قانداسىمىز ەلمۇرات ەلگە ورالا ما؟
ەلمۇراتتىڭ ريوداعى جەڭىسى جانى قازاقتىڭ بۇكىلىن قۋانتتى. جانى قازاقتىڭ دەيتىنىم، بۇل جىگىتتىڭ جەڭىسىنە قۋانۋ تۇگىلى بازبىرەۋلەر ونى قازاق ەمەس، وزبەك دەپ، ءتىپتى ساتقىنعا تەڭەگەندەر دە تابىلدى. قوڭسى جۇرتتىڭ ابىرويىن اسقاقتاتىپ جۇرگەن قازاق جىگىتى تۋرالى كوكەيدەگى ماسەلەلەردى تىلگە تيەك ەتۋدى ءجون كوردىم.
ەلمۇرات وزبەكستانداعى قازاق ەتنوسىنىڭ ەڭ كوپ شوعىرلانعان وڭىرىندە دۇنيەگە كەلگەن. شىمكەنت قالاسىنداعى بەكزات ساتتارحانوۆ اتىنداعى سپورت مەكتەپ-ينتەرناتىندا ءتالىم الىپ، كۇرەستىڭ قىر-سىرىن ۇيرەنگەننەن كەيىن، ەكى جىل قاتارىنان ماردان ساپاربايەۆتىڭ تۋرنيرىن جەڭىپ الىپ، اجەپتەۋىر ناتيجەلەرگە قول جەتكىزە باستادى.
دەگەنمەن، 2008-جىلى جاس وسپىرىمدەر اراسىنداعى ەڭ بەدەلدى، ماڭىزدى تۋرنيرلەردىڭ ءبىرى داۋلەت تۇرلىحانوۆتىڭ جۇلدەسى ءۇشىن وتكەن دودادا تورەشىلەردىڭ بارماق باستى، كوز قىستى ارەكەتى ەلمۇراتتىڭ تاعدىرىن تۇبەگەيلى وزگەرتتى.
باستى سەبەپ - وزبەكستاندا تۋعاندىقتان، وعان الەمدىك دەڭگەيدەگى جارىستارعا ونەر كورسەتۋىنە مۇمكىندىك بەرمەدى. «قارسىلاسىمدى جەڭىپ تۇرسام دا، اعا جاتتىقتىرۋشىلار ازيا چەمپيوناتىنا قارسىلاسىمدى اپاراتىن بولىپ شەشتى»، - دەيدى ەلمۇرات.
باپكەرلەردىڭ ۇلتتىق قۇراماعا قابىلداماۋى، كورسەتكىشىنىڭ ەلەۋسىز قالعانى قىنجىلتقان جاس بالۋان امالسىز وزبەكستانعا ورالدى. ۇلتتىق قۇرامانىڭ جاتتىقتىرۋشىلارى كەرەك قىلماعان ەلمۇراتتى وزبەك باپكەرلەرى قۋانا قابىلداپ، بىردەن ازيا چەمپيوناتىنا جىبەردى. بۇل جىگىتتىڭ ستاديونعا بالالاردان بۇرىن بارىپ، ون رەت اينالىپ جۇگىرىپ جانە ولارمەن قوسىلىپ تاعى دا سونشا جۇگىرەتىنىن، وتە ەڭبەكقور ەكەنىن بىرگە جاتتىققاندار وتە جاقسى بىلەتىن.
ەلمۇرات جاس وسپىرىمدەر اراسىنداعى ازيا چەمپيوناتىندا ۇزدىك شىعىپ، ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن كوردى. ءيا، سول دودادان باستاپ قازاق جىگىتى وزبەك تۋىن جەلبىرەتىپ، نامىسىن قورعاپ كەلەدى.
