توسەك قاتىناسىنىڭ ادەپتەرى

استانا. قازاقپارات -  ورتا ءجۇز ارعىن رۋىندا ەدىگە دەگەن ءبي وتكەن ەكەن.

ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەي ۇلى ءوزىنىڭ جازبالارىندا ەدىگە ءبي جايلى بىلاي دەيدى: «ەدىگە ءبي ءومىر بويى شارت جۇگىنىپ وتىرادى ەكەن. مالداس قۇرىپ وتىرۋدى، جانتايىپ جاتۋدى بىلمەيدى ەكەن، باسىن جاستىققا تيگىزبەيدى ەكەن. ءتۇن قاراڭعى، تۇندىك جابۋلى بولسا، ءتوردىڭ الدىنا قۇبىلاعا قاراپ وتىرادى ەكەن. قاتىنىنا داۋام بەيسەنبىدەن جۇماعا قاراعان تۇندە قۇسشا شاعىلىسادى ەكەن. جۇمىسى بىتكەن سوڭ سۋعا شومىلىپ الىپ، ءتور الدىندا قۇبىلاعا قاراپ، شارت جۇگىنگەن وتىرىسىنان جازبايدى ەكەن».

سول ەدىگە ءبي بايبىشەسىمەن جاقىنداسار بولسا: «قاتىن، دارەتتەنشى!» -  دەيدى ەكەن. «...ول ءسوزىنىڭ ءمانىسى -  جۇمىسقا كىرىسەردە قاتىنىن سۋعا شومىلدىرىپ الىپ، سونان سوڭ قيمىلداعاندى باستايدى ەكەن». مىنە، وسىنداي ادەپ پەن تازالىقتىڭ سەبەبىنەن ەدىگە ءبيدىڭ ۇرپاقتارى ءوسىپ-ءونىپ، ەلگە ءماشھۇر تۇلعالار بولادى. سول ۇرپاقتارىنىڭ ءبىرى - شوڭ ءبي بولسا، ەندى ءبىرى - تورايعىر.

بۇنى جازىپ وتىرعان سەبەبىمىز، دەنى ساۋ، تەكتى، رۋحتى ۇرپاق ءوسىرۋ ءۇشىن دە و باستا ەسكەرەتىن جايتتار بار. ول - جىنىستىق قاتىناستىڭ ادەپتەرى مەن شارتتارى. يسلام ءدىنى كۇللى ادامزاتقا تۇسكەندىكتەن، مۇندا ادامعا قاتىستى ەش نارسە نازاردان تىس قالماعان. ءتىپتى، توسەك قاتىناسىنىڭ ادەپتەرى دە ەسكەرىلگەن. مۇسىلمان بولعان سوڭ مۇنى دا ءبىلۋىمىز - ءبىز ءۇشىن مىندەت. مۇنى جوعارىداعى مىسالدان كورگەنىمىزدەي، بابالارىمىز بىلگەن. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ كوبىمىز مۇنى ۇمىتتىق. بالكىم، قانىمىزدان تەكتىلىكتىڭ كەمىپ بارا جاتقانى وسىدان دا شىعار.

ەندەشە، جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇسۋدىڭ ادەپتەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنايىق:

* ەرلى- زايىپتى ەكەۋ جىنىستىق قاتىناسقا تۇسپەستەن بۇرىن دارەت العانى ابزال. سەبەبى، دارەتى باردىڭ بويىنان شايتان اۋلاق بولادى. ونىڭ ۇستىنە دارەتپەن بولعان جىنىستىق قاتىناس كەلەشەك ۇرپاقتىڭ دا تەگىنە، رۋحىنا اسەر ەتەدى. بۇگىندە دارەت الماق تۇرماق، ىشىمدىككە سىلقيا تويىپ الىپ جاقىنداسىپ جاتاتىندار دا بار. بۇل بالانى جاتىرعا جەتپەي ۋلاۋ بولىپ ەسەپتەلەدى.

