قاراسوزدەن قاعانات تۇرعىزعان كەكىلبايەۆ

استانا. قازاقپارات - ءابىش كەكىلبايەۆقا قىزىلوردالىقتار قۇرمەت كورسەتتى.

ابەكەڭ - الەمدىك وركەنيەتتىڭ ورتاق قازىناسىنا ولجا سالعان سۋرەتكەر.

كوركەم ويدىڭ، كوركەم ادەبيەتتىڭ كوسەمسوزگە جول بەرگەن تۇسىندا ول ەل- جۇرتىنا ۇلگى بەرەتىن ۇردىسكە قول ارتىپ، ۋاقىت مىنبەرىنە كوتەرىلدى. اعىنان جارىلدى، ادالىنان سويلەدى. ءالى دە قوعام مەن قاۋىمدى تولعاندىرعان كەلەلى ماسەلەلەردە كەڭ تولعار پايىم قاجەت بولعاندا، قالامىنا قايراتكەر ءسوز ۇشتاپ، شىنايى پىكىرى مەن شىرايلى ءباتۋاسىن جايىپ سالادى. جۇرتىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن جازارى تاۋسىلماعان جازۋشى بولۋ دا ءبىر باقىت قوي. شىركىن- اي، وسىنداي قازاق كوبىرەك بولسا ەكەن دەپ تىلەيمىن!

نۇرسۇلتان نازاربايەۆ

قورقىت اتا اتىنداعى  قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەر سارايىندا ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا وراي مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، حالىق جازۋشىسى ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان «تاۋەلسىزدىك جانە ءابىش كەكىلبايەۆ الەمى» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي كونفەرەنسيا ءوتتى.

وبلىس اكىمى قازاقتىڭ ۇلت بولىپ ۇيىسۋى، مەملەكەت بولىپ قالىپتاسۋ جولىندا ەلگە ەس بولعان تۇلعالارىمىزدىڭ قاتارىندا ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ دا ورنى ايرىقشا ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ۇلتتىڭ ينتەللەكتۋالدىق قازىناسىنا اينالعان كەكىلبايەۆتىڭ باي مۇراسى ونى عالامداعى اتاقتى ءجۇز قالامگەردىڭ قاتارىنا قوستى. ءابىش كەكىلبايەۆ كلاسسيك قالامگەر، شەبەر سۋرەتكەر، وي- تالعامى تەرەڭ فيلوسوف رەتىندە عانا ەمەس، ويعا كەمەل تەرەڭ پاراسات يەسى رەتىندە مويىندالعان تاۋ تۇلعا.

 تاۋەلسىزدىك -  باعا جەتپەس قۇندىلىق دەسەك، ونى باياندى ەتۋ بۇگىنگى جانە كەلەر ۇرپاقتىڭ ازاماتتىق، پەرزەنتتىك پارىزى. ءابىش كەكىلبايەۆ -  تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇعىرلى بولۋىنا قىزمەت ەتكەن قالامگەر.

 ءابىش كەكىلبايەۆ پەرزەنتتىك پارىزىنا پاراساتتىلىق تۇرعىسىنان جاۋاپ بەردى، قالامگەرلىك شابىتپەن دانالىق وي دارىتقان دارابوز رەتىندە دارالاندى. ول حالقىمىز عاسىرلار بويى اڭساعان ازاتتىقتىڭ اق تاڭىن ەلىمەن بىرگە، جۇرەگى جارىلا قارسى الدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كۇندەرىندە «بۇگىنگى وتانشىلدىق -  ءتوزىم، بۇگىنگى ەرلىك -  سابىر، بۇگىنگى ەلدىك -  تىنىشتىق» دەپ ابىزدىڭ ءسوزىن ايتقان ءابىش اعا، سانالى ءومىرى مەن بار بولمىسىن سول تاۋەلسىزدىكتىڭ تۇعىرىن بەكىتۋگە اياماي جۇمساعان قايراتكەرلىك قىرىنان دا تانىلدى، -  دەدى وبلىس اكىمى قىرىمبەك ەلەۋ ۇلى.

