قىتايداعى قازاق ءانشى اراي ايدارحاننىڭ قازىرگى ءومىرى
بىرنەشە جىل بۇرىن قازاقستاندىق الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى مەن مۋزىكاسۇيەر قاۋىمدى ەلەڭ ەتكىزگەن 26 جاستاعى اراي ايدارحان قىتايدىڭ التاي ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى قىتاي قازاقتارىنىڭ اراسىندا تانىمال پالۋان. باسىندا اكە جولىن قۋماق بولعان اراي 2004 -جىلى الماتىداعى قاجىمۇقان اتىنداعى سپورت مەكتەبىندە ءبىر جىل دايىندىقتان وتكەن. ءبىراق كەيىن قىتايعا قايتىپ ورالىپ، پەكيندەگى مۋزىكالىق مەكتەپتەردىڭ بىرىندە ءبىلىم الادى. قازىر دە قىتاي استاناسىندا تۇرادى.
ازاتتىق: - قازاقستاندىق تىڭدارماندار قىتايدا اراي ايدارحان ەسىمدى قازاق ءانشىسىنىڭ بار ەكەنىن ءوزىڭىز قاتىسقان «Сhinese Idol» مەن «China Is Listening» («Rising Star» جوباسىنىڭ «قىتاي تىڭداپ تۇر» اتتى جەرگىلىكتى نۇسقاسى - رەد. ) بايقاۋلارىنان كەيىن بىلە باستادى. العاشقى تانىمالدىلىقتان كەيىنگى ءومىرىڭىز قالاي وزگەردى؟
اراي ايدارحان: - سول بايقاۋدان كەيىن قىتايدىڭ مەملەكەتتىك تەلەارنالارى ۇزدىكسىز قوناققا شاقىرىپ تۇرادى. قازىر مۋزىكا تۋرالى باعدارلامالار بولسا مىندەتتى تۇردە شاقىرىلامىن. كونسەرتتەردەن قالدىرمايدى.
جالپى وسى انشىلىك جولعا كەلگەلى ۇلكەن ەكى بايقاۋعا قاتىستىم. ءبىرىنشىسى 2013 -جىلى «American Idol» اتتى ا ق ش- تاعى ءىرى جوبانىڭ قىتايداعى نۇسقاسى ەدى. ول بايقاۋدا دا العاشقى ۇزدىك بەستىكتىڭ قاتارىنان كورىنگەن بولاتىنمىن. ونان كەيىن «Rising star» دەپ اتالاتىن بايقاۋدىڭ قىتايشا نۇسقاسىندا باق سىنادىم. بۇل بايقاۋدا دا ۇزدىك بەستىككە ەندىم.
بۇدان باسقا قازىر ەلدە ەكونوميكالىق جاقتان وزگەرىستەر بولىپ جاتىر. ياعني بەلگىلى بايقاۋلاردان جۇلدەلى بولعاننان كەيىن مەنىڭ دە باعام ارتا تۇسەدى عوي. ءوزىڭنىڭ اتىڭا ساي كەلىسىم- شارتتار بولادى. تاعى ءبىر وزگەرىس - پەكين سەكىلدى ۇلكەن قالالاردا بولماسا دا، شاعىن قالالاردا كوشەدە كەتىپ بارا جاتساڭ تانىپ قويىپ، سۋرەتكە ءتۇسىپ جاتادى. بۇل دا مەنىڭ جانىما جىلى تيەدى. سول بايقاۋدان كەيىن قازاقستانعا ءبىر ەمەس، بىرنەشە بارىپ قايتتىم. جەرگىلىكتى تەلەباعدارلاماعا قاتىستىم.
ازاتتىق: - ورىنداۋشىلىقتان باسقا قانداي جۇمىستارمەن اينالىسىپ ءجۇرسىز؟
اراي ايدارحان: - مەنىڭ كاسىبي ماماندىعىم كومپوزيتورلىق قوي. وسى كۇنگە دەيىن بىرنەشە ءان جازدىم. جەكە ستۋديادا جەكەلەگەن انشىلەردىڭ مۋزىكالىق البومدارىن جاساپ بەردىم. اراسىندا اندەردى وڭدەۋمەن اينالىسام. ءوزىم پروديۋسەرلىك ەتەتىن توبىم بار. مىسالى، دانيار دەگەن وقۋشىم «قىتاي بالالار داۋىسى» بايقاۋىنا قاتىستى. بۇدان باسقا «اي» دەپ اتالاتىن قىزداردان قۇرالعان توپ بار. سولارعا جەتەكشىلىك جاساپ ءجۇرمىن.
