بوتاگوز كوپبايەۆا، تۇركيادا تۇراتىن ەكس- شەنەۋنىك: قازاق ايەلدەرىنىڭ كوپشىلىگى باقىتسىز
سوڭعى كەزدە وزگە ۇلت وكىلدەرىنە تۇرمىسقا شىعىپ جۇرگەن قاراكوزدەرىمىزدىڭ سانى كۇرت كوبەيىپ كەتتى. كوپشىلىك ساياسي استار ىزدەيتىن بۇل ماسەلەگە ءبىر كەزدەرى پرەزيدەنت اكىمشىلىگىندە ق ر ەكونوميكا جانە بيۋدجەت جوسپارىن باسقارعان، «فۋر» قازىنا باسقارماسىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتىن اتقارعان، «قازپوچتا» ا ق ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولعان، بۇگىنگى تاڭدا تۇركيا ەلىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان بوتاكوز كوپبايەۆانىڭ «ترۋدنوە سچاستە كازاحسكيح جەنشين» اتتى ماتەريالىن «قامشى» پورتالى قازاق تىلىنە اۋدارىپ، ۇسىنادى.
مەن بۇگىن ايەلدەر جايلى جازباقپىن، سونىڭ ىشىندە قازاق ايەلدەرى تۋرالى. مەن الەمنىڭ ءۇش مەملەكەتىندە تۇردىم جانە قاي ەلدە تۇرمايىن سول ەلدىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇستانىمدارى، داستۇرلەرى مەن ادەتتەرىن، سول حالىقتىڭ كەي مىنەزىن تۇسىنۋگە تىرىساتىنمىن. مەن باقىلاۋدى جاقسى كورەتىن جانە بىلگەنىمدى اياۋسىز ساراپتايتىن اداممىن. وسى ۋاقىتقا دەيىنگى ومىرىمدە ءبىراز نارسە ءبىلدىم. وسىلاردىڭ ىشىندە مەنى قىزىقتىراتىنى «ايەل باقىتىنىڭ» ءار ەل تۇسىنىگىندە تۇرلىشە بولۋى.
بىردەن ايتايىن - ءبىز قازاق ايەلدەرى، رەسەي مەن تۇرىك ايەلدەرىنەن ەرەكشەلەنىپ تۇرامىز. ءبىز - باسقامىز. «مەن ءوز پراكتيكامدا ەشقاشان ايەلدەر تاراپىنان وسىنشالىق قۇرباندىقتى كورگەن ەمەسپىن. سىزدەردىڭ ايەلدەرىڭىز وزدەرىن مۇلدەم ويلامايدى. سىزدەردىڭ بار ارماندارىڭىز بالالارىڭىز بەن اتا- انالارىڭىزدىڭ، تۋعان- تۋىستارىڭىزدىڭ باقىتى، ءبىراق ءوز باقىتتارىڭىز ەمەس» - بۇل ماسكەۋدەن استاناعا بۇدان 10 جىل بۇرىن كەلگەن ترەنەر تاتيانا پوگوسۆانىڭ ايتقان ءسوزى.
ول ءوزىم قاتىسقان تۇلعالىق ءوسۋ ترەنينگىندە ايتىلدى. ترەنينگە قاتىسۋشىلار ونىڭ سوزدەرىنە قارسى شىقپاق بولدىق، ءبىراق بىزدە ەشقانداي ارگۋمەنت بولمادى. ناتيجەسىندە اركىم ءوز ويىمەن قالدى. ءبىز وزىمىزدىكىن دۇرىس سانادىق. تاتيانانىڭ بىزگە ۇيرەتكەندەرى تىم رەۆوليۋتسياشىل، كوپشىلىگىمىزگە جات بولىپ كورىندى. سەنىڭ قۇندىلىقتارىڭدى بولىسەتىن ادامدار ىشىندە ءومىر سۇرگەن كەزدە كوزقاراسىڭنىڭ دۇرىس بولۋى جەڭىل. كەم دەگەندە وزگەرمەيتىن ءبىر قاعيداڭ بار: ەلدىڭ ءبارى وسىلاي ءومىر سۇرۋدە.
