قازاقتى جامانداپ ەدىم، ءبارى ماعان قوسىلىپ جامانداي جونەلدى
وسى ورايدا مەنىڭ ءوزىمدى تولعاندىرىپ جۇرگەن كەيبىر ماسەلەلەر جونىندە جۇرتپەن وي بولىسكىم كەلەدى.
قازاقستان الداعى 50 جىلدا قانداي دەڭگەيدە بولادى؟ قازاقتىڭ ۇلتتىق ساناسى قازىر قاي دەڭگەيدە؟ قازىرگى زاماندا ادامعا رۋ-تايپا جاقىن با، الدە مەملەكەت جاقىن با؟ وسى ءۇش سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ كورەيىكشى.
وزبەكستان حالقى تاۋەلسىزدىك العان 25 جىلدا 10 ميلليونعا كوبەيىپ، قازىر 32 ميلليونعا جەتىپتى. بۇل مالىمەتتى وزبەكستاننىڭ تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى كۇنى ەل باسشىلارى ايتتى. ال بىزدە شە؟ ك س ر و تاراعاندا 17 ميلليون ەدىك، ءالى سول دەڭگەيدەمىز. ەندى 25 جىلدا وزبەكتەر 50-60 ميلليونعا جەتۋى مۇمكىن، ال قازاقستاندىقتار قانشا بولادى؟
بۇگىندە ءبىزدىڭ ەلدە جەزوكشەلىك ابدەن ەتەك جايدى. بارلىق جەردە ءتانىن ساتاتىنداردىڭ ورداسىنا اينالعان ساۋنا مەن قوناقۇيلەردىڭ سانى ازايماي تۇر. وسىنداي حالىقتىڭ بولاشاعى قانداي؟
سولتۇستىگىمىزدە 145 ميلليون حالقى بار رەسەي تۇر. وسىدان 2-3 جىل بۇرىن بۇل ەلدىڭ حالقى جىلىنا 1 ميلليون ادامعا ازايىپ بار جاتقان ەدى. قازىر ولار جىل سايىن 2 ميلليونعا كوبەيىپ وتىر. سەبەبى بۇل ەلدە «ماتەرينسكي كاپيتال» دەگەن باعدارلامامەن ومىرگە كەلگەن ەكىنشى بالادان باستاپ 10-12 مىڭ دوللار كولەمىندە اقشا بەرىلۋدە. ول قاراجاتتى تەك ءۇي الۋعا، بالانى وقىتۋعا، دەنساۋلىقتى تۇزەۋ ماقساتىنا عانا جۇمساي الاسىز. اراق ءىشىپ نەمەسە تويدىڭ شىعىنىنا جۇمساۋعا بولمايدى. ەگەر وسىنداي قارجى بەرىلسە قازاقستاندا دا بالا تۋۋ كوبەيەر ەدى.
قازىرگى رەسەيدە ۇلتتىق ساياسات كەيىنگە ىسىرىلىپ، العا مەملەكەتتىك يدەولوگيا شىققان. بۇگىندە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قازاقتاردىڭ ۇلەس سالماعى 70 پايىزعا جەتتى. دەمەك، قازاق تىلىنە باسىمدىق بەرىپ، بىزگە سونداي مەملەكەتشىل، ازاماتتىق قوعام قۇرۋ كەرەك.
مەن مىناداي تاجىريبە جاساپ كوردىم. كوپشىلىك وتىرعان جەردە ءبىر رۋدى جامانداي باستاعانىمدا بىردەن الگى رۋدىڭ ادامدارى كوزدەرى شاتىناپ، اشۋلانىپ شىعا كەلدى. ال قازاقتى جامانداعانىمدا ەشكىم قارسى شىقپاي، كەرىسىنشە، ماعان قوسىلىپ جامانداي جونەلدى.
وسىدان كەيىن ماعان ءبىز ءوزى ءبىرتۇتاس ۇلتپىز با، الدە تايپالاردىڭ قۇراما وداعىمىز با دەگەن وي كەلەدى. تايپاشىلدىعىمىز پايدا اكەلە مە؟ مۇمكىن ول مەملەكەت بولۋىمىزعا كەدەرگى كەلتىرەتىن شىعار؟ مۇنى زەرتتەگەن ادامدى ەستىمەپپىن.