ازاتتىق: - پروديۋسەرلىك جۇمىستار، اندەردى ارلەۋ، تەلەباعدارلامالارعا ءجيى بارۋ ءسىزدىڭ ورىنداۋشىلىق ونەرىڭىزدى كەيىنگە ىسىرىپ تاستاعان جوق پا؟ ياعني ءوزىڭىزدى تانىمال ەتكەن بايقاۋلارعا ەندى قاتىسپايسىز با؟
اراي ايدارحان: - بايقاۋ بولعاندا ەندى، تانىمال انشىلەردىڭ دەگەيىندەگى بايقاۋلار بولسا قاتىسامىز. ءبىراق قازىر ءوزىم تىكەلەي ءان ايتپاعانىممەن مەنىڭ وڭدەۋىمنەن وتكەن شىعارمالار بايقاۋعا قاتىسىپ جاتىر. مىسالى قىتايدا جىل سايىن ءوتىپ تۇراتىن «مەن ءانشىمىن» دەپ اتالاتىن تانىمال بايقاۋ بار. سوعان وتكەن جىلى ءوزىمنىڭ ا ق ش- تا تۇراتىن ۇستازىمنىڭ ءبىر انىنە وڭدەۋ جاساپ، وركەسترگە جازىپ بەرگەن ەدىم. سول ءان وتكەن جىلعى اندەر بويىنشا ەڭ تانىمال ءان بولىپ شىقتى. كورىلىمى وتە جوعارى بولدى.
ازاتتىق: - ءان وڭدەۋدە قانداي ەرەكشەلىگىڭىز نەمەسە قولتاڭباڭىز بار؟
اراي ايدارحان: - مەن نەگىزىندە قازاقى [مۋزىكالىق] اسپاپتاردىڭ ءۇنىن قوسام. مىسالى، سول وتكەن جىلى حيت بولعان انگە ارنايى سىبىزعىشى شاقىرتىپ، سىبىزعىنىڭ ءۇنىن قوستىم. ساحنادا سىبىزعىنى تانىستىرا كەتتىم. سەبەبى ول بايقاۋدى قىتاي جۇرتىنىڭ تەڭ جارىمى كورەدى. كورىلىمى وتە جوعارى بايقاۋدا قازاقتىڭ ءبىر مۋزىكالىق اسپابىن تانىستىرىپ كەتسەم، مەن ءۇشىن ودان ارتىق جۇمىس جوق. مۇنان باسقا بيىل جازدا قىتايداعى قازاقتاردىڭ ءان فەستيۆالىن وتكىزدىم. وعان قازاقستاننان التىناي جورابايەۆا باستاعان انشىلەر مەن «Ninety One» توبىن شاقىردىم. الداعى ۋاقىتتا جىل سايىن وتكىزسەم دەگەن نيەت بار. قازىر وسى سەكىلدى جۇمىستاردى ىستەپ ءجۇرمىن.
ازاتتىق: - ۇمىتپاسام، ءسىز سوڭعى قاتىسقان بايقاۋدا قازاقستاندىق تىڭدارماندار دا جاقسى بىلە بەرمەيتىن ءاندى، قازاقستاندىق كومپوزيتور، ءانشى باقىتجان قاجىمۇقانوۆتىڭ «تاڭعى جاس» دەپ اتالاتىن ءانىن ورىنداپ، فينالعا ءوتتىڭىز. بۇل ءاندى نەگە تاڭدادىڭىز؟
اراي ايدارحان: - بۇل وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارى ورىندالعان ءان. اۆتور «ازيا داۋىسى» بايقاۋىندا ورىنداعانى بەلگىلى. سول كەزدە مەلودياسىمەن ەسىمدە قالىپ قويىپتى. ساراپشىلاردىڭ ەشقايسىسى ءان ءسوزىن تۇسىنگەن جوق. ءبىراق ءاننىڭ مەلودياسى مەنى بەسىنشى ورىنعا الىپ شىقتى. ءتىپتى، بۇدان جيىرما نەشە جىل بۇرىن شىققان ءان دەگەنىمدە تاڭ قالدى.
ول كىسىنىڭ (باقىتجان قاجىمۇقانوۆتىڭ - رەد. ) «تاڭعى جاس» دەگەن ءانىنىڭ كليپىن قايتا ءتۇسىرىپ، قازىر مونتاجداپ جاتىرمىز. بۇيىرتسا، جاقىندا شىعارامىز.
ازاتتىق: - وتباسىلىق جاعدايىڭىز قانداي؟
اراي ايدارحان: - قازىر ءبىر ۇلكەن يدەيالارىم بار. سونى جۇزەگە اسىرىپ الىپ بارىپ وتباسىن قۇرماقپىن. ازىرگە جاسپىن.
ازاتتىق: - سۇحباتىڭىزعا راقمەت!
نۇرتاي لاحان ۇلى
«ازاتتىق»
