سەرگەي دۋۆانوۆ: ءوزىمىزدىڭ تەلەارنامىزدى قالىپتاستىرماساق، مۇددەسى رەسەيشىل، يمپەرياشىل رەسەي تەلەارناسىنىڭ بەيشارا كوشىرمەسى بولىپ قالا بەرەمىز

استانا. قازاقپارات - سۇراق: ءوزىڭىز بىلەسىز، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بلوگەرلەر مەن جۋرناليستەر ەكى تىلدە جازادى، كوتەرەتىن ماسەلەلەرى دە ءارتۇرلى. بۇرىن بيلىكتىڭ شەشىمدەرىمەن كەلىسپەي، قارسى پىكىر بىلدىرۋدە ورىس تىلدىلەر الدا جۇرسە، بيىل، جەر ماسەلەسى كوتەرىلگەن كەزدە، قازاقشا جازاتىندار ەرەكشە بەلسەندىلىك تانىتتى...

سەرگەي دۋۆانوۆ: راسىمەن-اق، قازاق ءتىلدى جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر بيلىككە كوپ تيىسە بەرمەيدى. ارازداسقىسى كەلمەيدى. دەگەنمەن، وپپوزيتسيالىق ۇستانىمداعى گازەتتەر دە جوق ەمەس. الايدا، جەر ماسەلەسى ءسوز بولعاندا وسى قالىپتاسقان ءداستۇر بۇزىلدى. جاڭا زاڭعا قارسى ەكەنىن بىلدىرگەن پىكىرلەر ورتتەي قاۋلادى. سول قۋانتادى. قازاق ءتىلدى جۋرناليستەردىڭ، الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلاردىڭ ءوز قۇقىعىن قورعاۋ بەلسەندىلىگى ارتا تۇسەر دەگەن ءۇمىت پايدا بولدى.

سۇراق: «پياز سوعىسىنان» ەسىمىزدى جيا الماي جۇرگەندە، مادەنيەت ءمينيسترى تۋرالى الىپ- قاشپا اڭگىمە «گۋ» ەتە قالدى، ودان بەلگىلى اكتەر تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆ تۋرالى شۋ شىقتى. ەڭ قىزىعى، وسى وقيعالاردىڭ ءبارى حالىققا ب ا ق ارقىلى ەمەس، الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى تارادى. قالاي ويلايسىز، فەيسبۋكتەگى قازاقستاندىق سەگمەنت كۇندەردىڭ-كۇنىندە، ۇلتتى بىرىكتىرەتىن پلاتفورماعا اينالا الا ما؟ الدە وسى كۇيىندە، ساياساتكەرلەر مەن قاراپايىم حالىقتىڭ ءبىر- بىرىمەن تاجىكەلەسەتىن ورتاسى بولىپ قالا بەرە مە؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: قيىن سۇراق ەكەن. جالپى، الەۋمەتتىك جەلىلەر ۇلتتى بىرىكتىرۋ قۇرالى بولۋعا ارنالماعان شىعار. دەگەنمەن، كەي كەزدەرى، ءوزىنىڭ ساياسي جانە الەۋمەتتىك نارازىلىعىن بىلدىرگىسى كەلەتىن قوعامداعى توپتار ءۇشىن، وسى جەلىلەردىڭ ۇيىمداستىرۋشىلىق رول اتقارا الاتىنى ءىس جۇزىندە دالەلدەنىپ وتىر. بيلىك تە سودان، ءوزىنىڭ قولداۋ تاپپايتىن قانداي دا ءبىر ارەكەتى (جەر كودەكسى سياقتى ماسەلەلەر - اۆت. ) حالىقتى الاڭعا شىعارا ما دەپ قاۋىپتەنەدى. سول كەزدە فب ۇيىمداستىرۋشىلىق رول اتقارۋى مۇمكىن.

