تاۋىق جىلى قارجىلىق تۇراقتىلىعىمەن قۋانتادى

قىزىلوردا. قازاقپارات - ادام بالاسى تۋمىسىنان بىلمەككە، كورمەككە قۇمار بوپ كەلەدى.

ءار جىلعا وزىمىزشە دولبار جاساپ، ءتىپتى كەيدە ساۋەگەيلىك تانىتۋعا بەيىم تۇراتىنىمىز دا سول سەبەپتى.

تاۋىق جىلى جايلى تولعانىسىن ءبىزدىڭ قازاقپارات ح ا ا ءتىلشىسى دە بىلدىرگەن ەدى.

نە دەگەندە دە، ءبىزدىڭ ەستىپ، ءبىلىپ، كورىپ جۇرگەندەرىمىز ادامزات بالاسى ويلاپ تاپقان ءھام ءومىر تاجىريبەسىنەن العان بولجام مەن تۇسپالدار عانا. دەمەك، ادامي ولشەمدەر سوڭعى، كەسىمدى ۇكىم بولا المايدى. شاريعات جولىمەن كەلىپ ايتار بولساق، قاسيەتتى قۇراندا «ولار ويلارىنا عانا ىلەسەدى دە، مۇلدەم جورامالدايدى» دەگەن ايات الدىمىزدان شىعادى.

دەي تۇرساق تا، ەل ىشىندە نەندەي اڭگىمە مەن نانىم- سەنىمدەر قالىپتاسقان. ەندى سوعان از- ماز توقتالىپ وتەيىك.

تاۋىعىڭىز مۇشەل ەسەبىنىڭ ونىنشى جىلى بوپ كەلەدى. تاۋىق جىلى - 1909، 1921، 1933، 1945، 1957، 1969، 1981، 1993، 2005، 2017، 2029 -جىلدار بولىپ كەتە بەرەدى. بىزگە جەتكەن اڭگىمەلەرگە سۇيەنسەك، تاۋىق جىلى قاۋىپ- قاتەر ءجيى بولىپ تۇرعان، حالىق بەينەتتى كوپ شەككەن. 1920-1921، 1932-33 -جىلداردى جۇت، اشتىق بولعانى كوپكە بەلگىلى. 1968-69 -جىلدارى قۇرعاقشىلىق بولدى.

الايدا مۇنىڭ عىلىمي نەگىزى جوق دەسەك تە، ءابىقاي اقىن:

«تاس مەشىن» جالعاستىردىڭ «تاۋىعىڭدى»،

سىپىرىپ سانسىز قىزىق، ساۋىعىمدى.

توڭقيعان اتپاقىلدىڭ ساقاسىنداي،

كوركىمەن كورسەتپەدىڭ اۋىلىمدى.

اشتىقتان قىرعا، سىرعا تەنتىرەتتىڭ،

اعايىن نەشە دوس، جار، باۋىرىمدى»، - دەپ جىر جازىپتى.

وتتى قوراز اتالاتىن الداعى جىلدىڭ جاعىمدى جاڭالىقتارى دا از ەمەس. بۇل جىل قارجىلىق تۇراقتىلىعىمەن قۋانتادى ەكەن. سەبەبى، قوراز شوقىپ جەيتىن ءداندى ىزدەپ ءجۇرىپ تابادى. ال تاۋىقتىڭ ءىس- ارەكەتىنە قاراپ اۋا- رايىن قالاي بولجاپ كەلگەن، ەندى سوعان ورالايىق. تاۋىق بيىكتە قوناقتاسا، سونداي-اق، جەرگە اۋناپ، قاناتىن تازالانا باستاسا، جاۋىن جاۋادى. ال، ەگەر قىس كەزىندە تاۋىق ەرتە قوناقتاسا، كۇن سۋىتادى.

جاڭبىر جاۋىپ تۇرعاندا تاۋىق دالادا جەم ىزدەپ جۇرسە، وندا اق جاڭبىر بولادى، ياعني ۇزاققا سوزىلادى. اتەش قىستا ءبىر اياعىن كوتەرىپ تۇرسا، كۇن كۇرت سۋىتىپ، اياز بولادى. ال، جاڭبىرلى كۇنى اتەش تاڭ اتپاي شاقىرسا، كۇن اشىلادى دەپ بولجانعان.

يسلام دىنىندە تاۋىق پەرىشتەنى كورگەندە شاقىراتىنى ايتىلادى. جىل ساناۋىنا كىرسە، پەرىشتەنى كورەتىن قاسيەتى بولسا، حالال اس قاتارىنا جاتسا بۇ تاۋىعىڭىزدىڭ تەگىن بولماعانى دا. قورازدىڭ قىزبا مىنەزى، كوپتىڭ كوز الدىندا جۇرگەندى ۇناتاتىنى ايتىلادى. ارينە، بۇل دا جامان قاسيەتتەر ەمەس. وسىلاي بولا تۇرا، «كىمنىڭ تارىسى پىسسە، سونىڭ تاۋىعى» دەگەن سەكىلدى كەلەڭسىز ماتەلدەر دە كەزدەسەدى. اڭىز- ءافسانالاردا التىن جۇمىرتقا تاباتىن ەرەكشە تاۋىق جايلى اڭگىمەلەر دە كوپ. جاراتۋشىنىڭ ءار جىلى تۇرعاي، ءار كۇنى ءساتتى سانالادى. دەمەك، ادامي ولشەمدەرمەن سارالانعان بولجامداردى تالعاماي قابىلداي بەرۋ دە دۇرىس ەمەس سەكىلدى. ادام ومىرىندە ءار جىل ءبىر ەرەكشەلىگىمەن ەستە قالادى عوي.

«قۋاقى ءسوز كۇلمەككە جاقسى» دەگەن عوي. ءسوز سوڭىن قالتاي اعامىزدان (مۇقامەدجانوۆ) قالعان قاعىتپا قالجىڭمەن قورىتساق.

بىردە قالتاي اعا كۋپەدە ءبىر جىگىتپەن بىرگە ساپارلاپ كەلە جاتادى. الگى جىگىت بۇتىندەي تاۋىق ەتىن ءبىر ءوزى جەپ، سۇيەكتەرىن كەمىرىپ، بۇتارلاپ تاپ-تازا ەتىپ جەپ الىپتى. سوندا اعامىز: «ءاي قاراعىم-اي، مىنا تاۋىقتىڭ قىزىعىن قورازدان كەيىن ءوزىڭ كوردىڭ-اۋ»، - دەگەن ەكەن.

اۆتور: ەلۋباي اۋەزوۆ