 ءابىش كەكىلبايەۆ ەركىندىكتىڭ ەلەڭ- الاڭىنان باستاپ ەلباسىنىڭ سەنىمدى سەرىگى بولا ءبىلدى. ول «ەلباسى» ۇعىمىن العاش رەت ەل تاريحىنداعى تۇڭعىش ۇلىقتاۋ ءراسىمى كەزىندە ءوزىنىڭ پرەزيدەنتكە ارناعان تىلەك سوزىندە قولدانعان ەدى. سودان بەرى بۇل اتاۋدى بۇكىل حالىق قولدانىسقا ەنگىزدى. جازۋشى دۇنيەدەن وتكەندە جولداعان كوڭىل ايتۋ جەدەلحاتىندا ەلباسى «كورنەكتى جازۋشى، تەرەڭ ءبىلىمدى جانى تازا ازامات ابەكەڭ تەك قازاق حالقىنىڭ عانا ەمەس، التى الاشتىڭ الەم الدىندا بەتكەۇستار ءىرى تۇلعالارىنىڭ ءبىرى ەدى»، دەپ قيماستىق سەزىمىن بىلدىرگەن بولاتىن. ءابىش كەكىلبايەۆ تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى جوعارعى كەڭەس ءتوراعاسى، مەملەكەتتىك حاتشى، سەنات دەپۋتاتى بولا ءجۇرىپ ەلگە، ۇلتقا ادال قىزمەت ەتۋدىڭ ونەگەلى ۇلگىسىن كورسەتتى. ول مەملەكەتتىك سىيلىقتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ بەيبىتشىلىك جانە رۋحاني كەلىسىم سىيلىعىنىڭ يەگەرى اتانىپ، «قۇرمەت» بەلگىسى، «وتان» وردەنىمەن ماراپاتتالدى. تۇركى ەلدەرى قاۋىمداستىعىنىڭ شەشىمىمەن «تۇركى دۇنيەسىنە سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن سىيلىعىن» الىپ، «قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ» وردەنىمەن ماراپاتتالدى. قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى اتاندى. ونىڭ ەل، ۇلت الدىنداعى ەرەن ەڭبەگى وسىلاي باعالاندى.

 ءابىش كەكىلبايەۆ -  كۇللى قازاققا ورتاق تۇلعا. ەلدىڭ قاي ايماعىندا دا ونى ءوز ۇلدارىنداي قۇرمەتتەپ، ماقتان تۇتتى. سۋرەتكەردىڭ ءوزى دە قازاق دالاسىنىڭ ءار ءوڭىرىن تۋعان توپىراعىنداي، اسىل تۇمارىنداي قاستەرلەدى. تۇتاس قازاق تاريحى، ءار وڭىردە ءومىر سۇرگەن تۇلعالار جايلى تەرەڭ بىلەتىن ەدى.

 ۇرپاقتى جەبەگەن باباسى قورقىت، اتاسى ءپىر بەكەتتەي ەندى ءابىش تە ۇلتىنا ۇران بولارى كامىل. سول ارقىلى جۇرتىنىڭ جۇرەگىندە، ەلىنىڭ ەسىندە ماڭگى جاسايدى. بۇل، استە، «اڭىزدىڭ اقىرى ەمەس» تالاي اڭىزعا ارقاۋ بولار ابىزدىق ءومىردىڭ باسى عانا، -  دەدى ايماق باسشىسى. عىلىمي كونفەرەنتسيادا زاڭعار جازۋشىنىڭ قايراتكەرلىك تۇلعاسىنا بايلانىستى سىرلى دا اسەرلى ەستەلىكتەر ايتىلدى. كەكىلبايەۆ شىعارماشىلىعىنا بايلانىستى تۇشىمدى وي- پىكىرلەر ورتاعا سالىندى.

 كونفەرەنسيادا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مىرزاتاي جولداسبەكوۆ «ءابىش كەكىلبايەۆ -  ۇلى گۋمانيست» تاقىرىبىندا بايانداما جاسادى.

 ءابىش دانالىعىنا قاراماستان، ۇلكەننىڭ الدىن كەسىپ وتپەيتىن. ءبىراق مەنىڭ ونى «ءىنى» دەپ ايتۋعا اۋزىم بارمايتىن. اندا- ساندا «ءابىشجان» دەگەنىمدە، وسى ءسوزدى جاقسى كورەتىن، -  دەدى عالىم ءوز ەستەلىگىندە. ءوزىنىڭ قالامگەر تۋرالى جازعان «اۋليە» اتتى ماقالاسىنىڭ جازىلۋ تاريحىنان سىر شەرتتى.

