قۇمان تاستانبەكوۆ ومىردە ءوزىن مەنسىنبەگەن مەرۋەرت وتەكەشوۆانىڭ كوڭىلىن قالاي اۋلاعان
ال ەندى، قاراڭىزشى، «قىز جىبەكتىڭ» رەجيسسەرى - سۇلتان قوجىقوۆ، «ءبىزدىڭ عانيدىڭ» رەجيسسەرى - ابدوللا قارساقبايەۆ.
بۇل تۋرالى الماتى اقشامى گازەتى جازادى.
1967 -جىلى «قىز جىبەك» فيلمىندەگى رولدەرگە كاستينگ جاريالانعان كەزدە رەجيسسەر تولەگەن رولىنە قۇماندى بىردەن بەكىتكەن سياقتى. سەبەبى، سۇلتەكەڭدەي سۋرەتكەردىڭ ينتۋيتسياسى مىقتى عوي.
قۇمان ول كەزدە جاس، قايراتتى، ءوڭدى، سىمباتتى جىگىت. ات قۇلاعىندا ويناپ وسكەن جىلقىشىنىڭ بالاسى. فيلمنىڭ سوڭىنا تامان قالماق ساربازدارى تۋدى الىپ قاشاتىن ساتتە تولەگەننىڭ ءبىر اتتان ەكىنشى اتقا قارعىپ، تۋدى الىپ قالاتىن جەرى بار ەمەس پە. مىنە، سول قاۋىپتى تريۋكتى قۇماننىڭ ءوزى ورىندايدى. بۇل - اكتەردىڭ شەبەرلىگى عانا ەمەس، ەرلىگى. مىنە، سولاي دەپ باعالاۋىمىز كەرەك.
ال قىز جىبەك رولىنە ۇمىتكەر قىزداردىڭ كوپ بولعانى راس. كينوستۋديادا ۇيىمداستىرىلعان كاستينگكە بەس جۇزگە جۋىق ارۋدىڭ قاتىسقانى ەل اۋزىندا اڭىز بولىپ قالعان. بۇل دەگەنىڭىز، راسىندا دا، ناعىز سۇلۋلىق سايىسى عوي!
ءبىراق، سوندا دا سۇلتان قوجىقوۆ باستى رولگە لايىقتى قىز تابا الماي قينالادى. ويتكەنى، قىز جىبەكتىڭ ءوڭى عانا ەمەس، جان دۇنيەسى دە سۇلۋ بولۋى كەرەك.
- ءبىر كۇنى كينوستۋدياعا مەرۋەرت كەلدى، - دەيدى قۇمان ءوزىنىڭ «تۇركىستان» گازەتىنە بەرگەن ءبىر سۇحباتىندا. - شاشى ۇزىن، تۇر- تۇلعاسى جيناقى، كيگەن كيىمى مەن جۇرگەن ءجۇرىسى كەلىستى. ءبىراق، ءتۇرى ازداپ سۋىقتاۋ ەكەن. دالىزدە كورىپ قالىپ، كوزىمدى الا السامشى. ول دا ماعان كوزىنىڭ قيىعىن تاستادى. سول ءسات كەشە بولعانداي ەسىمدە. ىشىمنەن: «مىناۋ ناعىز قىز جىبەك قوي» دەدىم.
مىنە، قۇماننىڭ وعان دەگەن ماحابباتى ءدال وسى مەزەتتەن باستالعان سەكىلدى. عاجاپ ەمەس پە، ءا؟!
مەرۋەرت تەك سۇلۋ عانا ەمەس، اقىلدى، سابىرلى، وجەت قىز عوي. «قىز جىبەك» فيلمىنە تۇسەتىن اكتەرلاردى الماتى يپپودرومىندا ءبىر اي بويى اتقا مىنگىزىپ، جاتتىعۋ جۇمىستارىن جاساعان كەزدە بۇرىن اتقا وتىرىپ كورمەگەن قالا قىزى مەرۋەرتتىڭ بىردەن تىزگىندى بەرىك ۇستاپ، تەز يگەرىپ العانىنا قۇمان ءالى كۇنگە دەيىن تاڭعالىپ وتىرادى. دەمەك، قانىمىزدا بار قاسيەت قوي!