سۇراق: قازاقستاندىق فەيسبۋكتە بەلسەندى تۇردە جازاتىن قولدانۋشىلاردىڭ تەكسەرىلمەگەن نەمەسە بۇرمالانعان مالىمەتتەردى جاريالاپ، حالىقتى اداستىراتىن جاعدايى ءجيى كەزدەسەدى. ءارى- بەرىدەن كەيىن، بىرەۋدىڭ جەكە ومىرىنە ارالاسىپ، سونىڭ بىلىعىنان «توياتتاپ» وتىرعانداي كورىنەدى. بارىنەن قىزىعى، سونداي لاس تاقىرىپتاردى ۇناتاتىندار از ەمەس. وقىرمانداردىڭ كوپشىلىگى سونداي پوست جازاتىنداردى قۇدايداي كورەدى، باتىرعا بالايدى. كوزقاراسى قايشىلاسسا، دەرەۋ ولاردى سوگىپ، كىنالاپ، بانعا سالىپ، كەك قايتارۋعا تىرىساتىنداردىڭ سانى كوبەيۋدە. سوندا بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ قوعام دەرتكە ۇشىراعان جوق پا؟ ەگەر ۇشىراعان بولسا، ونى قالاي ەمدەۋ كەرەك؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: قوعام باياعىدان وسىنداي شىعار. تەك جۇرت الدىندا پىكىر ايتۋعا بۇرىن جۋرناليست، ساياساتكەر، ساياساتتانۋشى، قوعامدىق قايراتكەر سياقتى ساناۋلى ادامداردىڭ عانا مۇمكىندىگى بولسا، قازىر ول كومپيۋتەرى بار، عالامتورعا كىرە الاتىن كەز- كەلگەن ادامنىڭ قولىنان كەلەدى. قازىرگى كەزدە بىردەڭە ايتۋ ءۇشىن جوعارى ءبىلىمنىڭ، ارنايى دايىندىقتىڭ، ءوزىڭ جازاتىن ماسەلە تۋرالى ىزدەنۋدىڭ قاجەتى جوق. تەك جازا الساڭ بولدى. سوسىن سەنىڭ ورىنسىز، دورەكى، لاس جازباڭدى تالاي ادام وقيدى. ەڭ وكىنىشتىسى، سونداي پوستتار جۇرتقا ۇنايدى، لايكتار باسادى. لايك باساتىنداردىڭ مادەني دەڭگەيى سول جازعىشتارمەن شامالاس. ودان اسىپ بارا جاتقان ەشتەڭەسى جوق. امال قانشا، ودان قاشىپ قۇتىلا المايمىز. الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ ەڭ ۇلكەن ارتىقشىلىعى -  جۇرتتىڭ بارىنە ورتاق بولۋى، كونتەنت ماسەلەسىنە كەلگەندە، ەڭ باستى پروبلەماسى دا سول.

سۇراق: كەلەسى سۇراق كۇلكىلى ەستىلۋى دە مۇمكىن، دەگەنمەن، قازاقستاندىق قوعام كىمگە كوبىرەك سەنەدى؟ مەملەكەتتىك باسپا ءسوز قۇرالدارىنا ما، الدە الەۋمەتتىك جەلىلەرگە مە؟ الەۋمەتتىك جەلىلەرمەن سالىستىرعاندا، مەملەكەتتىك ب ا ق- نىڭ قانداي كەمشىلىكتەرى بار؟ ولار دا بارىنە ۇلگىرىپ، اقپاراتتاردى دەر كەزىندە جەتكىزۋگە تىرىسىپ جاتادى. دەگەنمەن، حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعا قويمايدى. سوندا ولاردان، مىسالى، فەيسبۋكتىڭ، قانداي ارتىقشىلىعى بار؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: مەملەكەتتىك ب ا ق، ايتپەسە مەملەكەتپەن ۇلەستەس سايتتار تاراتاتىن اقپاراتتاردىڭ بارىنەن ناسيحات لەبى سەزىلەدى. جانە باسقاشا ىستەۋگە بولمايدى، ولاردىڭ ءبارى بيلىككە قىزمەت كورسەتەدى، سوندىقتان كەز- كەلگەن اقپاراتتى بيلىككە ءتيىمدى جاعىنان عانا جەتكىزەدى. ولاردان وبەكتيۆتى پىكىر كۇتۋ قيىن. كەيدە شەرۋگە شىققاندارعا 150 دوللاردان تاراتىلدى نەمەسە ەۋرازيا تەلەارناسى ءتىلشىسىنىڭ ۆلاديمير پوزنەرگە سۇحبات بەرۋى دەگەن سياقتى اشىق وتىرىكتەر دە كەتىپ جاتادى. ال ف ب- دا اقپاراتتى ءارتۇرلى دەرەككوزدەردەن الاسىڭ. ءتىپتى جالعان مالىمەت وقىساڭ دا، سول ساتتە ونى باسقا بىرەۋ تۇزەتىپ جاتادى. پىكىر الۋاندىعى مەن ەشكىمگە جالتاقتامايتىندىعىنىڭ ارقاسىندا، فەيسبۋك وتىرىكتى ورگە باستىرمايدى.

