ءسابيدىڭ العاشقى ەكى ايدا جىلاۋ سەبەبىن بىلەسىز بە؟

استانا. قازاقپارات - پايعامبارىمىزدىڭ سۇننەتىندە كوزگە تۇسەتىن تاعى ءبىر ماسەلە - جىلاعان ءسابيدى جۇباتۋ.

سەبەبى، ءسابي كوبىنەسە ءبىر نارسە قاجەت بولعاندا، قارنى اشقاندا، مازاسى قاشقاندا، ءبىر جەرى اۋىرعاندا، ۇيقىسى كەلگەندە نەمەسە اتا- اناسىن وزىنە قاراتۋ ءۇشىن جىلايدى.

بۇل تۋرالى Islam.kz سايتىندا جازىلدى.

جالپى پايعامبارىمىز بالانى جۇباتۋعا ەشقاشان بەي- جاي قاراماعان. مىسالى، ءبىر حاديسىندە بىلاي دەيدى: «كىمدە- كىم جىلاعان بالاسىن جۇباتۋعا تىرىسىپ، كوڭىلىن اۋلاسا، اللا تاعالا دا ءجانناتتا وعان ريزا بولعانعا دەيىن نىعمەتتەرىن جاۋدىرادى».

اللا ەلشىسى (س. ا. ۋ. ) جاماعاتپەن ناماز وقىپ جاتقان كەزدە جىلاعان بالانىڭ داۋىسىن ەستىسە، نامازدى تەز بىتىرۋگە تىرىساتىن. ونىڭ بۇل ادەتىن كەيبىر عالىمدار شەشەلەرى بالاسىن ۋايىمداماۋى ءۇشىن دەپ جورامالدايدى. ءبىراق ادامزاتتىڭ ەڭ مەيىرىمدىسى حازىرەت پايعامبار تەك قانا انالاردىڭ ەمەس، جىلاعان سابيلەردىڭ دە جاعدايىن ويلايتىن-تۇعىن. ول بىردە تاڭ نامازىن وتە جىلدام وقىپ بىتىرەدى. ساحابالاردىڭ ءبىرى بۇعان تاڭ قالىپ: «ۋا، راسۋلاللا، بۇگىن تاڭ نامازىن ادەتتەگىدەن جىلدام ءبىتىردىڭىز»، -  دەيدى.

سوندا ءاز ەلشى: «ارت جاقتان جىلاعان بالانىڭ داۋىسىن ەستىمەدىڭ بە؟ ونى تەزىرەك اناسىنىڭ جۇباتقانىن قالادىم»، -  دەيدى. پايعامبارىمىز جۇبايلارىنا نەمەرەسى حۇسەيىندى مەڭزەپ: «مىنا بالانى جىلاتپاڭدار» -  دەگەن. سونداي-اق ءبىر كۇنى كەلە جاتىپ، جىلاعان بالانى كورگەن راسۋلۋللا (س. ا. ۋ. ) قاسىنداعى حازىرەت ومارعا (ر. ا. ) بالانى جۇباتۋ ءۇشىن باۋىرىنا باسۋى كەرەكتىگىن ايتادى.

حازىرەت ايشانىڭ ايتۋىنشا، پايعامبارىمىز ۇيىنە كىرە بەرگەندە ءبىر بالانىڭ جىلاعان داۋىسىن ەستىپ: «مىنا بالا نەگە جىلاپ جاتىر، كوز تيۋگە قارسى وقىتپادىڭدار ما؟»، - دەپ سۇرايدى. جۇرەگى جۇمساق پايعامبارىمىز مەيلى ءوز نەمەرەلەرى، مەيلى باسقا مۇسىلمانداردىڭ بالالارى بولسىن، ءسابيدىڭ جىلاعانىنا سەلقوس قاراماي، تەز ارادا ولاردى جۇباتۋعا شاقىرعان.

سونداي- اق كەيبىر عالىمدار حاديستەردە: «ءسابيدىڭ العاشقى ەكى ايدا جىلاعانى - اللادان باسقا ءتاڭىر جوق ەكەنىنە كۋاگەرلىك ەتۋى، ءتورتىنشى ايدىڭ سوڭىنا دەيىن - اللاعا تاۋەكەل، سەگىزىنشى ايدىڭ سوڭىنا دەيىن - پايعامبارعا سالاۋات، ەكى جاسقا تولعانعا دەيىن - اتا-اناسى ءۇشىن كەشىرىم تىلەۋ» دەلىنگەنىن دە جەتكىزگەن. ياعني، اتا- انالاردى سابيلەر جىلاعاندا اشۋلانباۋعا شاقىرعان.