«ءابىش تابيعاتىنان، جاراتىلىسىنان ەرەكشە تۋعان، تاريحتىڭ قۇرساعىنان، ءداۋىردىڭ قۇنداعىنان، جالپى قازاقتىڭ كەڭ پەيىلىنەن، قۇشاعىنان ەرەكشە جارالعان تۇلعا. قازاقتىڭ دانالىعى دا، كوسەمدىگى دە، شەشەندىگى دە، جىراۋلىعى دا، داڭعىلدىعى دا ءبىر ءابىشتىڭ باسىنا سىيىپ، جاراسىپ تۇر. ونىڭ كول- كوسىر ءبىلىمى، كەمەل كەڭەسى، ءبىلىمدى تەرەڭ تولعاۋى، شالقار شابىتى قازاقتىڭ باعزى جىراۋلارىن، ۇلى شەشەندەرىن، دانا بيلەرىن ەسكە سالۋشى ەدى. ءابىش ماعان ءجۇزىپ وتە المايتىن مۇحيتتاي، وتكەل بەرمەيتىن دارياداي، ءجۇرىپ وتە المايتىن شەكسىز دالاداي، اسۋ بەرمەيتىن بيىك شىڭداي، الىنبايتىن قامالداي كورىنەتىن. ءابىشتى ادام اياعى باسپاعان ارال سەكىلدى كۇندە اشامىن، اشقان سايىن جاڭا قىرىنان تانيمىن. ول دانالىعى مەن كەمەڭگەرلىگىنە قاراماستان ءوزىن ەشكىمنەن ارتىق سانامايتىن» دەيدى مىرزاتاي جولداسبەكوۆ.

 تاۋ تۇلعا تۋرالى قانداي ەستەلىك ايتساق تا جاراسادى. مادەنيەت قايراتكەرى، ايتىسكەر اقىن مەلس قوسىمبايەۆ «قاراسوزدەن قاناعات تۇرعىزعانداي» تولعاۋىن ورىنداسا، «ءابىش الەمى جۋرنالىنىڭ» باس رەداكتورى، اقىن ءانۋار بيماعامبەت «تاۋ جىلاعان» اتتى ولەڭىن وقىدى. سونىمەن بىرگە اقىن ش. ابدىكارىموۆ تە قايراتكەرگە ارناعان «ابىز» ولەڭىن وسى باسقوسۋدا جۇرتشىلىق نازارىنا ۇسىندى.

 كونفەرەنتسيادا ءماجىلىس دەپۋتاتى ساۋىتبەك ءابدىراحمانوۆ ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ مادەنيەتتانۋشىلىق كوزقاراستارى تۋرالى تاعىلىمدى اڭگىمە ءوربىتتى.

 ادام قالاي كوسەم، شەشەن، ءبىلىمدى بولا الادى، ادام قانشا نارسە بىلە الادى، جالپى ادامنىڭ مۇمكىندىگى قانداي دەگەننىڭ ناقتى دالەلى -  ابەكەڭنىڭ ۇلان- عايىر ءبىلىمى، عاجايىپ شەشەندىگى، كەرەمەت كوسەمدىگى. ول كىسىمەن قىرىق جىلدان استام ۋاقىت قاناتتاس ءجۇردىم، ءتالىم الدىم، ۋنيۆەرسيتەتىنەن ءوتتىم.

ابەكەڭ عالامدىق، جاھاندىق تۇرعىدا، بارلىق پارامەترلەر بويىنشا الەمدىك قۇبىلىس بولاتىن. قىرىق جىلدان استام ۋاقىت دەگەن كوزىڭ، قۇلاعىڭ ۇيرەنەتىن ۋاقىت بولعانىمەن، وعان تاڭدانۋدان، تاڭىرقاۋدان تانىپ كورگەن ەمەسپىن. «ءابىش» اتتى ۇلى بۇلاق سارقىراعان كۇيى اعا بەردى، قانشا جىل جاساسا دا سارقىلماۋشى ەدى. م. جولداسبەكوۆ ءبىر كەزدەرى «ادامزاتتىڭ ايتماتوۆى» اتانعان ۇلى شىڭعىس ايتماتوۆپەن اڭگىمەلەسكەندە سۇحباتتاسىنىڭ «ءابىش دەگەن سارقىلماس بۇلاق قوي» دەپ باعا بەرگەنىن ايتتى.