ءبىراق، ءوز يلەۋىڭنەن شىعا قالساڭ، ەلدىڭ ءبارىنىڭ ولاي تۇرمايتىنىنا كوزىڭ جەتەدى. 2009 -جىلى مەن رەسەيلىككە تۇرمىسقا شىعىپ، ماسكەۋگە كەتتىم. مەنىڭ كۇيەۋىم ورىس بولدى. تۇرمىسقا شىققاندا مەن ەشقانداي پروبلەما كورمەدىم. ءبىراق، جۇمساقتاپ ايتار بولسام، قاتەلەسكەن ەكەنمىن. ءبىز ءارتۇرلىمىز. رەسەيدە تۇراتىن ورىستار «قازاقستانداعى» ورىستاردان باسقاشا.
قىسقاسىن ايتسام، ءبىزدىڭ وتباسىلىق كەمەمىز مادەنيەت ايىرماشىلىعىنان ەكىگە ءبولىندى. بۇل كەدەرگىلەر بىتپەستەي بولاتىن جانە ەڭ ۇلكەن قيىندىق مەنىڭ تۋىستارىما قاتىستى بولدى. ياعني، اتا-اناما، باۋىرلارىم مەن اپكەلەرىمە كومەكتەسكەنىم. رەسەيلىكتەردە اركىم ءوز وتباسىمەن ءومىر سۇرەدى- كۇيەۋى، ايەلى، بالالارى. ارينە، اتا-انالارىمەن ارالاسادى، ءبىراق اراقاشىقتىق ساقتاۋعا تىرىسادى.
ءبىر كەزدەرى ماعان ەڭ جاقسى تۋىس - ءولى تۋىس دەگەندە، بۇكىل بويىمداعى قازاقىلىعىممەن ولارعا ءوز ويىمدى تىقپالاماق بولدىم. ارينە، مەنىڭ ول ارەكەتىم ناتيجەسىز بولدى. ماسكەۋلىك قۇربىلارىم كۇيەۋىمە ءۇي جۇمىستارىمەن اينالىسۋعا مۇمكىندىك بەرمەيتىنىمدى كورگەندە مەنى جىندى دەپ اتايتىن.
«نەگە سەن ونى ەركەلەتەسىڭ، ول موينىڭا ءمىنىپ الادى عوي!»، - دەيتىن. جانە تۋىستارىما نە ءۇشىن كومەكتەسەتىنىمدى تۇسىنە المايتىن. رەسەي قالالارىنىڭ ىشىندە مەن تەك ماسكەۋدە تۇردىم، ءبىراق بايقاعانىم رەسەيلىك ايەلدەر وزدەرىنە بىزگە قاراعاندا سىيلاستىقپەن قارايدى. الىس تۋىستارىن ايتپاعاندا، ءوز اتا-انالارىنىڭ پروبلەماسىنا دا قاتتى الاڭداي قويمايدى. كۇيەۋىممەن اجىراسقان كەزدە، ماسكەۋلىك قۇربىلارىم: «ءوزىڭ كىنالىسىڭ، جۇرتتىڭ ءبارىن جارىلقاعانشا، ءوز وتباسىڭدى ويلاۋىڭ كەرەك ەدى» دەپ ايتسا، قازاقتار: «ءوزىڭ كىنالىسىڭ، كۇيەۋىڭە ءبارىن ايتىپ نەڭ بار. ۇندەمەي-اق كومەكتەسۋىڭ كەرەك ەدى!» دەدى.
ەكەۋى دە قولىڭنان كەلمەسە نە ىستەۋ كەرەك؟ نەگىزىنەن، سەنىم ماسەلەسى وزىنشە ءبىر ۇلكەن تاقىرىپ. ماعان قازاق قۇربىلارىمنىڭ كوپشىلىگى كۇيەۋىمنەن اقشا تىعىپ، وعان ايتپاي جيناۋ جايلى كەڭەس بەرەتىن. بۇل مەن ءۇشىن دۇرىس ارەكەت ەمەس، سەنىم جوق جەردە، ەشتەڭە دە بولمايدى. وسىلاي كۇيەۋىمنىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان، مەن ءوز تۋعاندارىما كومەكتەستىم. جوعارىدا جازعانىمداي، كوپتەگەن تۋىستارىمدى تۇركياعا كوشىرۋىممەن، كۇيەۋىمنىڭ «ءتوزىمىن» تاۋىستىم. اياعىندا ءبىز اجىراسىپ تىندىق.