العاشقى حاليفالار بالا تۋىلعاندا شىر ەتىپ جىلاعان داۋىسى ەستىلگەن ساتتەن باستاپ باليعاتقا تولعانعا دەيىن قازىنادان جاردەم اقشا بەرگىزگەن. بالاعا دەگەن قامقورلىقتى تۋىلا سالىسىمەن-اق باستاۋ قاجەتتىگىن وسىلاي كورسەتىپ كەتكەن.

بالا ءوز مازاسىزدىعىن جىلاۋ ارقىلى بىلدىرەدى. ول - ەشتەڭەگە شاماسى كەلمەيتىن، تىم ءالسىز، ءالجۋاز جاس سابيگە جاسالعان قۇداي تاعالانىڭ راقىمى. ءسابيدىڭ ءوز ءومىرىن ىڭگالاپ باستاۋىندا ۇلكەن ءمان بار. ويتكەنى، وسى جىلاۋدىڭ ارقاسىندا ءسابيدىڭ وكپەسى اشىلىپ، تىنىس الۋ ءارى جۇرەكتىڭ قالىپتى جۇمىس ىستەۋى جاقسارادى. سول سەبەپتى، ومىرگە جاڭا كەلگەن ءسابي مىندەتتى تۇردە جىلاۋى ءتيىس.

سابيلەردىڭ 70-80 پايىزى تۋا سالىسىمەن وزدىگىنەن جىلايدى. ەگەر جىلاماسا، ارقاسىن سيپاپ، اياق- قولىنان قاعۋ ارقىلى بالانى جىلاتۋ كەرەك. ەگەر بۇعان دا جىلاماسا «امبۋ» دەپ اتالاتىن ارنايى قۇرال ارقىلى اۋزىنا اۋا جىبەرىلەدى. ەگەر ءالى دە تىنىس الا الماسا، تۇتىكپەن نە اپپارات ارقىلى تىنىستاۋىنا جاعداي جاسالادى. ويتكەنى، جاڭا تۋعان ءسابيدىڭ جىلاۋى ونىڭ دەنساۋلىعىنا پايدالى. بالانىڭ وزدىگىنەن جىلاۋى ونىڭ جۇيكە جۇيەسىنىڭ، جۇرەك پەن وكپەسىنىڭ قالىپتى ەكەندىگىن كورسەتەدى.

العاشقى اپتالاردا بالانىڭ نەلىكتەن جىلاعانىن ۇعۋ قيىن. ومىرگە بەيىمدەلۋ العاشقى كەزدەرى سابيگە وڭاي سوقپايدى. اس قورىتۋ، جۇيكە جۇيەلەرى دە ءالى قالىپتاسا قويمايدى. سابيلەر كوبىنەسە قارنى اشقاندا جىلايدى. ءسابيدى ۋاقىت كەستەسى بويىنشا ەمىزگەن دۇرىس ەمەس. ونى اشىققان سايىن ەمىزۋ كەرەك. سابيلەردىڭ وتە ءجيى قارنى اشادى. كەيدە ەمىزگەنىنە 15-20 مينۋت وتپەي جاتىپ-اق قارنى اشىپ جىلاۋى مۇمكىن. ونى ەمىزگەننەن كەيىن تىنىشتالعانىنا قاراپ بىلۋگە بولادى. شەشەسىن ەمە سالىسىمەن دەرەۋ جىلايتىن بولسا، ونىڭ ەكى سەبەبى بولعانى. نە سۇتكە تويماعانى، نە دەنەسىنەن ءبىر قولايسىزدىق سەزگەنى.

ءسابيدىڭ سالماعى از تارتىپ، ەت الماۋى سۇتكە جارىماعاندىعىن بىلدىرەدى. ءسابي سۇتكە تويعان كۇننىڭ وزىندە قىڭقىلداپ جىلاسا، وندا شەشەسىنەن مەيىرىم مەن جان جىلۋىن كۇتكەنى دەپ ۇققان دۇرىس. ءسۇت - ونىڭ ماتەريالدىق قورەگى بولسا، وعان كورسەتىلگەن مەيىرىم - رۋحاني قورەگى بولىپ تابىلادى.

