رەپرەسسيا جىلدارى اتىلىپ كەتكەن قازاقتىڭ ءۇش قىزى كىم
سولاردىڭ اراسىندا اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن قازاقتىڭ ءۇش قىزى تۋرالى ەل اراسىندا ەرەكشە ايتىلادى. دەرەك ىزدەي كەلە، جۋرناليست قاراگوز سمادىلدىڭ ەكى جىل بۇرىن جاريالانعان «قازاقستاندى ك س ر و- دان ءبولىپ اكەتكىسى كەلگەن ايەلدەر» ماقالاسىن تاپتىق. وندا الاساپىران ۋاقىتتىڭ قۇربانى بولعان، ەڭ اۋىر جازا - اتۋ جازاسى ۇكىم ەتىلگەن قازاقتىڭ ءۇش قىزى - شاحزادا شونانوۆا، تورعاي سۇلەيمەنوۆا جانە ءماميلا تاڭاتوۆا تۋرالى باياندالادى. شاحزادا شونانوۆا - وتكەن عاسىر باسىنداعى كوزى اشىق ساناۋلى قازاق قىزدارىنىڭ ءبىرى بولعان. الاش ارىسى ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ قىزى گۇلنار دۋلاتوۆا ءوز ەستەلىگىندە «باقىتسىز جامالدى» العاش رەت شاحزادا شونانوۆانىڭ اۋزىنان ەستىگەنىن ايتادى.
1903 -جىلى 5 - ساۋىردە باتىس قازاقستان وبلىسى، قازىرگى سىرىم اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن شاحزادا ارون قىزىنىڭ «تۇتقىن انكەتاسىندا» اكەسى - باي- جارتىلاي فەودال دەپ كورسەتىلگەن. قاراتايەۆ ارون - بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، زاڭگەر باقىتجان قاراتايەۆتىڭ تۋعان ءىنىسى. شونانوۆا ورتا ازيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (تاشكەنت) مەديتسينا فاكۋلتەتىنە، كەيىننەن الماتى مەديتسينا ينستيتۋتىنا تۇسكەن جانە «تاپ جاۋىنىڭ قىزى» دەگەن ايىپ تاعىلىپ، ەكى وقۋدان دا شىعارىلعان.
1928 -جىلى قىزىلورداعا اۋىسىپ، حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىنىڭ مەكتەپكە دەيىنگى بالالار تاربيەسىنىڭ نۇسقاۋشىسى بولدى. پەداگوگيكالىق عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا جاۋاپتى حاتشى، ۇلتتىق مادەنيەت عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا كىشى عىلىمي قىزمەتكەر، حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىندا عىلىمي قىزمەتكەر، باستاۋىش جانە ورتا مەكتەپ ءبولىمىنىڭ عىلىمي حاتشىسى، كەيىننەن ادىسكەر- كەڭەسشى بولىپ قىزمەت اتقارادى. 1936 -جىلى قىزمەتتەن ەرىكسىز بوساعان شاحزادا قازمۋ- ءدىڭ بيولوگيا فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى. ءبىراق ونى دا اياقتاي الماي، 1937 -جىلى تۇتقىندالادى.
وعان «بۋرجۋازيالىق- ۇلتشىل، توڭكەرىستىك باعىتتاعى ۇيىمدا بولعان، كەڭەس وكىمەتىندە توڭكەرىس جاساپ، قازاقستاندى كەڭەستەر وداعىنان الاستاتۋدى كوزدەگەن، ءسادۋاقاسوۆ، جۇرگەنوۆتەرمەن بايلانىستا بولعان، 1936 -جىلى الماتى قالاسىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى عيماراتىن ورتەگەن. ۇيىمنىڭ توڭكەرىستىك جانە تەرروريستىك باعىتتاعى جوسپارلارىمەن تانىس بولعان، زيانكەستىكپەن اينالىسقان، مەكتەپكە دەيىنگى بالالار تاربيەسىنە كەرى اسەرىن تيگىزگەن» دەپ ايىپ تاعىلدى. الاش ىستەرىنە قاتىستى «حالىق جاۋى» ايىبى تاعىلعان تەلجان شونان ۇلى 1938 -جىلى 27 - اقپاندا اتۋ جازاسىنا كەسىلدى جانە اراعا نەبارى 10 كۇن سالىپ، 9 - ناۋرىز كۇنى ايگىلى قاراتايەۆتاردىڭ تەگى شاحزادا شونانوۆا اتىلعان. 1958 -جىلى «قىلمىس قۇرامىنىڭ جوقتىعىنا» بايلانىستى اقتالعان. وكىنىشكە قاراي، ونىڭ قاي جەرگە جەرلەنگەنى وسى ۋاقىتقا دەيىن بەلگىسىز.