قۇمان ءانشى جىگىت. «باياندا» كەرەمەت وينايدى. كونسەرۆاتوريانىڭ ونەر فاكۋلتەتىنە تۇسكەنگە دەيىن اۋىلداعى كلۋبتا ءبىر- ەكى جىل سىرناي (گارمون) تارتىپ، ءان سالىپتى.
ونىڭ انشىلىگى تەاترداعى رولدەرىندە دە ايقىن، تايعا تاڭبا باسقانداي انىق كورىنىپ تۇرادى.
ول كەزدە جانە، وركەسترمەن ايتۋشى ەدى عوي. ال ونىڭ ديريجەر دەيتىن قاتاڭ باقىلاۋشىسى، سىنشىسى بولاتىنىن بىلەسىزدەر. مىنە، سول مۋزىكانتتاردىڭ دا تالعامىنان شىعىپ، ءسۇيسىنتىپ تاستاۋشى ەدى ءبىزدىڭ قۇمان.
ال سونسوڭ، «تۇلكى بيكەش» وپەرەتتاسىنداعى فلوريدوردىڭ ءرولىن قالاي سومداعانىن كورسەڭىز عوي، شىركىن. بۇل ءوزى، باستان- اياق انگە قۇرىلعان كۇردەلى، قيىن دۇنيە. ءبىراق، قۇمان ويناعاندا، سۋداعى بالىقتاي ەمىن- ەركىن ءجۇزىپ كەتە بارادى.
«قىز جىبەك» فيلمىنەن كەيىن اتاعى دۇركىرەپ شىققان جاپ- جاس اكتەر اكەمتەاترعا كەلگەندە قازاقتىڭ ماڭدايالدى رەجيسسەرى ءازىربايجان مامبەتوۆتىڭ مەكتەبىنە تاپ بولدى. ول قۇماندى ءار ءتۇرلى رولدەرمەن سىنادى ءارى شىڭدادى.
مەنىڭ دوسىم، تالانتتى رەجيسسەر قادىر جەتپىسبايەۆ قويعان ورالحان بوكەيەۆتىڭ «قۇلىنىم مەنىڭ» اتتى تۋىندىسىندا جاس جۋرناليست جاننىڭ ءرولىن تاماشا سومدادى.
كينوداعى ءرول مەن تەاترداعى ءرولدىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي. سەبەبى، كينودا ءارتىس رەجيسسەردىڭ كوز الدىندا. ءسات سايىن قايتالايتىن: «ستوپ. دۋبل!» دەيتىن «جارلىعىن» تىڭداپ ءجۇرىپ وينايدى. كەيىن ونىڭ ارتىعىن جونىپ، كەمىگىن بىتەپ، مونتاج جاسايدى.
ال سپەكتاكلدە اكتەر ءومىر سۇرەدى. ءوز كەيىپكەرىنىڭ تاعدىرىن، كۇيىن- ءسۇيىنىشىن، ارمانى مەن مۇڭىن ءوز باسىنان وتكەرەدى. مىنە، وسى تۇرعىدا قۇمان داڭقتى رەجيسسەر ءازىربايجان مامبەتوۆتىڭ سىنىنان سۇرىنبەي وتكەن سىرباز، مىرزا، بەكزات اكتەر. ازەكەڭ وعان ەندى ەڭ قيىن دا كۇردەلى رولدەردى سەنىپ تاپسىراتىن بولدى. ايتالىق، «ەڭلىك- كەبەكتەگى» - كەبەك، «قاراگوزدەگى» - نارشا، «قان مەن تەردەگى» - تاڭىربەرگەن، «انا- جەر- اناداعى» - قاسىم سەكىلدى كەيىپكەرلەردى ءوز بيىگىنە جەتكىزىپ، اكتەردىڭ اكتەرى عانا سومداي الادى.