ءسابي قارنى توق، استى قۇرعاق بولعان كۇننىڭ وزىندە ەكى اياعىن باۋىرىنا تارتىپ جىلاسا، وندا «ءىشى كەۋىپ اۋىرىپ قالدى ما» دەپ كۇماندانعان دۇرىس.

العاشقى ءۇش- ءتورت ايدا ەمۋ بارىسىندا جۇتقان اۋا ىشەكتەرىن كەرىپ ءىشتى اۋىرتۋى مۇمكىن. ءىشى قاتقان بالا دا جەل تيگەن بالا سەكىلدى اۋىرادى. ءۇش كۇننەن اسا ۇلكەن دارەتكە وتىرا الماعان بالانىڭ جىلاۋى ءىش قاتۋىنان بولۋى ىقتيمال. العاشقى ءۇش ايدا بالانىڭ اس قورىتۋ جۇيەسى ابدەن قالىپتاسقانعا دەيىن ءجيى- ءجيى ءىش قاتۋ مەن ءىش كەبۋگە تاپ بولادى. ىشەك مازاسىزدىعىنان بارىپ ءجيى- ءجيى جىلايدى.

ءتورتىنشى ايدان كەيىن بارىپ بۇنداي جىلاۋلار ازايادى. سابيلەر جاۋراعاندا نەمەسە قاتتى ىستىقتاعاندا دا جىلايدى. سابيلەر كەيدە قيمىلداي المايتىنداي قاتتى وراپ تاستاعان كەزدەرى، ۇيقىسى كەلگەندە ويناتىپ نەمەسە كەرىسىنشە ويناعىسى كەلگەن كەزدە ۇيىقتاتسا، ءتىسى قىشىسا، مۇرنى بىتەلىپ تىنىس الۋى قيىنداسا، استى بىلعانسا جىلايدى. سابيلەر قاتتى قورىققاندا، شوشىنعان كەزدەرى دە جىلايدى. مىسالى، شۋ- شۇرقان، قاتتى ايعاي- ۇيعاي، ءتىپتى، وتكىر يىستەر دە بالا جىلاۋىنىڭ سەبەپتەرى.

بالا جالاڭاش دەنەسىنە سۋىق قول تيسە دە جىلايدى. قىز بالالاردا ۇلكەن دارەت قالدىقتارىنىڭ ءزار جولدارىنا ءتۇسىپ كەتۋ ءقاۋپى بار. سول سەبەپتى، قىز بالالاردىڭ دارەتىنە كوپ كوڭىل ءبولىپ، جىنىس جولدارىنىڭ جۇقپالى اۋرۋعا شالدىقپاۋىن ابايلاۋ كەرەك. قۇلاق، تاماق، ىشەك قابىنۋلارى دا بالانىڭ جىلاۋىنا سەبەپ. سابيلەردە ىشەكتەردىڭ تۇيىندەلۋى، ەر بالالارداعى جىنىستىق فيموز (ءۇرپىسىنىڭ بىتەلىپ قالۋى) اۋرۋى دا، شاپتاعى جارىقشا، ەن جۇمىرتقادا سۋ جينالۋى دا جىلاۋعا سەبەپ. بۇلاردى تەك ارنايى دارىگەرلەر عانا انىقتاي الادى. بەتەز ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ينستيتۋتىندا (اقش، مەريلەند شتاتى) جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ ناتيجەسىندە وتە كوپ جىلايتىن ءارى ءبىر جاستان اسقاندا وتە كوپ شىڭعىراتىن بالالاردا فيزيكالىق ءارى پسيحولوگيالىق اۋىتقۋشىلىقتاردىڭ ءجيى كەزدەسەتىندىگى انىقتالعان. سول سەبەپتى، ماماندار كەيدە اتا- اناسىنىڭ قالاي ۋاتسا دا كونبەي كوپ جىلاعان بالالاردى پەدياترعا قاراتقان ءجون دەگەن كەڭەس بەرۋدە.