وسىدان كەيىن كۇيەۋىم ماسكەۋگە كەتتى، ال تۋعاندارىم مەنىمەن بىرگە تۇركيادا قالدى. شەت ەلدە اقشا تابۋ وتە قيىن، اسىرەسە ايەلدەر ءۇشىن تۇركيادا. ماعان وتباسىمدى اسىراۋ كەرەك بولعاندىقتان، وتە قىمبات، كوپ نارسەنى تالاپ ەتەتىن جوبالارعا كىرىسىپ كەتتىم. ارينە، بۇل جۇكتى ءوزىم الىپ الدىم، ەشكىم مەنەن مۇنى ءوتىنىپ سۇرامادى. ءبىراق، العان جاۋاپكەرشىلىگىمدى تولىقتاي اتقارا المادى، ەندى ءوز اكتيۆتەرىمدى شىعارۋمەن اينالىسىپ جاتىرمىن. وتباسىم تولىقتاي قازاقستانعا ورالدى. ءسويتىپ «كومەگىمنىڭ تۇبىنە جەتتىم» دەسەم دە بولادى. بۇگىن ءبارىن ساراپقا سالىپ، ءوز ومىرىمە باسقا قىرىنان قاراپ وتىرا، مەن سەنىمدى تۇردە ەشكىمگە كومەكتەسۋدىڭ كەرەگى جوق دەپ ايتا الامىن.
ءتىپتى، ەڭ جاقىن ادامدارىمىزعا كومەكتەسە وتىرىپ، ءبىز ولاردىڭ وزدىگىنەن قادام جاساۋىنا، دامۋىنا مۇمكىندىك بەرمەيمىز. ءبىراز ادامدار ءۇشىن ءوزىنىڭ قولى جەتپەگەن نارسەسىن مويىنداۋ ولىممەن تەڭ. اسىرەسە، قازاق قوعامىندا. ءبىز كوپ جاعدايدا بار نارسەنى اسىرا، اسەمدەپ، وتىرىك قوسىپ، جاقسى كورىنۋ ءۇشىن بارىمىزدى سالامىز. شىنداپ ويلاناتىن بولساق، ادامداردىڭ سەن جايلى نە ويلايتىنىنىڭ ماڭىزى قانشا؟ جانە ءبىز ويلارىن قىمبات كورەتىن تۋىستارىمىزدىڭ ءدال بىزىكىندەي ماسسا پروبلەماسى بار، ولاردا وزىنشە ءبارىن جىلى جاۋىپ، جاسىرۋعا تىرىسادى. جۇرت نە ويلايدى دەپ باس قاتىرماۋ جاعىن رەسەيلىكتەردەن ۇيرەندىم. بۇل وتە پايدالى پوفيگيزم، ناتيجەسىندە اركىم ءوز ءومىرىن سۇرەدى.
تۇرىكتىڭ ايەلدەرى مۇلدەم باسقاشا. ولاردىڭ كوپشىلىگى وتباسىنداعى ءرولدىڭ كلاسسيكالىق ءتۇرىن ۇستانادى: ەركەك تۇزدە، ايەل - ۇيدە. بۇل ەلدە ايەلدەردىڭ ۇلتىنا قاراماستان ءاردايىم اينالىساتىن جۇمىستارى بار. كوپشىلىك تۇرىك ايەلدەرى اقشا تابۋ جايىندا باس قاتىرمايدى، ولار وزدەرىن تولىقتاي وتباسىنا ارنايدى.
ال، ءبىز قازاق ايەلدەرى...