قانىمىز تازا دەپ ماقتانامىز. قانىمىز تازا ۇلت بولساق، نەگە 250 جىلداي ورىستارعا بودان بولدىق، نەگە قوقان حاندىعىنا سالىق تولەدىك؟ نەلىكتەن دامىعان ۇلى مەملەكەت قۇرا المادىق؟ ارامىزدا ادامزات ومىرىنە ۇلى وزگەرىستەر اكەلگەن، جاڭالىق اشقان بىردە-ءبىر قازاق جوق. نەگە؟
قازىر تايپالارىن قاۋزاپ، سونى وڭدەپ-ءوسىرىپ، مۇمكىندىك بولسا مەملەكەت قۇرۋدان تايىنبايتىن، مافياعا اينالىپ كەتكەن كلاندىق توپتار كوپ. سوندا بۇل ۇزاقتى كورە الماۋ ەمەس پە؟ مۇمكىن قازاقتا ونداي قاسيەت جوق شىعار...
مەنىڭشە، وسى زاماندا ءاربىر ادام ماعان رۋ جاقىن با، الدە مەملەكەت جاقىن با دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋى كەرەك. البەتتە، مەملەكەت جاقىن. ءسىز ەڭ ءبىرىنشى دۇنيە ەسىگىن اشقاندا، كىم، قايدا قارسى الادى؟ مەملەكەتتىڭ اقشا جۇمساپ اشىپ قويعان پەرزەنتحاناسى، مەملەكەت جالداعان ادامدار ءسىز جانە ءسىزدىڭ اناڭىز ءۇشىن كۇرەسەدى. اۋىرساڭىز، دارىگەرلەر سىزگە كومەككە كەلەدى. ەمحانالاردا ەم قابىلدايسىز. بۇزاقىلاردان قورعاپ، تىنىشتىعىڭىزدى كۇزەتەدى. ميلليونداعان قارجىعا پوليتسيانى ۇستاپ وتىر. ءسىز ءبىلىمسىز بولماسىن دەپ مەكتەپ پەن جوعارى وقۋ ورىندارىن قارجىلاندىرادى. جۇمىس ورىندارى اشىلسىن دەپ ميللياردتاعان قارجى جۇمسايدى. شەتەلدىك جاۋلاردان قورعايدى، اسكەر ۇستايدى، قارتايعاندا زەينەتاقى بەرەدى. مۇنىڭ بارلىعىن جاسايتىن دا سول مەملەكەت. وسىلاردىڭ تىم قۇرىسا بىرەۋىن دە ءسىزدىڭ رۋ- تايپاڭىز بەرە المايدى.
ءبىزدىڭ قالاي ءومىر ءسۇرۋىمىز تىكەلەي مەملەكەتتەگى تارتىپكە، وعان ءبىزدىڭ قالاي قارايتىنىمىزعا، قالاي ەڭبەك ەتەتىنىمىزگە، ونى قالاي، قانشا، قايتىپ ءتۇسىنىپ ويلايتىنىمىزعا بايلانىستى. پەشەنەدە جازىلعان بولادى دەپ قاراپ وتىرۋ قاتە. رەسەيگە 250 جىل بودان بولعانىمىز ءبىزدىڭ شەكەمىزگە ءتيۋى ءتيىس. بابالارىمىز «ارەكەت بار جەردە بەرەكەت بولادى» دەگەندى بەكەرگە ايتپاعان. دەمەك، ءاربىر ادام ءۇشىن ەڭ قادىرلى ءۇي - ول مەملەكەت بولۋى ءتيىس. مەملەكەت - ءبىزدىڭ ەڭ ۇلكەن كيەلى مەكەنىمىز. ءبارىمىز ونى بۇزۋعا ەمەس، قۇرۋعا دايىن بولۋىمىز كەرەك. ءبىز مۇنى ءوزىمىز ءۇشىن جانە ۇرپاعىمىز ءۇشىن جاسايىق. مەملەكەت - كيەلى ۇعىم، ونى ساقتاۋ، ايالاۋ - ءبىزدىڭ قاسيەتتى مىندەتىمىز.
«اۋرۋدى جاسىرساڭ ءولىم اشكەرە ەتەدى» دەيدى. بىزدەگى قازىرگى جاعداي رۋشىلدىق كلانعا، مافياعا اينالىپ كەتكەن. جەتى اتادان ارعى رۋشىلدىق قازىرگى 21- عاسىردا كوك تيىندىق قۇنى جوق، قايتا مەملەكەت، حالىق بولۋعا وراسان زور زيانىن تيگىزىپ جاتقان كەدەرگىگە اينالدى.
باسقالار ەل، مەملەكەت، حالىق بولىپ قالامىز با، قالمايمىز با دەپ جانتالاسقان مىنا باسەكەلەس الەمدە بالالاردىڭ بولاشاعى ءۇشىن ويلاناتىن، وزگەرەتىن زامان كەلدى، اعايىن!
اۆتور ەسمۇرات بيتەمىروۆ
zamana.kz