سۇراق: قازىرگى كەزدە مەملەكەتتىك يدەولوگيا سەكتورىندا جەتەكشى ءرولدى شەت ەلدىك گاستاربايتەرلەردىڭ يەمدەنىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. مىسالى، "ەۋرازيا - ءبىرىنشى ارنا" تەلەارناسىنداعى اقپاراتتىق باعدارلامالاردىڭ بۇرىنعى باس رەداكتورى الەكساندر زامىسلوۆ - رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ازاماتى. بارلىق باعدارلاماسى قازاق تىلىندە شىعاتىن «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىندا كەيىنگە دەيىن كەڭەسشى بولعان يرينا پالەي دە ماسكەۋلىك. جاقىندا كتك تەلەارناسى مەن نۇروتاندىق "ليتەر" گازەتىنىڭ شىمكەنتتەگى مەنشىكتى تىلشىلەرى مارينا نيزوۆكينا مەن يرينا ابراموۆالاردىڭ دا رەسەي ازاماتتارى ەكەنى بەلگىلى بولدى. ۇگىت- ناسيحات جۇمىسىن سىرتتىڭ كومەگىنسىز جۇرگىزۋگە ءوزىمىزدىڭ جۋرناليستەرىمىزدىڭ شاماسى جەتپەي مە؟ بالكىم... بالكىم وسى «كەڭەسشى»، «باس رەداكتور»، «مەنشىكتى ءتىلشى» دەپ جۇرگەندەرىمىزدىڭ ءبارى كرەملدىڭ «اسەر ەتۋ قۇرالدارى»، ياعني ارنايى اگەنتتەرى شىعار؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: قالتاڭداعى ءتولقۇجاتىڭنىڭ قانداي بولعانىندا تۇرعان ەشتەڭە جوق. ەگەر مەن دە ءدال قازىر قازاقستاندا تەلەارنا اشسام، ەۋروپادان ءبىر- ەكى كاسىبي مامان شاقىرار ەدىم. سەبەبى بىزدە كادر ماسەلەسى شىن مانىندە ارتتا قالعان. ماسەلە ودان دا تەرەڭىرەكتە. ءاربىر مامان قانداي يدەولوگيالىق توقاش ازىرلەي الادى. تاعى دا قايتالاپ ايتامىن: ماسەلە بىرەۋدىڭ ءتولقۇجاتىندا ەمەس! ماسەلە -  قازاقستاندىق تەلەارنانىڭ قانداي يدەولوگيالىق باعىتتا ەكەنىندە. مىسالى، مەن ءوز باسىم قاراما- قارسى پىكىردەگىلەردەن گورى كىمنىڭ «كرىمناش» دەيتىنىن، كىمنىڭ پۋتين ساياساتىن قولدايتىنىن، كىمنىڭ «ۋكرايندىقتاردى» جەك كورەتىنىن جاقسى بىلەمىن. «ونى قالاي ءبىلدىڭ» دەيسىز بە؟ وتە قاراپايىم جولمەن! ونى ءبىلۋ ءۇشىن قازاقستاندىق تەلەارنا جاڭالىقتارىن وقتا- تەكتە قاراپ تۇرۋ كەرەك. سول كەزدە ولاردىڭ رەسەيشىل ءھام باتىسقا قارسى كوزقاراسىن بىلە الاسىز. بۇل ماسەلە ءدال وسىنداي تەلەۆيدەنيە كەرەك دەپ سانايتىن بيلىككە ىڭعايلى. سوندىقتان، وسى ادامدار سوندا جۇمىس ىستەپ تۇرعاندا، بيلىك باسىنداعىلار ولاردىڭ باعدارىن ايقىنداپ وتىرعاندا وتاندىق تەلەارنامىز تۇزەلمەيدى. ەگەر، ءوزىمىزدىڭ تەلەارنامىزدى قالىپتاستىرماساق، ءدال وسىنداي -  ساياسي نيەتى رەسەيشىل، يمپەرياشىل رەسەي تەلەارناسىنىڭ بەيشارا كوشىرمەسى بولىپ قالا بەرەدى.

 سەرگەي دۋۆانوۆ - قازاقستاندىق بەلگىلى جۋرناليست.

سۇحباتتاسقان: توقتار جاقاش