«ءبارىن باسقاراتىن» قازاق اقساقالدارى مەن تاتەلەردىڭ اشۋىنا تيەتىنىمدى بىلەمىن، ءبىراق كەي فاكتىنى مويىنداۋىمىز كەرەك. اسىرەسە، ونىڭ اسا قارقىندى قاۋپىن ەسەپكە الا وتىرىپ. ول شىن نارسە، ونىڭ قاۋىپتىلىگى سوندا ءبىزدىڭ ايەلدەرىمىز ايەل بولۋدان قالىپ، وتباسىنىڭ تىرەگىنە اينالىپ بارادى. باقىتتى بولۋ ءۇشىن ءبىز قۇدىرەتتى بولۋ كەرەكپىز. 90- جىلدارى مەن قىتايمەن شەكارادا جۇمىس ىستەدىم، سول كەزدەرى دوستىق ستانسياسىنا اۆتووتكەل اشىلدى جانە الىپ- ساتارلار سول كەزدە جۇمىس ىستەۋگە كوپتەپ كەلدى. ولاردىڭ بارلىعى رەسەي مەن قازاقستاننان بولدى. رەسەيلىكتەردىڭ %100 ەرلەردەن بولسا، قازاقتاردان %98 ايەلدەر بولدى. ءالى ەسىمدە، رەسەيلىكتەر قاتتى تاڭدانىپ، بىلاي دەگەن: «سىزدەردىڭ ەركەكتەرىڭىز قانداي ادامدار، بۇل وتە قيىن بيزنەس، قانشاما قاۋىپ بار، قانشا اۋىر زات كوتەرۋ كەرەك!». ءبىزدىڭ ايەلدەردىڭ زورىعا الا سومكەلەردى سۇيرەپ، پەررونداردان قينالا تاسىعاندارىن ۇمىتپايمىن. جالعىز، سونداي نازىك، سونداي كۇشتى، مەنىڭ تۋعان، باتىر قازاق قاراكوزدەرىم. مەنىڭ انام كوك بازاردا ءبىر كەزدەرى قىتاي كيىمدەرىن ساتقان. سول ءۇشىن دە مەن بۇل جۇمىستىڭ بار قيىندىعىن بىلەمىن. بۇل وتە اۋىر، قيىن جانە ايەلدەرگە ارنالماعان بيزنەس. سولاردىڭ ءارقايسىسى تۋعان- تۋىستارى، اپكە، باۋىرلارىن سۇيرەپ جۇرگەندەر. مەنىڭ «قوبديشامدا» كوپتەگەن ايەلدەردىڭ ءتۇرلى وقيعالارى بار، سونىڭ كوپشىلىگى باقىتسىزدىق تۋرالى. ولاردى تىڭداي وتىرىپ، مەن ۇنەمى مىنانداي ويدا بولامىن «نەگە ءبىزدىڭ ايەلدەر وزدەرىنە كوپ جاۋاپكەرشىلىك الىپ الادى، نەگە ءبىز ۇنەمى تۋعاندارىمىزدىڭ پروبلەماسىمەن جۇرەمىز؟ بۇل بىزگە قايدان جۇققان؟ كەشىرەرسىزدەر، نەگە ءبىز وسىلاي بەيشارا بولىپ وسەمىز؟ شىنىمەندە، نەگە ءوزىمىزدى ويلامايمىز؟ وسىنشالىق جەڭىلدىكپەن ءوزىمىزدى قۇربان ەتە سالامىز؟» مەنىڭ شە، مۇنىڭ ءبارى جەكە باقىتىمىزدى ويلاماعانىمىزدان.
ونىڭ ۇستىنە، ءبىز جەكە باقىتتىڭ نە ەكەنىن مۇلدەم تۇسىنبەيتىن سياقتىمىز. ءبىزدىڭ بار قۋانىشىمىز جاقىندارىمىزدىڭ باقىتىنا بايلانعان. انامىز، بالالارىمىز باقىتتى بولسا - بىزدە باقىتتىمىز.
جانە مەنىڭ شە، ءبىز تۋىلعاننان ەكىنشى سورتتى ەكەنىمىزدى سەزىنىپ وسەتىن سياقتىمىز، سەبەبى ءبىزدىڭ اكە- شەشەلەرىمىز ءۇشىن ۇل بالا ءاردايىم ءبىرىنشى كەزەكتە. ءبىز ءوزىمىزدىڭ گەندەرلىگىمىزدى اقتاپ جۇرگەندەيمىز. ءبىزدى جاسىتاتىن نارسە - ءوزىمىزدى كىنالى سەزىنۋىمىز، قىز بولىپ تۋىلعانىمىز ءۇشىن ايىپتى بولۋىمىز. جانە وسى كومپلەكس بىزدە وزىنەن- ءوزى پايدا بولادى. ەشكىم ساعان ۇلدان كەمسىڭ دەپ ايتپايدى، ءبىراق ءومىردىڭ بارلىق وبرازى، اڭگىمەلەر، ءىس- ارەكەتتەر بالا كۇنىمىزدەن بىزگە سونى سەزىندىرىپ تۇرادى. وسىنىڭ ناتيجەسىنەن بىزدە ءوزىمىزدى سۇيە الماۋ پايدا بولعان. ءبىز ۇنەمى ەر بالادان كەم ەمەس ەكەنىمىزدى دالەلدەگىمىز كەلىپ، ولاردىڭ ماحابباتتارىن يەلەنۋگە تىرىسامىز، مىنە، وسى كەزدەن باستاپ ءبىزدىڭ قۇرباندىق باستالادى. مەنىڭ ارالاساتىن ورتام وتە اۋقىمدى، ونىڭ ۇستىنە (الەۋمەتتىك ستاتۋس جاعىنان) دياپازونى كەڭ.