كەكىلبايەۆتىڭ ەلگە تاراپ، افوريزمگە اينالعان «كەشەگىمىز تۇگەندەلمەي، بۇگىنگىمىز بۇتىندەلمەيدى»، «بەسىگى بوستىڭ ءتورى قايدان تولى بولسىن»، «اۋزىمىزعا الالىق تۇسىرمەسەك، ىسىمىزگە شالالىق تۇسپەيدى» دەگەن سياقتى تولعامدارىنان مىسالدار كەلتىردى. ءابىش كەكىلبايەۆ الۋان قىرلى اق الماستى ەلەستەتەدى. الماستىڭ ءار قىرى الماسقان سايىن جاڭاشا جارقىرايدى. ول «قازاق وسىنداي» دەپ العا تارتا الاتىن تۇلعالارىمىزدىڭ ءبىرى. قازاقتىڭ ءابىشى -  ءبىزدىڭ ماقتانىشىمىز، -  دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى.

 ودان ءارى ق ر پرەزيدەنتى باسپا ءسوز حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى، پروفەسسور باۋىرجان وماروۆ «ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ شىعارماشىلىق لابوراتورياسى» تاقىرىبىندا بايانداما جاسادى. جالپى، كەز كەلگەن جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىق لابوراتوريا ۇعىمى، جازۋشىنىڭ جازۋ ماشىعى، قابىلەت -  قارىمى تۋرالى پىكىرتالاستارعا جول اشادى.

 «ءابىش الەمى ادام تاڭعالارلىق قۇبىلىستارعا تولى. ول ەشقاشان «نە جازام» دەپ ساۋساق سورىپ وتىرمايدى. جازارىنىڭ ءبارى اق قاعازدىڭ بەتىنە توگىلە جونەلەدى. جازۋ ۇستەلىنەن تۇرعان كەزدە ادەبي جاعىنا ادەبيەت ينستيتۋتىنىڭ، تاريحي جاعىنا تاريح ينستيتۋتىنىڭ ءتىسى باتپايتىن، ءتىنى بەرىك تۇتاس تۋىندىنى كورەسىڭ»، دەدى پروفەسسور.

 كونفەرەنسيادا «ەگەمەن قازاقستان رەسپۋبليكالىق گازەتى» ا ق باسقارما ءتوراعاسى دارحان قىدىرالى تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ «ەگەمەندە» 144 ماقالاسى جارىق كورگەنىن تىلگە تيەك ەتتى. «بۇل ماقالالار مەملەكەتتىك قىزمەتتەن قولى قالت ەتكەندە جازىلعانىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. اتالعان پۋبليتسيستيكالىق تۋىندىلاردىڭ كولەمى وتە ۇلكەن، ءارقايسىسى ءبىر كىتاپتىڭ جۇگىن كوتەرەرلىكتەي. جوعارىدا ايتىلعان 144 ماقالا 1500 بەتتەن اساتىن ەڭبەك. قازىر «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى ءابىش كەكىلبايەۆ اتىنداعى شاكىرتاقى تاعايىنداۋدى جانە ونىڭ ماقالالارى جيناقتالعان «ءداۋىر داۋىسى» اتتى كىتاپتى شىعارۋدى قولعا الدى. بۇل ارقىلى ءابىشتانۋ جاڭا بيىككە كوتەرىلمەك» دەدى دارحان قىدىرالى.

رەسپۋبليكالىق «ايقىن» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى نۇرتورە ءجۇسىپ «بيىكتىك، كەڭدىك، تەرەڭدىك» دەگەن قازاقتىڭ ءۇش ولشەمى ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ بولمىسىنان تابىلاتىنىن ايتادى. «ونىڭ ءدىلمار شەشەندىگىنە ءوزىم كۋا بولدىم. قاعازعا قاراماستان، ءبىر ساعاتقا جۋىق ءسوز سويلەگەندە قانشاما سيفر، دەرەك وقيعالاردى، قولمەن قويعانداي ەتىپ، تىڭدارمانعا جەتكىزدى» دەيدى نۇرتورە ءجۇسىپ.