قۇمان دا بيىل جەتپىسكە تولدى عوي. ءبىراق، «مەن ءالى شال ەمەسپىن» دەپ ءوزى ايتقانداي، سول باياعى سىرى مەن سىمباتىن ساقتاپ، ەكرانداعى - جىبەگى، ومىردەگى - مەرۋەرتىمەن تاتۋ- ءتاتتى تىرشىلىك كەشىپ جاتىر.
بۇل دا، مىنە، بۇگىنگى جاستار ءۇشىن باياندى ماحابباتتىڭ، ونەر مەن ءومىردىڭ جاراسىمدى ۇلگىسى دەپ بىلەمىن.
ارينە، ۋاقىت جاستىق شاقتاعى كۇش- قايراتتى، سىر مەن سىمباتتى بىرتە- بىرتە وزىنە قايتارىپ الادى. شاشقا اق تۇسەدى. سامايدى قىراۋ شالادى. سوندىقتان دا، كەشەگى ەر كەبەكتى ويناعان قۇمان بۇل كۇندە ابىزدىڭ رولىنە كوشىپ، ساحنادا ابىز بولىپ تولعانادى.
قۇمان ءاندى عانا ەمەس، اڭگىمەنى دە وتە اسەرلى ەتىپ ايتادى. ءوز باسىم، ونى تىڭداپ وتىرعان شاقتاردا، شىركىن-اي، وسى ءبىر وقيعانىڭ جەلىسى بويىنشا نوۆەللا جازار ما ەدى دەپ ويلايمىن.
ايتالىق، مەرۋەرت ەكەۋىنىڭ العاش تانىسقان كەزىن قۇمان ساعىنىشپەن ەسىنە الىپ، كۇلىپ وتىرىپ اڭگىمەلەگەن كەزدە كوز الدىڭا بولاشاقتا تۇسىرىلەتىن ءبىر فيلمنىڭ ەپيزودى كەلگەندەي بولادى.
- بىردە تۇسىرىلىمنەن كەيىن سىرتقا شىقساق، دالادا جاڭبىر قۇيىپ تۇر، - دەيدى ول. - كادىمگى الماتىنىڭ اق نوسەرى. مىنە، سول اق نوسەردىڭ استىندا اپپاق كۋرتكا كيگەن جاپ- جاس، سۇلۋ قىز مەرۋەرت كەتىپ بارادى. ونىڭ سوڭىنان كوز الماي قاراپ، قول سوزىمداي جەردە مەن ەرىپ كەلەمىن. بۇل ءالى، مەرۋەرتتىڭ مەنەن ۇركىپ، كينوداعى ارىپتەسىمىز - ءانۋار مولدابەكوۆ اعامىزدىڭ: «اينالايىن، مەرۋەرتجان، وسى جىگىتتىڭ ەتەگىنەن ۇستاساڭ، قور بولمايسىڭ!» دەگەن ءازىل- شىنى ارالاس سوزىنەن جاسقانىپ، «وي، نە نادو» دەپ جۇرگەن كەزى.
بايقاپ كەلەم، قىزدىڭ مەنەن تەزىرەك ۇزاپ كەتكىسى بار. قۋىپ جەتىپ، قاتارلاسا جۇرۋگە مەن دە يمەنەمىن. ءبىراق، ىشىمنەن: «ءاي، قازىر وسى قىزدىڭ اياعى تايىپ كەتىپ، كوشەدەگى سۋعا شالپ ەتە تۇسسە عوي»، - دەپ تىلەپ كەلەمىن.