مەن حالىقتىڭ ىشىنەن شىققان اداممىن، ەشقانداي پاراسىز، تانىسسىز وزىمە مانساپ جاسادىم، مەنىڭ تانىستارىمنىڭ اراسىندا مينيسترلەر بولاتىن بولسا، ولاردىڭ اياعى كوك بازارمەن اياقتالادى. جانە مەن قانداي كەرەمەت ۆيپ - زالدا جۇرمەيىن، استانانىڭ ەڭ قىمبات مەيرامحاناسىندا بولمايىن ءوزىنىڭ باقىتسىزدىعىن جاسىراتىن قازاق ايەلدەرىن ءجيى كەزدەستىرەمىن. ءمىنسىز مانيكيۋر، ءساندى فيتنەس- كلۋب ابونەنتتەرى، جۇما سايىن كاراوكە، سەنبى كۇنى ءسان سالوندارى، جەكسەنبى «حان شاتىرعا» باراتىن استانالىق قۇربىلارىم جانە الماتىلىق ءسان قۋىپ، بازار ارالايتىن، قىزمەتتە جەتىستىككە جەتىپ جۇرگەندەرى - باقىتسىز ومىرلەرىنە شاعىم ايتادى. تۇرمىستاعىلارى كۇيەۋلەرىنە، تۇرمىستا ەمەستەرى ونىڭ جوقتىعىنا، ەكەۋى قوسىلعاندا ءبىر ۋاقىتتا انا، ايەل، وتباسىن اسىراۋشى جان، كەلىن بولۋدىڭ قانداي قيىن ەكەنىنە شاعىم ايتادى. ءبىزدىڭ ەلدە پسيحولوگقا بارۋ قابىلدانباعان، ىشىمىزدەگىنى ايتۋ ءۇشىن ءبىز دوستارىمىزعا بارامىز. ءبىر قىزىعى ولاردان ەشقانداي كومەك كۇتپەيمىز، تەك ىشىمىزدەگىنى ايتىپ، جەڭىلدەپ الۋىمىز قاجەت. ول ەرتەسى كەزەكتى باقىتتى ادامنىڭ كۇلكىسىن كيىپ، ءوزىمىزدى قوعامعا باقىتتى ەتىپ كورسەتۋدى قايتا باستاۋعا شاعىن دايىندىق.
ءبىزدىڭ ايەلدەر - امبەباپ. ولار ەڭ ناشار ويىننىڭ وزىندە، بەت - الپەتتەرىنە كۇلكى ۇيالاتا الادى. سوڭعى كەزدەرى ادامداردىڭ ايىرماشىلىعى الداۋ ونەرىن مەڭگەرگەندىكتەرىندە عانا ما دەگەندى ءجيى ويلايمىن. ءبارى جالعان. بىزدە ءبارى جاقسى دەپ الدايمىز، ءوز قالاۋىمىزبەن ەركىندىكتى تاڭدادىق دەپ الدايمىز، ءبىزدىڭ كۇيەۋلەرىمىز تابىسىتى جانە ءبىزدى سۇيەدى، بىزدە ولاردى سۇيەمىز، باقىتتىمىز دەپ الدايمىز.
