاڭىراق بەينەسى - ەلىمىزدى مەكەندەيتىن بارلىق حالىقتاردىڭ ورتاق قونىسىنىڭ، ءبىرتۇتاس وتانىنىڭ سيمۆولى. شاڭىراقتىڭ مىقتىلىعى مەن بەرىكتىگى ونىڭ بارلىق ۋىقتارىنىڭ سەنىمدىلىگىنە بايلانىستى سەكىلدى، قازاقستاندا باقىتقا جەتۋ ءاربىر ازاماتتىڭ امان- ەسەندىگىنە بايلانىستى.

 شاڭىراق، قازاقتاردىڭ تۇسىنىگىندە ۇلكەن سيمۆوليكالىق ماعىناعا يە. «شاڭىراعىڭ بيىك بولسىن!» دەپ تىلەك ايتقاندا، بارلىق حالىقتىڭ ۇيلەر مەن ەلدەردىڭ اماندىعىن تىلەيدى. شاڭىراقتىڭ ءپىشىنى دوڭگەلەك. دوڭگەلەك ەجەلدەن ىرىلىكتى، تاتۋلىقتى جانە دۇنيەنىڭ ۇيلەسىمدى تۇتاستىعىن بىلدىرەدى. ەجەلگى تۇركى الىپبيىندە شاڭىراقتىڭ دوڭگەلەك بولۋى وتباسى - وشاق قاسىن بىلدىرگەن، وسى جەردەن وتان ۇعىمى شىققان.

شاڭىراق سانسكريتتىك چاكرا - كۇننىڭ شۋاقتى شەڭبەرى دەگەن سوزدەن شىققان. ءىس جۇزىنە كەلگەندە، شاڭىراق دالا ساعاتى - كۇننىڭ قوزعالۋ جىلدامدىعىنىڭ كورسەتكىشى بولىپ تابىلادى. شاڭىراقتاعى بەلگىگە قاراپ قازاقتار جىل مەزگىلدەرىن انىقتاعان. شاڭىراق - ەلتاڭبا جۇرەگى - وشاق، الەمنىڭ ءبىرتۇتاستىعىن، مەملەكەتتىڭ باستى نەگىزى - وتباسىنى بەينەلەيدى. اسپانعا كوتەرىلگەن جانە كەڭ جايىلعان قاناتتارىمەن قورعايتىن شاڭىراق ەڭبەكتىڭ باستى لەيتموتيۆتەرىنىڭ ءبىرى سانالادى. يلليۋستراتسيالارداعى تۇسىندىرمە جازبامدا مەنى ەجەلگى قازاقستاندىق ەسكەرتكىشتەر، قاناتتى سالت اتتى، قاناتتى- ءمۇيىزدى پىراقتار جانە قاناتى بار ءتۇرلى ميفتىك جانۋارلار بەينەلەنگەن ەسىك، تەڭدىك، قارعالى قورعاندارىنان تابىلعان ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى VI- V عاسىرلارعا تيەسىلى التىن بۇيىمدار شابىتتاندىرعانىن كورسەتكەنمىن.

- ەلتاڭبانىڭ جيەگىندەگى قاناتتى تۇلپارلاردى قانداي ماعىنادا بەينەلەدىڭىز؟

 

- بارلىق ادامزاتتىڭ تەك جەردى عانا ەمەس، سونداي- اق عالامدى مەڭگەرۋ تۋرالى ارمانى قاناتپەن بايلانىستى. قازاقتا «ارمانسىز ادام - قاناتسىز قۇسپەن تەڭ» دەگەن ماقال بار. تەك قازاقتاردا عانا ەمەس، سونداي- اق كوپتەگەن حالىقتاردىڭ بولاشاققا سامعاۋ تۋرالى، بيىكتەردى باعىندىرۋ جايلى، العا قويعان ماقساتتارىنا جەتۋ تۋرالى ارمانى قاناتپەن بايلانىستى. ماسەلەن، ەجەلگى گرەك قۇدايى نيكا ساموفراكييسكايانىڭ جەڭىسى مەن اسسيرياداعى II سارگون سارايىنداعى قاناتتى بۇقالاردى مىسالعا الساڭىز بولادى. پەگاس اتتى قاناتتى ارعىماق - قۇران مەن ءىنجىل بەتتەرىندەگى قاناتتى پەرىشتەلەر پاكتىك پەن سۇلۋلىقتىق بەلگىسى، اقىنداردىڭ شابىتتاندىرۋشىسى. ءبىزدىڭ ەلتاڭباداعى جارقىراعان جۇلدىزدىڭ سۋرەتى بيلىكتى، ومىردە العا جەتەلەيتىن ساۋلە شۇعىلالارىن بىلدىرەدى. ءار ادامنىڭ جول سىلتەيتىن جۇلدىزى بولادى، ودان ءتىپتى مەملەكەت تە اتتاپ وتە المايدى. ءبىزدىڭ ەلتاڭباداعى جۇلدىز باسقا بەلگىلەر مەن سيمۆولداردان جوعارىدا تۇر. دەمەك، تاۋەلسىز قازاقستانىمىز ماڭگىلىك ءومىر سۇرەدى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ جۇلدىزى بارىنەن بيىك ءارى جارىق بولىپ، بارلىق وتانداستارىمىزدىڭ قانشاما قيىندىقتار مەن تاعدىر تاۋقىمەتىن باستان كەشىرگەن قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق جانە يگىلىكتى جولىن جارىقتاندىراتىن جولباسشى كۇشىنە سەنەتىنىنە ۇمىتتەنەمىن.

 1993 -جىلدىڭ 18 - قاڭتار كۇنى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتان مىناداي مازمۇنداعى حات الدىم: «قۇرمەتتى شوت- امان ىدىرىس ۇلى. تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ ەلتاڭباسىنىڭ اۆتورى رەتىندە ءسىزدىڭ ەسىمىڭىز حالقىمىزدىڭ جۇرەگىندە ماڭگى قالادى. سىزگە تابىس تىلەيمىن، ءاردايىم امان بولىڭىز. ن. نازاربايەۆ، 18.01.1993 -جىل». بۇل مەنىڭ شىعارماشىلىق ەڭبەگىمە بەرگەن ەلباسىنىڭ جوعارى باعاسى.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!