وسى تۇستا مىنا ءبىر جايتتى ايتا كەتۋدى ءجون كوردىم. ەلمۇرات تاسمۇراتوۆ پەن المات كەبىسبايەۆتىڭ تالاي ءدۇبىرلى دودالاردا جولى ءتۇيىسىپ جۇرگەن سوڭ، كەيبىرەۋلەر ەلمۇراتتى الماتتىڭ كەسىرىنەن ۇلتتىق قۇراماعا المادى دەپ ويلايدى. استە ولاي ەمەس، 2011-جىلى رۋمىنيانىڭ استاناسى بۋحارەستە وتكەن جاستار اراسىنداعى الەم چەمپيوناتىندا تاسمۇراتوۆ ۇزدىك ۇشتىكتەن كورىنگەندە، المات ەرەسەكتەر اراسىندا ەكىنشى رەت الەم چەمپيوناتىنىڭ جۇلدەسىن ەنشىلەپ ۇلگەرگەن ەدى.
دەمەك، كەبىسبايەۆ ۇلتتىق قۇرامادان ويىپ ورىن العانىندا، ەلمۇرات ءالى دە جاستار ساپىندا ونەر كورسەتەتىن. ەكى قازاق بالۋانى، ەكى تۋدىڭ استىندا العاش رەت بوز كىلەمدە 2013-جىلى قازان ۋنيۆەرسياداسىندا كەزدەستى. بۇل دۇرمەكتە كىمنىڭ جەڭىسكە جەتكەنى بارلىعىڭىزعا ايان بولۋ كەرەك.
ال، 2008-جىلعى داۋلەت تۇرلىحانوۆتىڭ جۇلدەسىنە تالاسقاندا ەلمۇراتتىڭ باعىن بايلاعان بەلدەسۋ اسقار سالتەبايەۆپەن بولعان ەدى. ەلمۇراتقا ازيا چەمپيوناتىندا قازاقستاننىڭ نامىسىن قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرمەگەن سوڭ، وزبەك ەلىنىڭ اتىنان قاتىسىپ، العاشقى اينالىمدا بايىرعى قارسىلاسى سالتەبايەۆتى قيىندىقسىز جەڭدى.
ەندى جوعارىداعى ماسەلەگە ورالساق، وليمپيادا ويىندارىنا قاتىسىپ، ونىڭ شىڭىنا شىعۋ - ءاربىر سپورتشىنىڭ ارمانى، العا قويعان ماقساتى ەكەنى ايقىن.
ەلمۇراتقا دەيىن دە «وليمپيادادا اتوي سالسام» دەگەن اسقاق ارماننىڭ جەتەگىنە ەرىپ، وزگە ەلدىڭ اتىنان سىنعا تۇسكەن ايدىن سماعۇلوۆ اعامىزدى ەشكىم جازعىرماعان بولاتىن.
سپورتتىق عۇمىردىڭ تىم قىسقا جانە وليمپيادا ويىندارى دا جىل سايىن وتە بەرمەيتىنىن ەسكەرسەك، ەلمۇراتتىڭ دا مۇنداي قادامعا بارۋىن جازعىرۋدىڭ ەش قاجەتى جوق. ءبىراق، 2013-جىلى ءۇندىستاننىڭ استاناسى دەليدە وتكەن ازيا چەمپيوناتىندا التىننان القا تاققان ەلمۇراتتى قازاق جانكۇيەرلەرىنىڭ باسىم كوپشىلىگى باۋىرىنا تارتا باستاعانىن بىلەمىز.
سول دۇرمەكتەن سوڭ، ءبىر جۋرناليسىمىزدىڭ: «اتاجۇرتىڭا ورالۋ ويىڭدا بار ما؟» - دەگەن ساۋالىنا: «وزگە ەلدە سۇلتان بولعانشا، ءوز ەلىڭدە ۇلتان بول» دەيدى. جات جۇرتتا ءجۇرىپ قانداي باقىت تاپپاقپىن. اشىعىن ايتسام، ريو وليمپياداسىندا كوك تۋدىڭ استىندا بەلدەسۋدى ارماندايمىن»، - دەپ اعىنان جارىلعان بولاتىن.