وتىرىك ايتامىز، سەبەبى مويىنداۋعا قورقامىز. ءتىپتى، وزىمىزگە دە... باقىتتى قازاق ايەلدەرى بار ەكەنىنە سەنىمدىمىن، ءبىراق ولار وتە از جانە باقىتتى ەكەندەرىن ايتۋعا اسىقپايدى. باقىت، بىلەتىنىمىزدەي تىنىشتىقتى سۇيەدى. بۇل شىندىق اسىرەسە قازاق قوعامى ءۇشىن وتە اكتۋالدى، سەبەبى مۇندا باستى ءرولدى «وسەك» وينايدى. ءبىزدىڭ مادەنيەت - وتە قىزىق. مۇمكىن، جالعىز مەنىڭ جولىم بولماعان بولار. ءبىراق، ءبىزدىڭ قازاقتار جينالاتىن وتىرىسقا بارىڭىزشى، ايتار اڭگىمە ءبىر. ايتىڭىزشى، قازاق تويلارى مەن ولىمدەرىندەگى اڭگىمە سىزگە قىزىق بولدى ما؟ ولار نە جايلى ايتادى؟ ساياسات پا، مادەنيەت پە، ادەبيەت جايلى ەستيسىز با نەمەسە جاستار پروبلەماسى؟ جوق! ءبارى تۋعان- تۋىس، كورشى- قولاڭ، بالەنشەنىڭ تۇرمىسقا شىققان قىزى، تۇگەنشەنىڭ «دوكەي» كۇيەۋ بالاسى... مەن ۇلكەن قىزمەتتە ىستەگەن كەزدە بالامدى جۇمىسقا تۇرعىز دەيتىن وتىنىشتەر كوپ تۇسەتىن. ولاردىڭ كوبى ءبىراز جاسقا كەلگەن. مەن ايەل بولا تۇرا، ومىردە ءوز ورنىمدى تاپتىم، ال ولار ەر ازامات ەمەس پە دەپ تاڭداناتىنمىن. قازاق انالارى ءوز بالالارىن سونشالىق اقتاپ، ەركەلەتەتىنى دە تاڭ قالارلىقتاي. مەن تۋرا ايتاتىن اداممىن جانە ولارعا بىلاي دەپ سۇراق قوياتىنمىن: ءسىزدىڭ 35 جاستاعى بالاڭىز ەشقاي جەردە ءبىر جىلدان ارتىق جۇمىس ىستەمەسە، ودان قانداي مامان شىعادى؟ سونداعى انالار: «مەنىڭ بالام جاقسى، باستىعى جىندى عوي»، - دەگەن جاۋاپتارىمەن ەشتەڭەگە جەتپەگەن «بالالارىنىڭ» رەزيۋمەلەرىن تىقپالايتىن.
بالام، ۇلىم، مۇراگەرىم، ۇرپاعىمنىڭ جالعاسى...
«بالام، شارشادىڭ عوي، جاتا بەر!»، «وي، بالام، كەرەك ەمەس، مەن ءوزىم ىستەي سالامىن» - مىنە ءبىزدىڭ انالار ۇلدارىن وسىلاي ماپەلەيدى. ۇل بالا تۋعاننان كوپ ماحابباتى يەلەنەدى. ول بار ءۇمىتى مەن تىرەگى. ءبىراق، سول بولاشاق تىرەگىڭدى سونشالىق ەركەلەتۋدىڭ نە كەرەگى بار ەكەنىن تۇسىنبەيمىن؟ وسىدان كەيىن مۇنداي ەركە ۇلعا قانداي ۇمىتپەن قاراۋعا بولادى؟! مويىندايمىن، شەت ەلدەگى ومىردەن كەيىن ءوزىمىزدىڭ قازاق ازاماتىنا تۇرمىسقا شىققىم كەلدى. ءبىر قىرىق جاستاعى ەركەككە بەس قىزدان كەلەتىن زاماندا، ماعان قۇدا تۇسۋشىلەر كوپ بولدى. ۇسىنىلعان كۇيەۋ جىگىتتەردىڭ ىشىندە ءجونى ءتۇزۋى الىس ءبىر قۇدالارىمىزدىڭ «اراقتان ەمدەلىپ جۇرگەن»، ينستيتۋت بىتىرگەن، ءبىراق قازىر كۇزەتشى بولىپ جۇرگەن ۇلى بولدى. وسى ءۇشىن سوندا ينستيتۋت ءبىتىرۋ كەرەك پە ەدى؟ قىرىققا كەلگەن مەن ول ءۇشىن لايىق پارتيا بولدىم. كۇلكىلى جاعداي. قانشالىق كوپ نارسە جاسايمىز، ءبىراق ەسەسىنە قانشالىق از دۇنيە الامىز.
