قازاقستانعا «ەلىم!» دەپ كەلىپ، ەل ىقىلاسىنا بولەنگەن عالىم
ءبىر قورجىننىڭ ەكى باسى ىسپەتتى ءبىر- بىرىمەن ءوزارا تىعىز بايلانىستا داميتىن ءتىل- ادەبيەت عىلىمىندا قاتارلاسىپ ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن، شىعارماشىلىعىمەن دە، وزىمەن دە ءبىرازدان بەرى تانىس قاتار- قۇرداسىمىزدىڭ ءار تومى 35 باسپا تاباقتان تۇراتىن كولەمدى ەڭبەگىن كورىپ، قۋانىپ قالدىق. كوز قۋانتارلىقتاي اسەم بەزەندىرىلىپ، ساپالى شىققان ءۇشتومدىقتى شەتىنەن اقتارىپ قاراي باستاپ ەدىك، قىزىقتىرىپ اكەتتى. قوماقتى ەڭبەكتىڭ ءبىرىنشى تومىنا قازاق- قىتاي حالىقتارى ۇلى سۋرەتكەرلەرىنىڭ شىعارمالارىنداعى ۇلتتىق ءداستۇر مەن جاڭاشىلدىق سالىستىرمالى ادەبيەتتانۋ عىلىمى تۇرعىسىنان زەرتتەلگەن «مۇحتار اۋەزوۆ جانە لۋشۇن» جانە قىتايداعى قازاقتاردىڭ ⅩⅩ عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى پوەزياسىنداعى ۇلت- ازاتتىق يدەياسى قاراستىرىلعان «جىر- جەبە» اتتى زەرتتەۋلەرى ەنىپتى. مازمۇندىق- قۇرىلىمدىق جاعىنان ءبىر- بىرىمەن ءوزارا ىشتەي تىعىز بايلانىستى «قازاق جانە قىتاي ادەبيەتى: تاريحي ساباقتاستىق» ، «رۋحاني جاڭاشىلدىق: ۇلت تاعدىرى جانە ادەبيەت» ، «شىعارماشىلىق تۇعىرناما: ۇلتتىق بولمىس جانە جاڭاشىلدىق» ، «سۋرەتكەرلىك پاراسات: ۇلتتىق ءداستۇر جانە كوركەمدىك شەشىم» دەگەن تاراۋلاردان تۇراتىن «مۇحتار اۋەزوۆ جانە لۋشۇن» مونوگرافياسىندا زەرتتەۋشى ەكى ەل ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى وكىلدەرىنىڭ شىعارمالارىن سالىستىرا تالدايدى. ادەبيەت تانۋ سالاسىندا سالىستىرمالى ءادىس ارقىلى قازاق- قىتاي ادەبي شىعارمالارىن سالىستىرا- سالعاستىرا تالداۋدىڭ ءوزى ءبىز ءۇشىن تىڭ زەرتتەۋ بولۋىمەن نازار اۋدارتادى. قازاق قالامگەرى م. اۋەزوۆ پەن قىتاي جازۋشىسى لۋ ءشۇن شىعارماشىلىعى سالىستىرىلۋى قازاق ادەبيەتتانۋىنداعى ەلەڭ ەتكىزەر جاڭالىق بولدى. د. ءماسىمحان ۇلىنىڭ بۇل زەرتتەۋى دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا رەتىندە قورعاۋعا ۇسىنىلعان كەزدەن بەرى ول جونىندە اعا بۋىن ادەبيەتشى عالىمدار، ارىپتەستەرى ءوز پىكىرلەرىن ايتتى. قوس قالامگەردىڭ پۋبليتسيستيكالىق ماقالالارى، شاعىن اڭگىمەلەرىنەن باستاپ حيكاياتتارى مەن كولەمدى روماندارىنا دەيىن زەرتتەۋشى نازارىنان قالىس قالماي، كەڭىنەن قامتىلعان. م. اۋەزوۆ شىعارماشىلىعىندا كورىنىس تاپقان وتارشىلدىق ەزگى مەن قاراڭعىلىق قىسپاعىنداعى حالىقتى ويانۋعا، ازاتتىققا، بىلىمگە، وركەنيەتكە ۇندەگەن وي- تۇجىرىمدارىنىڭ قىتاي قالامگەرى لۋ ءشۇن ەڭبەكتەرىنەن دە كوپتەپ كەزدەسەتىنىن سالىستىرىپ كورسەتەتىن مىسالدار بۇل زەرتتەۋدە وتە مول بەرىلەدى. زەرتتەۋ ەڭبەگىندە قىتاي ەلىنىڭ ءتۇرلى دامۋ كەزەڭدەرىنە قاتىستى قازاق جۇرتىنا ونشا ءمالىم ەمەس كوپتەگەن تىڭ تاريحي دەرەكتەر