بالانىڭ جىلاۋى بارلىق جەردە بىردەي. مەيلى ول وركەنيەتتى ەل بولسىن، مەيلى ارتتا قالعان ەل بولسىن. الايدا، زەرتتەۋشىلەر وركەنيەتتى ەلدىڭ بالالارىنا قاراعاندا دامىماعان ەلدەردەگى بالالار قارنى اشقاندا از جىلايدى دەگەن قىزىقتى مالىمەتتى العا تارتۋدا. نەگە دەسەڭىز، كەدەي ەلدەردە كوبىنە اناسى بالاسىن وزىمەن الا جۇرەدى. سول سەبەپتى، بالا اشىعا قالسا دەرەۋ ەمىزەدى، مازاسىزدانسا دەرەۋ جۇباتۋعا دايار تۇرادى.

جىلاعان بالالار كوبىنە قولعا الىپ قۇشاقتاعاندا بارىپ ۋانادى. بۇل كەزدەيسوقتىق ەمەس. جاتىرداعى سوڭعى ءتورت ايىن اناسىنىڭ جۇرەك ءدۇرسىلىن ەستۋمەن وتكىزگەن ءسابي كەيىننەن سول جۇرەكتىڭ ءدۇرسىلىن ەستىمەگەن ۋاقىتتا مازاسىزدانا باستايدى. قولعا الىنعاندا، ەستىگەن جۇرەك ءدۇرسىلى ونى قايتا تىنىشتاندىرادى. وندايدا ءسابي ءوزىن قاۋىپسىز سەزىنەدى. سول سەبەپتى، بالا جىلاعان ۋاقىتتا ونى جۇباتۋ ءۇشىن الدىمەن قولعا كوتەرگەن دۇرىس.

ەمىزۋ نەمەسە تەربەتۋ دە - بالانى جۇباتۋدا وتە جاقسى ءادىس. ءۇش ايدان اسقاندا اناسىنىڭ سويلەگەن سوزدەرىنە بالا جۇبانا باستايدى. ءتورت ايلىعىندا بالا كورگەن قىزىلدى- جاسىلدى نارسەلەرگە، ويىنشىقتار مەن ەستىگەندەرىنە الدانا باستايدى. بالا جىلادى ەكەن دەپ اۋزىنا ەمىزىك سالا بەرۋ دۇرىس ەمەس. وندايدا بالانىڭ جىلاۋ سەبەبىن بىلۋگە تىرىسۋ كەرەك. استى بىلعانسا قۇرعاتىپ، قارنى اشسا، تاماق بەرگەن دۇرىس. كەيدە بالانى قيمىلداپ قوزعالۋى ءۇشىن ونى ەركىنە جىبەرگەن دۇرىس.

بالا، اسىرەسە، ءتىسى شىعىپ جاتقان ۋاقىتتا قىڭقىلداپ كوپ جىلايدى. ونداي كەزدەرى ءتىستىڭ قىشۋىن جەڭىلدەتەتىندەي دەنساۋلىعىنا زيانسىز جۇمساق نارسەلەردى بالاعا تىستەتۋ كەرەك. بايقاساڭىز، بالا اركەلكى جىلايدى. كەيدە ىزالانعاندا باقىرىپ قاتتى جىلايدى. اشىققاندا جىلايتىن داۋسى مەن قاتتى شوشىنعاندا شىرقىراپ جىلايتىن داۋىستارى دا اركەلكى. تاجىريبەسى مول ايەلدەر جىلاعان داۋسىنا قاراپ- اق بالانىڭ نە سۇراپ تۇرعانىن بىلە قويادى. ويتكەنى، جىلاۋ - بالا مەن انا اراسىنداعى قۇپيا تىلدەسۋ.

ءبىر قىزىعى، بالا قانشالىقتى الىستا بولماسىن اراداعى تەلەپاتيا ارقىلى شەشەسى ونىڭ مازاسىزدانعانىن نەمەسە اشىققانىن سەزە الادى. ۇيقىسى قاتتى ايەلدەردىڭ بالاسىنىڭ جىلاۋىنا قالاي وياناتىندىعى تىلسىم جۇمباق-اق.

قورىتا كەلگەندە، ءار ۇيدەن پەرىشتە ءسابيدىڭ داۋسى ۇزىلمەي، شەشەلەرىنىڭ سولاردى جۇباتىپ الەك بولىپ جاتقانىنا نە جەتسىن!