جەر بەتىندە دينوزاۆرلاردىڭ قانشا ءتۇرى بولعان؟
تىلسىمعا قىزىعۋشىلىق ادامزات اقىلىنىڭ اينالانى تانۋعا دەگەن ماحابباتىنان بولسا كەرەك. «ايدى ەرتتەپ مىنسە دە» قىزىعۋشىلىعىندا قاناعات جوق. وسىدان 225 ميلليون جىل بۇرىن بۇكىل جەر شارىن جالعىز ءوزى مەكەندەگەن بۇل ماقۇلىقتاردىڭ عىلىمي ماسەلەسى تاۋسىلار ەمەس.
دينوزاۆرلاردىڭ قالاي پايدا بولعانىن، نە سەبەپتى جويىلىپ كەتكەنىن، قانداي تۇرلەرى، ناقتى قانشا ءتۇرى بولعانىن عىلىمي اينالىم قورىتىپ شىعارا الماي وتىر.
ءتىپتى، پالەونتولوگ عالىمداردىڭ وزدەرى دە بۇل تاقىرىپقا پىكىرتالاستىرۋدى، داۋ تۋعىزۋدى جاقسى كورەدى. اتالمىش كەسىرتكەلەردىڭ ناقتى سانىن، ءتۇرىن تاجىريبەدە ساناپ شىعۋ مۇلدەم مۇمكىن ەمەس. دەگەنمەن، تىرىسىپ كورۋگە بولادى...
ءاربىر 10 كۇن سايىن عىلىمدا جاڭا دينوزاۆر ءتۇرى «پايدا بولىپ جاتادى». ياعني، جىلىنا ورتا ەسەپپەن 31 جاڭا دينوزاۆردىڭ ءتۇر سيپاتى سۋرەتتەلەدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن 700-800 دينوزاۆردىڭ ءتۇرى سۋرەتتەلىپ بەكىتىلگەن.
الايدا الداعى ۋاقىتتا بۇل سيفرلاردىڭ قاتارىنا تاعى ءبىر «نولدىك» قوسىلىپ، سانى 1000 عا جەتۋى مۇمكىن. نەگە دينوزاۆردىڭ ءتۇرى كوپ؟ ءارى جەر بەتىندە نەگە ءدال وسى بيولوگيالىق اۋلەتتىڭ عانا وكىلى 160 ميلليون جىل بويى وكتەمدىك قىلعان؟
ەڭ الدىمەن، جەر بەتىندە دينوزاۆرلاردىڭ قانشا ءتۇرى ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن دەگەن سۇراققا جاۋاپ تاۋىپ الايىق. دينوزاۆر تۇرلەرىن انىقتاۋداعى زەرتتەۋلەردىڭ ءبىرى ايماق تيىمدىلىگىن پايدالانۋ يدەياسى جاتادى، ول بويىنشا جەر شارىنىڭ زەرتتەۋگە الىنىپ وتىرعان كىشكەنە ءبىر ايماعىندا عانا قانشالىقتى دينوزاۆر ءتۇرى تىرشىلىك ەتە الاتىنىن ەكستراپولياتسيالاۋ ءتاسىلى ارقىلى ەسەپتەپ شىعادى.
سول ارقىلى جالپى جەر بەتىندە قانشا دينوزاۆر ءومىر سۇرە الاتىندىعىن انىقتاۋعا بولادى. بۇل ەسەپتەۋلەر وسىدان 66 ميلليون جىل بۇرىن جەر بەتىندە 600 دەن باستاپ 1000 عا دەيىن دينوزاۆر ءتۇرى ءومىر سۇرگەنىن انىقتاپ بەرگەن. قازىرگى تاڭدا بۇل ەسەپتەۋ ەڭ ءتيىمدى جورامال جولى بولىپ وتىر.
دەگەنمەن اتالعان ەسەپتەۋ تەك بەلگىلى ءبىر ۋاقىت مەزەتىندەگى دينوزاۆر تۇرلەرىن عانا انىقتاپ بەرە الادى. ال دينوزاۆرلار - 166 ميلليون جىل بويى تىرشىلىك قۇرعان الىپ فاۋنا جۇيەسى. سوندا دا تەز ءارى تۇرپايى ەسەپتەۋلەردى پايدالانا وتىرىپ، بەلگىلى ءبىر ميلليون جىلدىقتا 1000 دينوزاۆر ءتۇرى ءومىر ءسۇردى دەپ الىپ، جەر بەتىندە بارلىعى شامامەن 160000 ءتۇرلى دينوزاۆر تىرشىلىك ەتىپ ۇلگەرگەن دەسەك بولادى.
بۇل، ارينە، وتە قاراپايىم دا قارابايىر ەسەپتەۋ. ەسەپتەۋدىڭ كوپتەگەن اقاۋلارى بار، ماسەلەن، بيولوگيالىق ءتۇردىڭ فيزيولوگيالىق قابىلەتى مەن ەۆوليۋتسيالىق، سۇرىپتالۋ زاڭدىلىقتارعا بەيىمدىلىگى، داۋىرلەردىڭ كليماتتىق وزگەرىستەرى ءتارىزدى ۇلكەن فاكتورلاردى ەسەپكە الماۋ.
ەگەر بەلگىلى ءبىر ءداۋىر مەزەتىندە ەڭ از دەگەندە 500 ءتۇر ءومىر ءسۇردى دەپ ءارى ۋاقىت شەڭبەرىن 2 ميلليون جىلدىق شامامەن الساق، وندا جەر بەتىندە تەك 50000 دينوزاۆر ءتۇرى تىرشىلىك كەشكەن دەۋگە نەگىز بار.
ەكىنشى جاعىنان الىپ قاراساق، مەزوزوي داۋىرىندە كليمات جىلى، قولايلى بولعانىن ەسكەرسەك، وندا تىرشىلىك يەلەرى دە كوبەيەتىنىن كەز كەلگەن بيولوگيا عىلىمى دالەلدەپ بەرە الادى. مۇندايدا بەلگىلى ءبىر ءداۋىر مەزەتىندە 2000 ءتۇر تىرشىلىك ەتتى دەپ، ال ۋاقىت شەڭبەرىن جارتى ميلليون شاماسىمەن الساق، وندا جەر بەتىندە بۇكىل ۋاقىت بويى 500000 دينوزاۆر ءتۇرى جايلاعان دەسەك بولادى.
قانداي ءىرى ساندار ەكەنىن بايقاپ تۇرسىز با؟.. سونىمەن، قاراپايىم ەسەبىمىزدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، جەر بەتىندە بارلىعى 50000 - 500000 دينوزاۆر ءتۇرى ءومىر سۇرگەن دەگەن ناتيجە شىعارساق بولادى.
Massaget.kz