كەزدەسەدى. ادەبي شىعارمالاردى سالىستىرا تالداۋ كەزىندە اۆتور ەكى ەلدەگى سول كەزەڭنىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرىپ وتىرادى. سول ارقىلى دا زەرتتەۋشى ەكى قالامگەردىڭ ماقسات- مۇراتتارىنىڭ ورتاقتىعىن، يدەيالاستىعىن، شىعارماشىلىعىنىڭ ۇندەستىگىن عىلىمي نەگىزدەپ، نانىمدى دا تارتىمدى سيپاتتايدى. تۇتاستاي العاندا بۇل ەڭبەكتە م. اۋەزوۆ پەن لۋ ءشۇن شىعارماشىلىعىنداعى ولاردىڭ ەكى ۇلتتىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتى مەن جاڭاشىلدىققا قاتىستى ويلار جۇيەسى، مازمۇندىق سارىنى، تاقىرىپ اۋقىمى، يدەيالىق تۇعىرنامالارى كەڭىنەن سالىستىرىلا قاراستىرىلادى. ەكى مادەنيەتتى، ەكى ادەبيەتتى سالىستىرا تالداۋ ارقىلى قازاق بولمىسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن وزگەلەرگە دە، وزىمىزگە دە تانىتۋمەن قاتار، قىتاي حالقىنىڭ بولمىس- ءبىتىمى بارىنشا ايقىن كورنىس تاپقان لۋ ءشۇن شىعارماشىلىعى ارقىلى ءبىزدىڭ قىر- سىرىن ءالى از بىلەتىن شىعىستاعى كورشىمىزدىڭ ۇلتتىق سيپاتىن ۇعۋىمىزعا، حانزۋ ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى وكىلىنىڭ كوزىمەن قىتايتانۋعا جول اشۋىمىزعا مۇمكىندىك بەرەدى.
زەرتتەۋدىڭ جاڭالىقتارى مەن الىنعان عىلىمي ناتيجەلەردىڭ ءمان- ماڭىزى كاسىبي ادەبيەتشى عالىمدار تاراپىنان پايىمدالعانى دۇرىس بولار دەپ ويلايمىز. ءتىل مامانى رەتىندە ءبىزدىڭ نازارىمىزدى اۋدارتقان بۇل ەڭبەكتەگى تۇركولوگياعا، تىلگە قاتىستى وتاندىق ءتىلشى- عالىمداردىڭ نازارىنا ىلىگە قويماعان، ولاردىڭ ەڭبەكتەرىندە ۇشىراسا بەرمەيتىن تىڭ دەرەكتەر دە بولدى.
اۆتور يا. قۇمار ۇلىنىڭ ەڭبەكتەرىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، قىتاي ءتىلىنىڭ وڭتۇستىك- شىعىس ديالەكتىسىندەگى اxiong(احيا) - اعا، shui(سىۋ، سۇ) - سۋ، wu(بۋ) - بۋ، chen(چان) - شاڭ، xianzai(كاۋجىر) - قازىر، a die(ا تيا) - اتا، apo(ا پى) - اپا، anai(انا) - انا، yinai(ىنە) - ەنە، age(اكە) - اعا، gaozi(كازى) - قوزى، dong(توڭ) سياقتى كوپتەگەن سوزدەردىڭ قازاق تىلىندەگى سوزدەرمەن ماعىنالىق، فونەتيكالىق ۇقساستىقتارىنا نازار اۋدارتىپ، قىتاي تىلىندەگى تۇركيزمدەردى ارنايى زەرتتەۋ ماسەلەسىن ءسوز ەتەدى. عۇن، ساق، ءۇيسىن، قاڭلى، قىپشاق، كوك تۇرىكتەر زامانىنان بەرى تالاي عاسىر بويى ىرگەلەس ءومىر ءسۇرىپ، ءتۇرلى تاريحي كەزەڭدەردى باستان بىرگە كەشكەن جۇرتتاردىڭ تىلىندەگى ءسوز الماسۋلار مەن تىلدەردىڭ ءبىر- بىرنە ءوزارا ىقپالى قازاق ءتىل بىلىمىندە، جالپى تۇركولوگيادا از قاراستىرىلعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. سول سەبەپتى بۇل ماسەلە سالىستىرمالى- سالعاستىرمالى تۇردە لينگۆيستيكالىق تۇرعىدان زەرتتەلسە، ءتىلىمىزدىڭ دامۋ، قالىپتاسۋ تاريحى ءۇشىن ماڭىزدى تىلدىك دەرەكتەرمەن تولىعا تۇسەرى ءسوزسىز.
