قازاق تاريحىن جاپوندار زەرتتەپ جاتىر

استانا. قازاقپارات - سوڭعى كەزدەرى قازاق تاريحىنا قاتىستى ءار ەلدەن مۇراعات قۇجاتتارى تابىلا باستادى.

بەرتىنگە دەيىن قازاق حاندىعىنىڭ چيڭ پاتشالىعىمەن بولعان قارىم-قاتىناس ماسەلەلەرى ۇزاق ۋاقىت جۇمباق بولىپ كەلگەنى بەلگىلى. كەيىنگى ۋاقىتتا وسى جۇمباقتىڭ ءتۇيىنى تارقاتىلا باستادى.

سويتسەك، قازاقتىڭ تاريحىن زەرتتەۋگە جاپون عالىمدارى الدەقاشان دەن قويعان ەكەن. بەيجىڭ ورتالىق ۇلتتار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى دۇيسەنالى ءابدىلاشىم ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، جاپون عالىمدارى بۇل تاقىرىپتى الدەقاشان ەڭسەرە باستاعان كورىنەدى.

- جاپونيادا اعا بۋىن عالىمداردان الدىمەن ساگۋچي تورۋدى ايتۋعا بولادى. تاريحشى عالىم قازاق حاندىعى مەن چيڭ پاتشالىعى قارىم-قاتىناسى تۋرالى ىرگەلى زەرتتەۋ مۇرالارىن جازىپ قالدىردى. قازىر قازاق تاريحىن زەرتتەپ جۇرگەندەردەن ۋياما توموحيكو، نودا دجين، ونۋما تاكاحيرو، اكاساكا تسۋنەاكي قاتارلى عالىمداردى ايتۋعا بولادى. ۋياما توموحيكونىڭ «قازاق تاريحى: تاريحي پايىمداۋداعى ساقتالعان ماسەلەلەر نەگىزىندە» اتتى ماقالاسى بار.

مەنىڭشە، بەيتاراپتىق تۇرعىدان تاماشا جازىلعان ەڭبەك. ال سوڭعى ەكى عالىم بولسا قازاق حاندىعى مەن چيڭ پاتشالىعى قارىم-قاتىناسىنا بايلانىستى زەرتتەۋلەرمەن تىكەلەي اينالىسىپ ءجۇر. ەكەۋى بىرلەسىپ اعىلشىن تىلىندە جازعان «قازاق سۇلتاندارىنىڭ چيڭ پاتشالىعىنا جازعان حاتتارى» اتتى ەڭبەگى 2010-جىلى باسپادان شىقتى. وعان 13 دانا قازاقشا قۇجات ەنگىزىلگەن. 2011-جىلى نودا دجيننىڭ «رەسەي-چيڭ يمپەرياسى جانە قازاق حاندىعى» اتتى جەكە مونوگرافيالىق ەڭبەگى جارىق كوردى. وتكەن جىلى وسى كىتاپتىڭ اعىلشىن تىلىندەگى نۇسقاسى دا وقىرمان قاۋىممەن جۇزدەستى.

دۇيسەنالى ءابدىلاشىم ۇلىنىڭ ايتقانىنان اڭعارعانىمىز، وسىدان ءۇش جىل بۇرىن ونۋما تاكاحيرونىڭ «چيڭ پاتشالىعى جانە ورتالىق ازيا ساحاراسى: كوشپەلىلەر الەمىنەن يمپەريا ىرگەسىنە قاراي» اتتى مونوگرافيالىق ەڭبەگى جارىق كورىپتى.

جاپون عالىمىنىڭ عىلىمي ماقالالارىنىڭ ىشىندە 2006-جىلى جاريالانعان «چيڭ پاتشالىعى مەن قازاق بيلەۋشىلەرىنىڭ ساياسي قارىم-قاتىناسى حاقىندا - ورتالىق ازيا ەجەن-الباتۇ قاتىناسىنىڭ دامۋى» اتتى ماقالاسىنىڭ دا شوقتىعى بيىك كورىنەدى. اتالعان ماقالادا قازاقشا، توت-موڭعۇل تىلىندەگى قۇجاتتار نەگىز ەتىلىپ، قازاقتار مەن چيڭ پاتشالىعى اراسىنداعى قارىم-قاتىناس جونىندە جاڭا عىلىمي كوزقاراستار ورتاعا سالىنعان كورىنەدى.

ۇلاربەك نۇرعالىم،

«ەگەمەن قازاقستان»