كونفەرەنتسيادا وبلىستىق ءماسليحات حاتشىسى ناۋرىزباي بايقاداموۆ «ءابىش كەكىلبايەۆ جانە ۇلت رۋحانياتى ماسەلەلەرى» تۋرالى تولعاسا، «قورقىت تانۋ جانە ولكە تاريحى» عزي ديرەكتورى، پروفەسسور ب. كارىبوز ۇلى «ءابىش كەكىلبايەۆ پوەزياسىنان» سىر شەرتتى.

 كونفەرەنتسيانى قورىتىندىلاعان وبلىس اكىمى قىرىمبەك كوشەربايەۆ جازۋشىنىڭ جۇبايى كلارا جۇمابايەۆاعا سىي- سياپات كورسەتىپ، اق كۇرىشتەن سالىنعان ءابىش اعانىڭ پورترەتىن سىيعا تارتتى. ءوز حالقىن الەمگە تانىتۋدا، حالقىنا قىزمەت ەتۋدە اسىل ارمانى مەن ماقساتىنا جەتكەن، بورىشى وتەلگەن ءا. كەكىلبايەۆتاي تۇلعاعا ارنالعان شاراعا قاتىسقان جالپى جۇرتشىلىققا، عالىمدارعا العىس ءبىلدىردى.

 بۇدان سوڭ  قىزىلوردا قالاسىنداعى «جىبەك جولى» ويىن- ساۋىق ورتالىعىنىڭ كينوزالىندا زامانىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشىسى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان «سامعاۋ» دەرەكتى فيلمى كورسەتىلدى. سەناري اۆتورى، كينورەجيسسەر جاڭابەك جەتىرۋوۆ بۇل يدەيانىڭ 2009 -جىلى، ياعني جازۋشىنىڭ 70 جىلدىق مەرەيتويى كەزىندە كەلگەنىن ايتادى. «مادەنيەت مينيسترلىگى فيلم ءتۇسىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان ەكەن. ۇسىنىسىمىزعا ءابىش كەكىلبايەۆ بىردەن كەلىسە قويعان جوق. جۇمىس بارىسىندا قيىندىقتار بولدى. كوركەمدىك كەڭەس وتىرىسىنان كەيىن ول كىسىگە كورسەتىپ ەدىك، ەڭبەگىمىزدى ۇناتتى» دەيدى ج. جەتىرۋوۆ.

كورسەتىلىم قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسىن ەسكە الۋ شارالارى اياسىندا ۇيىمداستىرىلدى. كورەرمەن قاتارىندا بولعان وبلىستىق ءماسليحات حاتشىسى ن. بايقاداموۆ: «ءابىش كەكىلبايەۆ -  ابىزداردىڭ جالعاسى. وسىنداي تۇلعانى كورسەتۋ -  ءسىزدىڭ جۇرەكتىلىگىڭىز، نارتاۋەكەل دەپ كىرىسكەن ەڭبەگىڭىزدىڭ ناتيجەسى»، دەي وتىرىپ، رەجيسسەرگە ءوز العىس سەزىمىن ءبىلدىردى.

 قورقىت اتا اتىنداعى  قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، ءابىش كەكىلبايەۆ اتىنداعى ءدارىسحانا اشىلدى. وعان وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى رۋسلان رۇستەموۆ، ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ شىعارماشىلىعىن زەرتتەۋشىلەر، قوعام قايراتكەرلەرى، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ پروفەسسور- وقىتۋشىلارى، ستۋدەنتتەر، ماگيسترانتتار مەن دوكتورانتتار قاتىستى.

سالتاناتتى شارادا ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ زايىبى كلارا جۇمابايەۆا، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، عالىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى مىرزاتاي جولداسبەكوۆ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور باعدات كارىبوز ۇلى، وبلىستىق ءماسليحات حاتشىسى ناۋرىزباي بايقاداموۆ ءسوز سويلەدى.

تەكتىلىگىمەن، كوزقاراسىنىڭ تەرەڭدىگىمەن، ازاماتتىق پاراساتىمەن حالىقتىڭ جۇرەگىندە ساقتالعان زاڭعار تۇلعانىڭ قوعامداعى ورنى مەن ەل ءۇشىن سىڭىرگەن ەرەن ەڭبەگى تۋرالى ايتىپ بەردى. شارانى «نۇر وتان» پارتياسى وبلىستىق فيليالى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ي. قۇتتىقوجايەۆ اشىپ، جيىننىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالىپ ءوتتى. ودان ءارى ءسوز العان «بولاشاق» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عىلىمي جەتەكشىسى ب. دوسمامبەتوۆ ءدارىسحانانىڭ ستۋدەنتتەر ءۇشىن بەرەرى مول ەكەنىن ايتا كەلە، الداعى ۋاقىتتا ءابىش كەكىلبايەۆ اتىنداعى ارنايى كۋرس ەنگىزىلىپ، شىعارماشىل جاستارمەن جۇمىس جاسالاتىنىنا توقتالدى.