وسى ءبىرىنشى تومعا ەنگەن «جىر- جەبە» زەرتتەۋىندە شىڭجاڭ قازاق ادەبيەتىنىڭ قالىپتاسۋ، دامۋ ەرەكشەلىكتەرى، ولاردىڭ پوەزياسىنداعى ۇلت- ازاتتىق يدەياسى ءسوز بولادى. ا. ءۇلىمجى ۇلى، ءا. نايمانبايەۆ، ج. شايحسلام ۇلى، ك. مارالباي ۇلى، ت. جولدى ۇلى، ش. ءالعازى ۇلى، ا. تاتاناي ۇلى، ق. وسپان ۇلى، م. رازدان ۇلى، و. ايتان ۇلى سياقتى اقىنداردىڭ ولەڭدەرى مەن تولعاۋلارىنداعى ۇلت- ازاتتىق يدەياسىنىڭ حالىق ساناسىن وياتۋداعى ءرولى ولاردىڭ شىعارماشىلىعى نەگىزىندە جان- جاقتى عىلىمي- ادەبي تالداۋ جاسالادى.
تاڭدامالىنىڭ ەكىنشى تومىنا د. ءماسىمحان ۇلىنىڭ قىتايتانۋ ماسەلەسىنە ارنالعان ءار جىلدارى جارىق كورگەن ماقالالارى مەن سۇحباتتارى توپتاستىرىلىپتى. ولاردىڭ دەنى قىتايدىڭ ارعى- بەرگى تاريحى مەن مادەنيەتى، ادەبيەتى مەن ونەرى، سالت- داستۇرلەرى تۋرالى قازاق وقىرمانىنا جان- جاقتى مالىمەت بەرۋدى كوزدەگەن تانىمدىق جانە عىلىمي- تانىمدىق ماقالالار. ماسەلەن، «قىتايدىڭ جەر جاعدايى» ، «قىتاي ەلىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى» ، «قىتايدىڭ ساۋلەت ونەرى» ، «قىتايدىڭ ءداستۇرلى مۋزىكا جانە ءبي ونەرى» ، «ءداستۇرلى قىتاي شيپاگەرلىگى» ، «قىتايدىڭ ءدىني نانىم- سەنىم جۇيەسى» ، «قىتاي ميفولوگياسى» ، «الىپ ەلدىڭ ارمانى» سياقتى ءتۇرلى تاقىرىپتارعا جازىلعان تارتىمدى دۇنيەلەر. بۇلاردىڭ اراسىندا ەلىمىزگە تارايتىن گازەت- جۋرنالداردا ءار جىلدارى جاريالانىپ، كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىققاندارى دا از ەمەس. سولاردىڭ بارلىعى ءبىر كىتاپقا ەنگىزىلىپ، جۇيەلەنىپ بەرىلگەندىكتەن شىعىستانۋ، قىتايتانۋ ماماندىقتارى بويىنشا وقيتىن ستۋدەنتتەر مەن قىتاي ەلى تۋرالى بىلگىسى كەلەتىن قاۋىم ءۇشىن پايدالى باسىلىم بولىپ قۇراستىرىلعان. كىتاپتىڭ عىلىمي نەمەسە ادەبي- كوركەمدىك جاعىنان گورى تانىمدىق سيپاتى باسىم. ءتورت- بەس مىڭ جىلدىق باي تاريحى بار، ىرگەمىزدەگى كورشىمىز بولسا دا قازاق قاۋىمىنا بەيمالىم سىرى، جۇمباعى مەن قۇپياسى كوپ جۇرت بولىپ سانالاتىن قىتاي ەلى جونىندە بىلگىسى كەلەتىن كوپشىلىككە دۇكەن ءماسىمحان ۇلىنىڭ بۇل كىتابى ەڭ قاجەتتى ەڭبەكتەردىڭ ءبىرى بولارى ءسوزسىز.