كەنەت، قۇداي مەنىڭ تىلەۋىمدى بەرگەندەي، قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا مەرۋەرت سۋعا توپ ەتە قالدى. جۇگىرىپ بارىپ، قولىنان تارتىپ تۇرعىزىپ جاتىرمىن. «قالاي، مەرۋەرت ءبارى جاقسى ما؟» دەپ قويامىن بارىنشا جاناشىر ۇنمەن.
ول بولسا قاتتى ىڭعايسىزدانىپ، باسىن شايقاپ كۇلە بەرەدى. سودان، ءۇستى- باسىمنان سۋ سورعالاپ، تاكسي توقتاتۋعا ۇمتىلدىم. ول كەزدە ستۋدەنتپىن عوي. قالتامدا سوڭعى ءبىر سومىم عانا بار. انە، سوعان تاكسي ۇستاپ، مەرۋەرتتى ۇيىنە دەيىن جەتكىزىپ سالدىم.
سوندا مەن ونىمەن تولەگەن بولىپ ەمەس، كادىمگى قۇمان بولىپ ازدى- كوپتى ءتىل قاتىسىپ، قىز جۇرەگىن جىلىتىپ قويعانىما سونداي قۋاندىم...
مىنە، قاراڭىزشى، قانداي تاماشا ەپيزود! كينوعا دا، اڭگىمەگە دە ءوزى سۇرانىپ تۇرعان جوق پا؟!
مەنىڭشە، ونىڭ بويىندا تۋابىتكەن تابيعي زيالىلىق، بەكزاتتىق، مىرزالىق بار. سوندىقتان دا، مەن ونى مىرزا اكتەر دەپ اتايمىن.
ءبىز وسى، كەيدە تاۋدى تاۋعا، ءشولدى شولگە ۇقساتىپ، شەندەستىرىپ، باعالاپ جاتامىز عوي. سول سەكىلدى كەي اكتەرلەردىڭ دە ءبىر- بىرىنە ۇقسايتىن بولمىسى، تابيعاتى، ىشكى مادەنيەتى بولادى.
بالكىم، سودان دا شىعار، قۇماننىڭ: «بالا كەزىمدە رەسەيدىڭ ايگىلى ءارتىسى ۆياچەسلاۆ تيحونوۆقا ەلىكتەپ ءوستىم. ونىڭ كينوداعى گارمونمەن ايتاتىن اندەرىن اۋىل كلۋبىنداعى كوركەمونەرپازدار كونتسەرتىندە ءجيى ورىندايتىنمىن»، - دەگەن اڭگىمەسىن العاش ەستىگەندە، ىشتەي قايران قالدىم.
راسىندا دا، ولاردىڭ تابيعاتىندا ءبىر تاڭعاجايىپ ۇقساستىق بار سەكىلدى. مەنىڭشە، ول - اللا تاعالانىڭ ءوزى بەرگەن ەرەكشە قاسيەتى - ىشكى مادەنيەتىندە، رۋحاني توپىراعىندا، زيالىلىعىندا بولسا كەرەك.
كەيدە قۇماننىڭ ءبىر جاققا ساپارعا شىعۋعا جينالىپ، كولىگىن سايلاپ، قامدانىپ جاتقانىن بايقاپ قالامىن.
ادەتتەگىسىنشە، جىلى سالەمدەسىپ، ءبىر- بىرىمىزگە قاراپ جىميىپ تۇرعاندا:
- ءيا- ءا، قۇمان، تاعى قايدا كەتەيىن دەپ جاتىرسىڭ؟ - دەيمىن عوي.
سول كەزدە ونىڭ:
- اۋىلعا، قارا شاڭىراققا بارىپ، اتا- بابالاردىڭ ءارۋاعىنا قۇران باعىشتاپ قايتامىن، - دەگەن جاۋابىن ەستىپ، ريزا بولىپ قالامىن.
ەل- ازاماتتىڭ ەڭ ۇلكەن پارىزى دا سول، تۋعان جەرگە، اتا- بابالاردىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، ەل يگىلىگى ءۇشىن ەڭبەك ەتۋ ەمەس پە.
Stan.kz