ال جازۋشىنىڭ جارى ك. جۇمابايەۆا ءابىش كەكىلبايەۆ ءۇشىن سىر ەلىندە اتقارىلىپ جاتقان شارالارعا ريزاشىلىعىن جەتكىزىپ، جارىنىڭ بالالىق شاعى، ەڭبەك جولى مەن شىعارماشىلىعى جايىندا كەڭىنەن ايتىپ بەردى. ءسوز سوڭىندا جاستاردى تالماي ەڭبەك ەتىپ، ءبىلىم الۋعا شاقىردى. سونىمەن قاتار اتالعان ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ستۋدەنتتەرى زاڭعار تۇلعاعا ارنالعان ولەڭدەرىن وقىدى. قوناقتار ءدارىسحاناداعى جازۋشىنىڭ ەڭبەكتەرى مەن باسپا ءسوز بەتىندە جاريالانعان ماقالالارى، سۇحباتتارى مەن فوتوسۋرەتتەرىن تاماشالادى. مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، عالىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى مىرزاتاي جولداسبەكوۆ ءابىش كەكىلبايەۆ جايىندا ءوز ەستەلىكتەرىمەن ءبولىستى.

مىرزاتاي جولداسبەكوۆ، قوعام قايراتكەرى:

- ەڭ اۋەلى البيون جاعالاۋىنان ەكپىن العان، كەيىنشە ورىس كلاسسيكاسىن باۋراعان رومانتيزم ءادىسى - جازۋشىنىڭ «اڭىزدىڭ اقىرى» رومانىندا تانىلسا، رومان جانرىنا بالزاك باستاعان كورگىشتىك پەن ىندەتە زەردەلەۋ ءۇردىسىن اكەلگەن كلاسسيكالىق ناتۋراليزم مەكتەبى «ۇركەر»، «ەلەڭ- الاڭ» ديلوگياسىندا جويقىن اعىستى، كەڭ تىنىسپەن كورىنىس تابادى. اسىرەسە، ءابىلقايىر حان باسىنداعى مىڭ تاراپ وي مەن ارپالىستى جان تولعانىسى - ءبىراز تۇستا قالامگەردىڭ ءوز قيالىنا ۇقساپ كەتەتىنى قىزىق - اۆتور كوبىنە حان بولىپ قاھارلانادى، حان بولىپ ۋايىم جەپ پۇشايمان بولادى. سوسىنعى «قۇس قاناتى»، «شىڭىراۋ» حيكاياتتارى كلاسسيكالىق رەاليزم ستيلىنەن تۋىنداعان تازا سۋرەتشىلدىك، بايقاۋ مەن بيپاز بايانداۋدىڭ ادەمى ۇلگىسى. ارىدەگى گوركيي، بەرىدەگى لەونوۆ ات ءىزىن سالعان الەۋمەتتىك رەاليزم ءستيلى «تاسباقانىڭ ءشوبى»، «كۇي» سەكىلدى شاعىن شىعارمالارىنا قان تامىرداي ءلۇپىل قاققان - ءومىردى وزىنشە وقىپ- توقىعان سونى ءسوز، تەرەڭ پايىم، كۇردەلى ءپالساپا. كەيىپكەردىڭ جان ارپالىسىنىڭ تۇڭعيىعى.