ءۇشىنشى تومعا عالىمنىڭ ەجەلگى تۇرىكتەر مەن قىتايلاردىڭ قارىم- قاتىناسى، رۋحاني- مادەني بايلانىستارى مەن قازاقتىڭ اقىن، باتىر، شەشەن، كۇيشىلەرى تۋرالى جازعان زەرتتەۋلەرى، ماقالالارى توپتاستىرىلىپتى. اۆتوردىڭ «قازاق- قىتاي ەلدەرى مادەني- رۋحاني بايلانىستارىنىڭ باستاۋ كوزدەرى» ، «كونە قىتاي جازبالارىنداعى تامىرعا تاعزىم» ، «ەجەلگى قازاق تاريحىنداعى قىتاي قىزدارى» ، «قىتايداعى قازاقتانۋ عىلىمىنىڭ بەتالىسى» ، «باتىر، كۇيشى قوجەكە» ، «وسپان باتىر» ، «تاڭى جارىق تاڭجارىق» ، «ناقىسبەك شەشەن» ، «جايساڭ» سىندى ەكى ەلدىڭ رۋحاني- مادەني بايلانىستارىمەن قاتار، عيبراتتى عۇمىر كەشكەن تۇلعالاردىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان ماقالالارىندا تىڭ وي، قۇندى اقپارات، جاڭا مالىمەتتەر مول. ءار جىلدارى جازىلعان بۇل ماقالالارىندا ول جۇرتشىلىققا وي تاستاپ، ماسەلە كوتەرەدى، ءوز ۇسىنىس- پايىمدارىن ايتىپ، تۇجىرىمدار جاسايدى، حانزۋ حالقىنىڭ بىزگە بەيمالىم قىرلارىنان سىر شەرتەتىن قىزىقتى تانىمدىق دەرەكتەر كەلتىرەدى. بايانداۋىنان باستاپ، ماسەلە قويىسىندا، سالىستىرا تالداۋلارىندا ونىڭ وزىندىك اۆتورلىق ەرەكشەلىكتەرى انىق بايقالادى.
ءۇشىنشى كىتاپتاعى ءبىزدىڭ نازارىمىزدى ايرىقشا اۋدارعان «قىتاي، جاپونيا، موڭعوليا ەلدەرىندەگى تۇركولوگيا عىلىمى» اتتى كولەمدى زەرتتەۋى. وسى زەرتتەۋدە تۇركى حالىقتارىنىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتىنە، تاريحىنا قاتىستى قازاقستاندىق عالىمداردىڭ ءبارىنىڭ بىردەي قولى جەتە بەرمەيتىن قىتاي دەرەككوزدەرىنەن الىنعان ماڭىزدى اقپاراتتار، زەرتتەۋشىلەر تۋرالى كوپتەگەن مالىمەتتەر بەرىلەدى. قىتاي ەلىندەگى تۇركولوگيا عىلىمىنىڭ دامۋ جايىنا، قالىپتاسۋ تاريحىنا كەڭىنەن توقتالادى. وتاندىق تۇركىتانۋدا نەگىزىنەن ورىس تىلىندەگى دەرەكتەر مەن ورىسشا جازىلعان عالىمدار ەڭبەكتەرى كوبىرەك پايدالانىلاتىنى ەشكىمگە قۇپيا ەمەس. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە قىتاي ءتىلىن جاقسى بىلەتىن، كورشىمىزدىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىنەن حابارى مول، ولاردىڭ مۇراعاتتارىندا ساقتالعان دەرەكتەردى تاۋىپ، تالداۋ جاساي الاتىن دۇكەن ءماسىمحان ۇلى سىندى ءتۇرلى سالادا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن عالىمداردىڭ ورنى ايرىقشا. قازىر شەتەلدەردىڭ جەتەكشى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الىپ كەلىپ جاتقان جاستار قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. سولار ءوسىپ- جەتىلىپ، ءىرى ماماندار قاتارىنا قوسىلىپ، عالىمدار لەگىنىڭ جاڭا بۋىنىن قالىپتاستىرعانشا، شەت ەلدەردەن كەلگەن، سول ەلدىڭ جايىن جاقسى بىلەتىن ماماندارىمىز سول ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرادى. قازىر بەيجىڭ مەن شاڭحايدا جانە قىتايدىڭ وزگە دە قالالارىندا ءبىلىم الىپ كەلىپ جاتقان جاستارىمىز از ەمەس. ءوز ەلىمىزدە دە شىعىستانۋ، قىتاي ءتىلى مەن تاريحىن وقىپ، ماماندانىپ جاتقان جاستارىمىز دا بار. قىتاي تانۋ عىلىمىنىڭ بولاشاعى وسىنداي جاستارىمىزدىڭ قولىندا دەسەك تە، سول ەلدە تۋىپ- ءوسىپ، جاستايىنان تۇرعىلىقتى حالىقپەن ەتەنە ارالاسىپ، ولاردىڭ مىنەز- قۇلىق، پسيحولوگياسى، ادەبيەت- مادەنيەتىمەن تانىس بولعان ماماندار ول حالىقتى ىشىنەن بىلەدى دەۋگە بولادى. ەل تانۋ، ايماقتانۋ، مادەنيەتتانۋ، تاريح، ادەبيەت، ءتىل، حالىقارالىق مادەني بايلانىستار ماسەلەلەرىن زەرتتەۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن مۇنداي مامانداردىڭ وزىندىك ارتىقشىلىقتارى بار ەكەنىن دە ەسكەرگەن ابزال. ماسەلەن، تاريح، ادەبيەت، ءتىل، تۇركىتانۋ عىلىمدارى سالالارىندا ءونىمدى ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن زاردىحان قينايات ۇلى، قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى، يسلام جەمەنەي، ءابدىۋاقاپ قارا، ءنابيجان مۇحامەتحان ۇلى، تۇرسىنحان زەكەن ۇلى، دۇكەن ءماسىمحان ۇلى، باقىت ەجەنحان ۇلى، قايرات عابيتحان ۇلى، ءناپىل بازىلحان سياقتى تانىمال عالىمدار وسى قاتارعا كىرەدى. بۇل عالىمداردىڭ قىتاي، تۇركيا، يران، موڭعوليا ەلدەرىنىڭ ءتىلى مەن ادەبيەتىن، تاريحى مەن مادەنيەتىن ىشتەي ءبىلۋى سول حالىقتارمەن تاريحي- مادەني، عىلىمي- ادەبي قارىم- قاتىناستارىمىزدى، ەلارالىق بايلانىستارىمىزدى زەرتتەۋگە ەلەۋلى سەپتىگىن تيگىزىپ وتىر دەپ بىلەمىز. ولاردىڭ زەرتتەۋلەرىنەن مۇنى ايقىن بايقاۋعا بولادى. ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان دۇكەن ءماسىمحان ۇلىنىڭ ەڭبەكتەرىنەن دە ونىڭ قىتاي جۇرتىنىڭ جايىن سول ەلگە بارىپ، 3-4 جىل وقىپ كەلگەن مامانداردان تەرەڭىرەك، جاقىنىراق بىلەتىنى كورىنىپ تۇرادى. سول سەبەپتى دە ول قىتاي مادەنيەتى مەن تاريحى، ونەرى مەن ەتنوگرافياسى تۋرالى تانىمدىق، عىلىمي- تانىمدىق ماقالالاردى ەركىن كوسىلىپ جازادى، ءسوز ەتىپ وتىرعان ماسەلەسىن جان- جاقتى قامتيدى.
بۇگىنگى قازاق قوعامىندا ورىس ءتىلىن جەتىك مەڭگەرىپ، سول تىلدە ەركىن سويلەپ، جاقسى جازامىن دەپ ءجۇرىپ ءوز ءتىلىن ۇمىتىپ قالعان، قازاقشا سويلەي دە، جازا دا المايتىن ۇلتى قازاق ازاماتتار، ونىڭ ىشىندە عالىمدار دا بار. وزگە ەلدە تۋىپ، الەمدەگى ەڭ قيىن ءتىلدىڭ ءبىرى سانالاتىن قىتاي ءتىلىن جاقسى مەڭگەرە وتىرىپ، سول ءبىلىمىن ۇلت رۋحانياتىنا، ءتول ادەبيەتى مەن عىلىمىنىڭ دامۋىنا جۇمساپ جۇرگەن دۇكەن ءماسىمحان ۇلى سىندى ازاماتتارعا قاراپ، ءوز ەلىندە ءجۇرىپ تىلىنەن اجىراپ قالعان جاندارعا جانىڭ اشيدى. وزگە ەلدە، بوگدە تىلدىك ورتادا تۋىپ- ەرجەتىپ، وزگە تىلدە ءبىلىم السا دا ءوز تىلىنەن اجىراماي، اتاجۇرتقا كەلىپ، ءتول ادەبيەتى مەن تىلىنە، عىلىمىنا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ازامات باۋىرلارعا ريزاشىلىقتان وزگە ايتارىمىز جوق.