جاسىنداي جارقىراعان ەلمۇرات ءدال وسى جىلى بۋداپەشتە وتكەن الەم چەمپيوناتىندا قولا جۇلدەنى ەنشىلەپ، ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعارعان ەدى. سول جارىستان كەيىن دە: «قازاقستان تۋىن جوعارى كوتەرۋ ارمانىم. ازىرگە، بۇل ويىم ىسكە اسار ەمەس»، - دەگەن ەلمۇراتتىڭ ويى جۇزەگە اسپاعانى وكىنىشتى.
راسىندا، كۇرەس فەدەراتسياسىنىڭ باسشىلارى، قازاق سپورتىنىڭ جاناشىرلارى ەلمۇراتتىڭ «قازاقتىڭ اتىن ايگىلى ەتسەم» دەگەن ارمان-ماقساتىنا بەي-جاي قاراعانى جانىمىزدى جابىرقاتادى.
ەلمۇرات 2014-جىلى ەلوردامىزدىڭ تورىندە وتكەن ازيا چەمپيوناتىندا قارسىلاستارىن قوعاداي جاپىرىپ، ءۇشىنشى مارتە ازياداعى تەڭدەسسىز بالۋان ەكەنىن دالەلدەدى. وسى دودادان كەيىن جەرگىلىكتى جۋرناليستەردىڭ: «اتاجۇرتىڭا تۇپكىلىكتى قاشان كەلەسىڭ؟ قازاقتىڭ تۋى استىندا ونەر كورسەتكىم كەلەدى دەپسىڭ...» - دەگەن ساۋالدارىنا:
«ەلگە كەلگىم كەلەدى، اتتەڭ كەدەرگىلەر كوپ بولىپ تۇر... اكەمنىڭ: «قازاقستانعا بارىپ، سول ەلدىڭ ازاماتتىعىن الۋىڭ كەرەك. اتاجۇرتتا تۇرعانىڭ دۇرىس» دەگەنى بار. بۋداپەشتەگى الەم چەمپيوناتىنان كەيىن باسشىلارعا كەتەتىنىمدى ايتىپ ەدىم، ولاردىڭ تالابى تىم كۇشەيىپ كەتتى. ەڭ قيىنى، ريو وليمپياداسىنان تىس قالاتىن بولدىم. مىنە، سودان بەرى بۇل ماسەلەگە قايتا ورالعام جوق. مۇمكىن، 2016-جىلدان كەيىن قازاقستانعا ءبىرجولا كەلەتىن شىعارمىن. ول كەزدە مەن ناعىز بابىمدا، 25 جاستا بولادى ەكەنمىن»، - دەپ سۇحبات بەرگەن ەدى.
ەلمۇرات ءار سۇحباتىندا اتاجۇرتىنا ورالعىسى كەلەتىنىن، قازاقتىڭ ابىرويىن اسقاقتاتۋدى ارماندايتىنىن تىلگە تيەك ەتىپ ءجۇردى. وكىنىشتىسى، بۇل جايتتى باسشىلاردىڭ ەشبىرى ەلەپ-ەسكەرگەن جوق. دەگەنمەن، تاسمۇراتوۆ 2014-جىلى تاشكەنتتە وتكەن الەم چەمپيوناتىندا ءدۇيىم جۇرتتىڭ نازارىن وزىنە اۋداردى.
«مەن، مەن» دەگەن بالۋانداردىڭ سانىن سوقتىرىپ، جارتىلاي فينالعا دەيىن قارسىلاستارىنىڭ ەشقايسىسىنا بىردە-ءبىر ۇپاي بەرمەستەن جەتتى. تەك اقتىق ايقاس ءۇشىن وليمپيادا جانە الەمنىڭ 6 دۇركىن چەمپيونى، يراندىق حاميد سوريانمەن بولعان بەلدەسۋدە تورەشىلەر قياناتىنىڭ قۇربانى بولدى. تورەشىلەردىڭ ادىلەتسىزدىگى ەلمۇراتتى التىن جۇلدەدەن ايىردى دەۋگە تولىق نەگىز بار.