اتۋ جازاسى كەسىلگەن تاعى ءبىر قازاق ايەلى - تورعاي سۇلەيمەنوۆا. ول 1904 -جىلى نۇرا اۋدانىنىڭ «كوكمولدىر» دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. «تۇتقىن انكەتاسىندا» «مولدا، بايدىڭ قىزى، ساۋاتتى، «ك پ س س- كە 15 جىل» بەلگىسىمەن ماراپاتتالعان، ك پ س س مۇشەسى» ەكەنى كورسەتىلگەن. تاعىلعان رەسمي ايىپ: «السەنيەۆتىڭ كونترريەۆوليۋتسيالىق ۇلتتىق ۇيىمىنا 1935 -جىلدىڭ قازان ايىندا كىرىپ، السەنيەۆتىڭ بۇيرىعىمەن كولحوزداردا توڭكەرىسشىل كادرلاردى دايىنداپ، كونترريەۆوليۋتسيالىق، ۇلتشىل ۇيىمعا شاحمان اۋىلدىق كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، پارتيا مۇشەسى سۇلەيمەنوۆ ماجەندى تارتقان. كولحوزدىڭ جۇمىس كۇشىن السىرەتۋ ماقساتىندا «يسايەۆ» كولحوزىنىڭ ءتوراعاسى قىزمەتىن اتقارعان سۇلەيمەنوۆا كولحوزدان 1404 رۋبل جىمقىرعان، ستاحانوۆشىلاردىڭ قوزعالىسىنا كەدەرگى كەلتىرگەن، «يسايەۆ» كولحوزىندا مال باسىن كەمىتىپ، 45 پايىزعا قىسقارتقان...».
تورعاي سۇلەيمەنوۆا 1937 -جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا، ونىڭ كۇيەۋى ماجەن سۇلەيمەنوۆ 1937 -جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا تۇتقىندالعان. 1937 -جىلدىڭ 15- تامىزىندا قاراعاندى وبلىستىق ە ن ك ۆ د ۇشتىگىنىڭ ۇكىمىمەن اتىلعان. «وتە قۇپيا» دەپ بەلگى سوققان قاعازدا ۇشتىكتىڭ سوت وتىرىسىنداعى ۇكىمىنە قاتىستى 11 ادامدى اتقانى تۋرالى اكت تولتىرىلعان. اتىلعان 11 ادامنىڭ ىشىندە تورعايدىڭ جارى ماجەن جانە اكەسى قيقىم دا بار. 1957 -جىلى ماجەن، تورعاي سۇلەيمەنوۆتەردىڭ «وكىمەت پەن پارتيا الدىندا ەش كىناسى جوقتىعى» ايتىلعان ك س ر و جوعارعى كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ اقتاۋ قاعازى مارقۇمنىڭ وتباسىنا جونەلتىلدى. 1993 -جىلى قاراعاندى وبلىسى، كيەۆكا كەنتىنىڭ ءبىر كوشەسىنە ماجەن جانە تورعاي سۇلەيمەنوۆتەردىڭ ەسىمى بەرىلدى. ءبىرىنشى مامىر اۋىلدىق كەڭسەسىنىڭ قابىرعاسىنا «تورعاي قيقىم قىزى مەن ماجەن سۇلەيمەن ۇلىنا ارتتا قالعان ۇرپاقتارىنان ماڭگىلىك ەسكەرتكىش» تاقتاسى ءىلىندى.
اتۋ جازاسى بۇيىرعان ءۇشىنشى قازاق قىزى ءماميلا تاڭاتوۆا - شالا ساۋاتتى، قاراپايىم كولحوزشى ايەل. 1937 -جىلدىڭ 29 - تامىزىندا سۇراققا الىنعان. لاتىن قارپىمەن، قازاقشا الىنعان سۇراق- جاۋاپتا ءماميلا تاڭاتوۆانىڭ 1907 -جىلى، قاراعاندى وبلىسى، قۋ اۋدانىندا تۋعاندىعى، كەدەي شارۋا وتباسىنان شىعىپ، كولحوزدا جۇمىس ىستەپ، ريەۆوليۋتسياعا دەيىن اكەسىنىڭ تاربيەسىندە بولعاندىعى ايتىلعان. ريەۆوليۋتسياعا دەيىن سوتتالماعان، توڭكەرىستەن كەيىن «ءوزىنىڭ ايتۋىنشا سوتتالماعان» دەپ جازىلعان. ماراپاتتالماعان، باندى قاتارىندا بولماعان، كونترريەۆوليۋتسيالىق ۇيىمدار مەن توڭكەرىستەرگە قاتىسپاعان. ءمىنسىز ءومىربايانىنا قاراماستان، بۇرىن ەشقانداي قىلمىستىق ۇيىمدا بولماعانى، كەدەي وتباسىنان شىققانى ەلەپ- ەسكەرىلمەستەن، اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. «قىلمىس قۇرامى انىقتالماعاندىقتان» 1957 -جىلى اقتالعان. تورعاي سۇلەيمەنوۆا مەن ءماميلا تاڭاتوۆانىڭ فوتوسۋرەتتەرى ساقتالماعان.
اۆتور: ايجان سەرىكجان قىزى