دۇكەڭ ەلىنە ورالعاننان كەيىن تانىسىپ- تابىسقان ۇستازدارى مەن عىلىمداعى اعالارىن زەرتتەۋشىلىك زەيىن- زەردەسىمەن، ەڭبەكقورلىعىمەن، جان- جاقتى بىلىمىمەن، اقىندىق تالانتىمەن ءتانتى ەتىپ، ىزدەنىمپاز شاكىرت، ىزەتتى ءىنى بولا ءبىلدى. ونى وسى ءۇش تومدىقتا العى ءسوز ورنىنا بەرىلگەن اكادەميك ر. نۇرعاليەۆ، س. قاسقاباسوۆ پەن بەلگىلى قوعام قايراتكەرى ق. سۇلتانوۆ جانە ج. مىرزاحانوۆ، س. جانبولات سىندى قىتايلىق عالىمداردىڭ ول تۋرالى جازعاندارىنان انىق كورۋگە بولادى. الىستان ەل دەپ كەلگەن ىنىلەرىنە اعالارى دا ايرىقشا قامقورلىق كورسەتتى. اكادەميك رىمعالي نۇرعالي سىندى ۇستازى مەن ارىپتەس اعالارى العا ۇمتىلىپ تۇرعان ازاماتتىڭ عىلىم جولىنداعى ىزدەنىستەرىنە كەڭ جول اشىپ، عالىم رەتىندە ءوسىپ- قالىپتاسۋىنا اعالىق قولداۋلارىن كورسەتتى.
ول تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تاڭى اتا سالىسىمەن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ 1993 -جىلى ەلگە ورالدى. «ەلگە كەلدىم، ەندى ماعان نە بەرەسىڭدەر» دەمەي، «ەلىمە مەن نە بەرە الام» دەپ، كەلگەلى بەرى شيرەك عاسىرداي تىنىمسىز ەڭبەك ەتتى. ءال- فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى مەن ل. ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ۇستازدىق ەتە ءجۇرىپ، عىلىممەن اينالىستى، قوعام ىسىنە بەلسەنە ارالاستى. كانديداتتىق، دوكتورلىق ديسسەرتاتسيالارىن ءساتتى قورعادى. ونداعان وقۋلىقتار مەن عىلىمي ەڭبەكتەر، تانىمدىق ماقالالار جازدى. تالانتتى اقىن رەتىندە جىر جيناقتارىن شىعاردى. اۋدارمالار جاسادى. توم- توم كىتاپتارى جارىق كورىپ جاتىر. ول ءوز ەلىندە اقىن، بىلىكتى قىتايتانۋشى مامان، ادەبيەتشى عالىم، اۋدارماشى رەتىندە تانىلدى. حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنا يە بولدى، قازاق رۋحانياتى سالاسىنداعى تىنىمسىز ەڭبەگى ءۇشىن وعان «قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى» اتاعى بەرىلدى. وردا بۇزار وتىزىندا وتانىنا ورالعان وعلان ەلۋىندە ەلىنىڭ ەلەۋلى ازاماتى رەتىندە كەڭىنەن تانىلدى. تاۋەلسىزدىك تاڭى اتا سالىپ، جۇرەگى الىپ ۇشىپ ەلگە جەتكەن ۇلىنىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگىن ەل- جۇرتى دا جوعارى باعالادى. «ەلىم!» دەپ كەلگەن ۇلدىڭ ەڭبەگى جاندى. الدا دا وعان «وسى قارقىن، وسى شابىتىڭمەن ءونىمدى ەڭبەك ەتە بەر» دەپ تىلەيىك!
شەرۋباي قۇرمانباي ۇلى،
فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى،
پروفەسسور، ق ر ۇ ع ا- نىڭ كوررەسپوندەنت مۇشەسى
«تۇركىستان گازەتى»