جانە وسى تەپە- تەڭدىك ءبىزدىڭ انالارىمىزدان كەلە جاتىر. قازاق ايەلدەرى باقىتسىز، وزگەگە ارنالعان ءومىردىڭ ەستافەتاسىن ءبىر- بىرىنە بەرىپ، جالعاستىراتىن سياقتى. مەن تۋعاندا انام اكەمە ۇل تۋىپ، جاعا الماي قالعانى ءۇشىن قاتتى جىلاعان. ءىنىم دۇنيەگە كەلگەندە ناعىز توي بولدى. قازىر شە؟ مەن ومىردە كوپ نارسەگە قول جەتكىزدىم، مەنىڭ باۋىرىم ەشتەڭە جارىتا المادى. ونىڭ مۇندا كىناسى جوق. ول ءبىزدىڭ قوعامداعى ەرلەر كۋلتىنىڭ قۇربانى بولدى. ءبىزدىڭ انالارىمىز بالالارىنىڭ باقىتى ءۇشىن شىر- پىر بولادى، ال قىزدارىنا «سەن ولمەيسىڭ!» - دەيدى.
شىنىندا دا، ءبىز ولمەيمىز. كەرىسىنشە، ءبىز وقۋ وقىپ، قىزمەت ىستەپ، ءۇي الىپ، بالا تاۋىپ، جولى بولماعان باۋىرلارىمىزدىڭ جاعدايىن شەشۋگە كومەكتەسەمىز. ءبىز كوپشىلىگىمىز ءبىر عانا - شىنايى باقىتتى بولۋعا ۇلگەرمەيمىز.
ءسىز جان- جاعىڭىزعا قاراڭىزشى، كىمدى كورەسىز؟ بالاسىن جالعىز باعىپ، سولاردىڭ بولاشاعىن عانا ويلاپ، ءوز باقىتىن ۇمىتقان جالعىز باستى ايەلدى كورەسىز. ءسىز جولداسىنان تىعىلىپ، تۋىستارىنا اقشا بەرەتىن ايەلدى كورەسىز. ءسىز وزىنە ماسىل بولىپ، اراسىندا تاياقتايتىن كۇيەۋىنە وتباسىن ساقتاۋ ءۇشىن ءتوزىپ جۇرگەن باقىتسىز جاندى كورەسىز. ولاردىڭ ءارقايسىسى بىرەۋدىڭ جاسقانشاق قىزى. ولاردىڭ ءاربىرى ءوز سۇلۋلىعىمەن، ەرەكشەلىگىن، كۇشىن تاني الماعان ايەل. جانە ولاردىڭ ءاربىرى ءوزىن ويلاماعان، ءوزىن سۇيە المايتىن ايەل. مەن «ءبىزدىڭ» ايەلدەردىڭ تۇرىك «كۇيەۋ بالالارمەن» قارىم- قاتىناسى قالاي پايدا بولاتىنى جايلى ماقالا جازىپ ءجۇردىم. سوندا تۇرىكتىڭ جىگىتىنە شىققىسى كەلەتىن قازاق قىزدارىنان وتىنىشتەر كوپ تۇسەتىن. مەنەن كومەك سۇرايتىنداردىڭ كوبى اقىلدى، تابىستى، ءوز پاتەرلەرى بار جاندار. سونداعى ءار ايەل «شارشادىم» دەپ شاعىم ايتادى. ول جالعىزدىقتان شارشاعان، جۇرتتىڭ بارىنە كومەكتەسۋدەن شارشاعان، جۇمىستا، ۇيدە ءوزىن پايدالانۋشىلاردان شارشاعان. ءوز حانزاداسىن كۇتۋدەن، جىنىسىنا قاتىستى اشىق ديسكريميناتسيادان، «اۆتوريتەتى» بار اعا، تاتەلەرىنىڭ، كورشىلەرىنىڭ پىكىرلەرىنەن شارشاعان.
ءبىزدىڭ كوپ جىگىتتەر قازاق قىزدارىنىڭ تۇرىككە شىعۋىنا قارسى جانە ولاردىڭ ادرەسىنە قاتىستى قاتتى سىني پىكىرلەر ايتادى. دەگەنمەن، ايەل رەتىندە مەن ءوز وتانداستارىمدى تۇسىنەمىن. ولار كوپ نارسەدەن قاشۋعا ۇمتىلادى. جانە ول قازاق قوراسىنان قاشۋ...
ورىس تىلىنەن اۋدارعان: ايجان باقداۋلەت قىزى