ءوزىنىڭ بىلگەنىن وزگە دە ءبىلسىن دەگەن، ءوزى تاڭعالعانعا وزگە دە تاڭداي قاقسىن دەگەن جان جومارتتىعى، جۇرەك تازالىعى تۋرالى كەيىنگى اڭگىمەلەرى قاعازعا تۇسكەن وي اعىنى دەيسىز بە، ويدىڭ سۋرەتى دەيسىز بە - ادەبيەتتەگى اۆانگارديزم ۇردىسىنەن ەلەس بەرەدى. ءبازبىر ءپالساپالىق تولعانىستارى سول ۇردىستەن بۇتاقتاپ ءبۇر جارعان بۇگىنگى ادەبيەت مەكتەبى - جيىرما ءبىرىنشى عاسىرداعى ماگيالىق رەاليزم، ميستيكالىق رەاليزم نىشاندارى كوڭىلگە سيقىرلى سارىن بوپ قۇيىلادى. جۇرتتان بۇرىن بايقاپ، وزگەدەن ەرەك سەزىلگەن سەزىم ساۋلەسى كوكىرەگىڭىزگە جارىق شاشىپ، كورەگەن بولىپ شىعا كەلەسىز.

تۇتقىن كۇيشىنى تىرىلەي جەرگە كومىپ، اتا جاۋىنان ايبىنىن اسىرعان تۇرىكپەن جونەيتتىڭ مىنەز شارپىسۋى.. . تۇسىندە كۇيشىنىڭ قۋ باسىنان قاشۋى... دومبىرا ءۇنىنىڭ ەتتەن ءوتىپ، سۇيەككە ءسىڭۋى - سۇراپىل تەڭەۋمەن سۋرەتتەلۋى بۇرىن- سوڭدى ادەبيەتتە بولماعان قۇبىلىس. «جونەيت جاڭا عانا جۇرەگى اتشا تۋلاپ، شەكەسى دىڭىلداپ، جۇيكەسىنىڭ ءبارى شارت ۇزىلەردەي شيىرشىق اتىپ جاتىر ەدى. ەندى ءبارى دە تىنشي قالىپتى. ءبارى دە الگى ءپاتۋاسىنا باس يزەگەندەي. مانادان بەرى كىرپىگىن تىرەپ- تىرەپ تۇرا قالعان كوپ تىرەۋ دە قۇلاپتى. وياۋىندا كوڭىلىن پارشالاپ، جان جۇيەسىنە ۋشا ءسىڭىپ قالعان ويران وي ۇيىقتاعان سوڭ دا مازالادى» . باس كەيىپكەردىڭ جان ءتاسىلىم الدىنداعى حال- كۇيىن مۇنشالىق تەرەڭ اشۋ - ادەبيەتتەگى وي سۋرەتىنىڭ كورىنىسى ەكەنى كامىل.

بۇل نە سوندا؟ بۇل - ادەبيەتتەگى ءابىش.

بەكسۇلتان نۇرجەكەيەۆ، جازۋشى:

- مەنىڭشە، كەكىلبايەۆ قاي سىن مەن قانداي سىناققا دا قاسقايىپ قاراي الادى. ول ادەبيەتكە اۋەلى اقىن بوپ كەلدى. جيىرما ءبىر جاسىندا «التىن شۋاق» دەگەن ادەمى اتپەن ولەڭدەر جيناعىن شىعاردى. الىستى مەڭزەيتىن وي، تەرەڭنەن تارتاتىن پىكىر ولەڭنىڭ ورەسىنە اۋىرلىق ەتتى مە ەكەن، ابەكەڭ سودان كەيىن- اق قارا ءسوزدىڭ قوينىنا سۇڭگىدى. قازىر ول - قازاقتىڭ ەڭ ايگىلى پروزاشىلارىنىڭ ءبىرى جانە پروزامەن عانا شەكتەلمەگەن تالانت. ارامىزدان ونىڭ سىنشىلىعىن ولقى سانار وقىرمان، اقىن- جازۋشى نەمەسە سىنشى تابىلا قويار ما ەكەن، ءسىرا؟ ولاردىڭ قاي- قايسىسىنا دا ابىشتەن قۇپتاۋ ەستۋ، سىن ەستۋ ەشقاشان انشەيىن نارسە بولىپ كورگەن ەمەس. ابەكەڭ - ادەبيەت بوساعاسىن اتتاعان كۇننەن بەرى ءۇزىلىسسىز، باسەڭدەۋسىز قالامىن قارۋ ەتىپ كەلە جاتقان بەتتى پۋبليتسيست: ول - ەلدىڭ، ادەبيەتتىڭ تاريحى مەن تىرشىلىگىنە ەشقاشان ەنجار قاراپ كورمەگەن ادام، سوندىقتان قاي كەزدە دە قالام ساردارلارىنىڭ الدىڭعى ساپىندا.

ميۋا باينازاروۆا،

«ايقىن»