تاتار ارحەولوگى قازان تاريحىندا قازاق ءىزى بارىن ايتتى
ارحەولوگ اتاپ وتكەندەي، جالپى تۇركى الەمى وزىنە ءتۇرلى مادەنيەت پەن ءداستۇر ىقپالىن سىڭىرگەن. «ەگەر قازان قالاسى ءىرى ورتالىق رەتىندە قالىپتاسقان ورتا عاسىرلىق كەزەڭدى، اسىرەسە قازان حاندىعى كەزەڭىن قاراساق، وندا ارينە، ءبىز تۇركى حالىقتارى مەن ولاردىڭ اۋماعى ءوزارا تىعىز بايلانىستى بولعانىن تۇسىنۋگە ءتيىسپىز.
بۇل ۋاقىت ءۇشىن، ەگەر جازباشا دەرەككوزدەردى قاراساق، پوۆولجيا تۇرىكتەرى مەن قازاقتار ءتۇرلى اتاۋمەن ءومىر سۇرگەن بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى سيتديكوۆ.
«ورتاعاسىرلىق قازاندا نوعاي دالاسىنان وسىندا كەلىپ قىزمەت ەتەتىن حالىق ساناتى بولعانى ەسكە تۇسەدى. وسى ۇردىسكە پوۆولجيا نوعايلارى، تۇرىكتەرى، قازاقتار تارتىلدى، بۇل وسى كەزەڭدى ءوزارا ءبىر- بىرىنە ىقپال ەتەتىن، ءوزارا بايىتاتىن ءۇردىس بولعان جالپى مادەني كەڭىستىك رەتىندە قاراۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل ءۇردىس رەسەي مەملەكەتىنىڭ دامۋى بارىسىندا دا توقتاعان جوق»، - دەپ ءسوزىن جالعاستىردى ول. اسىرەسە بۇل مادەنيەت الماسۋ، ءدىن سالاسى، ءبىلىم بەرۋ، اعارتۋ، باسپا ماسەلەلەرىنە، رۋحاني سالاعا قاتىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى ول.
بۇل بايلانىستار، ارحەولوگتىڭ پىكىرىنشە، نەگىزى كوشپەلى تۇرىك الەمى بولاتىن ءتۇرلى ەلەمەنتتەردىڭ ءبىر- بىرىنە ىقپال ەتۋىنىڭ ۇزاق ءۇردىسىنىڭ ءبىر بولىگى بولعان. «وسى نەگىز بۇل الەمدى كەڭىستىك پەن مادەنيەتتىڭ بىرلىگى رەتىندە قاراۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى سيتديكوۆ.
«19 - عاسىردا تۇركى الەمىندە كۇرت الشاقتاي باستاعان ەتنيكالىق ەرەكشەلىكتەردى اجىراتۋ وتە قيىن. بۇعان دەيىن ورتاق تۇرىك كەڭىستىگى بولعان. وندا كوشپەندى جانە وتىرىقشى الەمدى ءبىر- بىرىمەن جاقىنداتاتىن ماتەريالدىق مادەنيەت ەلەمەنتتەرى كوپ بولعاندىقتان، تىعىز ينتەگراتسيالانعان ەدى»، - دەدى ارحەولوگ.