ساعى سىنباعان قازاق جىگىتى قولا جۇلدە ءۇشىن بەلدەسۋدە كۋبالىق يسماەل بوررەرونى 20 سەكۋندتا تاس-تالقان ەتكەن ەدى.
«نۇرباقىت تەڭىزبايەۆتاي بولعىم كەلەدى» دەگەن ەلمۇرات اراعا 8 جىل سالىپ، ءوزى ۇلگى تۇتاتىن اعاسىنىڭ جەتىستىگىنە قول جەتكىزىپ، ريو وليمپياداسىنىڭ قولا جۇلدەسىن ەنشىلەدى.
سوندا: «بۇگىنگى جەتىستىكتەرىمە العاشقى باپكەرلەرىمنىڭ قوسقان ۇلەسى وراسان زور دەپ ويلايمىن. سەبەبى، ماعان وسى سپورتتىڭ ەڭ ءبىر مىقتى تاسىلدەرىن، قانشاما قۇپيالارىن سولار ۇيرەتتى. ەگەر مەن شىمكەنتتەگى بەكزات ساتتارحانوۆ اتىنداعى سپورت مەكتەبىندە وقىماعانىمدا، كىم بىلەدى، قازىرگى دارەجەگە مۇلدە جەتپەگەن بولار ما ەدىم؟! ءاربىر سالادا ەڭ ءبىرىنشى ىرگەتاس بولادى، مەنىڭ كۇرەستەگى ىرگەتاسىمدى سولار قالاپ بەردى»، - دەپ، قازاقستانداعى باپكەرلەرىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.
«ريوداعى جەڭىسىم اكە-شەشەمنىڭ، اۋىل-ايماق جانە بۇكىل قازاقتىڭ دۇعا-تىلەكتەرىنىڭ ارقاسىندا كەلدى دەپ بىلەمىن»، - دەپ ءوزى ءۇشىن تاقىم قىسقان كۇللى جانكۇيەرلەرگە ايرىقشا العىسىن ءبىلدىردى.
جاقىندا گرەك-ريم، ەركىن جانە ايەلدەر كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى ەرلان قوجاسباي اعامىز بولاشاقتا ەشقانداي كەلىمسەكتەرسىز، ءوزىمىزدىڭ سپورتشىلارىمىزدان چەمپيوندار تاربيەلەپ شىعارۋدىڭ اسا ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
راسىندا، تاۋەلسىز ەل بولعاننان بەرى، ياعني اتلانتا وليمپياداسىنان باستاپ، كەشەگى ريوعا دەيىن قازاقستاننىڭ اتىنان سىنعا تۇسكەن 77 بوزكىلەم شەبەرلەرىنىڭ تەك 16 سى عانا جۇلدەلى ورىنداردان كورىنگەن. شىنى كەرەك، 16 بالۋاننىڭ 9 ى لەگيونەرلەر بولسا، 7 ءۋى وتاندىق سپورتشىلارىمىز، ال ەكى بالۋانىمىز دوپينگ داۋىنا بايلانىستى جۇلدەلەرىنەن ايىرىلدى.
ەندىگى ماسەلە، وزبەكتەر الاقانىنا سالىپ، ايالاپ وتىرعان ەلمۇرات ەلگە ورالا ما؟ فەدەراتسيا باسشىلارى كەلىمسەكتەردى ويقاستاتىپ، وزگەنىڭ قامىن كۇيتتەگەنشە ەلمۇراتتاي ورەنىمىزدى ەلگە قايتارۋدىڭ جولىن قاراستىرعانى ءجون. بەلدەسكەننىڭ بەلىن بۇگەتىن قازاق جىگىتى قازىر ناعىز بابىندا. ءوزىمىز وگەيسىتىپ، وزەگىنەن تەپكەن ەلمۇراتتىڭ كوك تۋدى جەلبىرەتەتىن ءساتى كەلدى ەمەس پە؟!
داۋرەن تۇلكىباي
«اق جەلكەن»