* «بيسميللامەن» باستاپ، جىنىستىق قاتىناسقا تۇسەردە ايتىلاتىن دۇعانى وقۋ. ول دۇعا بىلاي: «ءبيسميللاھي! اللاھۋمما ءجاننيبناش ءشايتااناا ءۋا ءجاننيبناش ءشايتاانا ءماا ءرازاقتاناا». ماعىناسى: «اللانىڭ اتىمەن باستايمىن! اللاھىم، ءبىزدى شايتاننان جانە شايتاندى بىزگە ءناسىپ ەتەتىن ۇرپاعىمىزدان الىستات!».

 * بۇركەنۋ. ياعني، كورپەنىڭ استىندا بولۋ.

* جىنىستىق قاتىناستا قۇبىلاعا قارسى بولماۋ. ياعني، باس قۇبىلاعا قاراپ جاتۋى ءتيىس.

* جىنىستىق قاتىناسقا تۇسپەستەن بۇرىن ايەلىمەن جۇمساق قارىم-قاتىناستا بولىپ، جىلى سوزدەر سويلەۋ. سەبەبى، پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) حايۋان سەكىلدى بولماۋىمىزدى ەسكەرتەدى.

* جىنىستىق قاتىناسقا تۇسكەننەن كەيىن ايەل دە، ەركەك تە تولىقتاي جۋىنىپ، عۇسىل قۇيىنۋى ءتيىس.

بۇل - جىنىستىق قاتىناستىڭ ادەپتەرى. بۇل ماسەلەدە تىيىمدار دا بار. ەندى سوعان توقتالساق:

* ايەلدىڭ ەتەككىرى كەزىندە جانە بالالى بولعان سوڭ قىرىق كۇن كەلەتىن قاننان ارىلمايىنشا جاقىنداسپاۋ. قۇران كارىمدە اللا تاعالا: «ەي، مۇحاممەد، سەنەن ەتەككىر تۋرالى سۇرايدى. ولارعا: «ەتەككىر زياندى. ول مەزگىلدە ايەلدەرىڭنەن اۋلاق بولىڭدار. ەتەككىردەن ارىلعانعا دەيىن جاقىنداماڭدار. پاك بولعان كەزدە اللا وزدەرىڭە بۇيىرعان جەرىنەن جاقىنداڭدار»، -  دە. اقيقاتىندا اللا تاۋبە ەتۋشىلەردى ۇناتادى ءارى ارامنان، ناجىستەن پاك ادامداردى جاقسى كورەدى» [1]، -  دەيدى.

* ارتقى جولدان جاقىنداسپاۋ. سەبەبى، قۇراندا اللا تاعالا: «وزدەرىڭە بۇيىرعان جەرىنەن جاقىنداڭدار»، - دەيدى. پايعامبارىمىز: «ايەلىنە ارتقى جولدان جاقىنداعانعا اللانىڭ لاعنەتى جاۋادى»، - دەيدى.

* ايەلىمەن جىنىستىق قاتىناستا بولعان جاعدايلاردى، ارالارىنداعى سىردى وزگەگە ايتپاۋ، جايماۋ. بۇل دا - حارام. اللا ەلشىسى: «اقيقاتىندا، قيامەت كۇنى اللانىڭ الدىندا اماناتقا جاسالعان ەڭ ۇلكەن قياناتتىڭ ءبىرى - ەرلى- زايىپتىنىڭ جىنىستىق قاتىناسقا تۇسكەننەن كەيىن ارالارىنداعى سىردى باسقا بىرەۋلەرگە جايۋلارى»، - دەيدى.

مىنە، جوعارىداعى تىيىمداردان باسقاعا يسلام ءدىنى رۇقسات بەرەدى. قالاي جاقىنداسسا دا ەرلى- زايىپتىلاردىڭ ءوز ەركى. سەبەبى قۇران كارىمدە: «ايەلدەر سەندەردىڭ ەگىندىكتەرىڭ (ۇرىق سەبەتىن ورىن). ەگىندىكتەرىڭە قالاعاندارىڭشا كەلىڭدەر» [2]، - دەيدى.

[1] «باقارا» سۇرەسى، 222-ايات

[2] «باقارا» سۇرەسى، 223-ايات

Ihsan.kz