تۇيەنى شالىپ جىققان جىگىت ەلدى تاڭقالدىردى

استانا. قازاقپارات - قازاق "كۇش اتاسىن تانىماس" دەيدى. الەۋمەتتىك جەلىدە اتان تۇيەنى شالىپ جىققان جىگىت تۋرالى ۆيدەو جۇرتتى تاڭقالدىردى.

قاشاعا قامالعان تۇيەلەردى قۋالاپ ءجۇرىپ، اراسىنداعى ەڭ ۇلكەنىن ۇستاعان جاس جىگىت، ونى ەكى الدىڭعى اياقتارىنان شالىپ جىعادى. بالكىم، تۇيەپالۋان دەپ وسىنداي الىپتاردى ايتسا كەرەك.

قازاقستاندا تۇيەنىڭ ەكى ءتۇرى بار: جالعىز وركەشتى تۇيە (عىلىمي تىلدە درومەدار دەيدى) - قازاقستاننىڭ كەيبىر جەرلەرىندە وسىرىلەدى. ونىڭ جالپى اتى - «نار». ۇرعاشىسى - «مايا» نەمەسە «ارۋانا»، ەركەگى - «ۇلەك». سىڭار وركەشتى تۇيە ىستىققا ءتوزىمدى، ءبىراق قاتتى ايازعا شىدامايدى. قوس وركەشتى تۇيە (عىلىمي تىلدە باكتريا تۇيەسى دەيدى) نەمەسە ايىر وركەشتى تۇيەنىڭ جابايى ءتۇرى «قاپتاعاي» دەپ اتالادى. ايىر وركەشتى تۇيەنىڭ ۇرعاشىسىن - «ىڭگەن» ، ەركەگىن - «بۋرا» دەيدى. قازاقستاندا قوس وركەشتى تۇيەنىڭ استراحان تۇيەسى، قازاقستان تۇيەسى، مونعول تۇيەسى دەپ اتالاتىن نەگىزگى ءۇش تۇقىمى وسىرىلەدى. ول قۇرعاق دالالى، ءشول- شولەيتتى جەرلەردىڭ تابيعي جاعدايلارىنا جاقسى بەيىمدەلگەن. اڭىزاق ىستىققا، ۇسكىرىك ايازعا ءتوزىمدى كەلەدى. تۇيەنىڭ ەتى مول، ءجۇنى بيازى بولادى. تۇيە 30-35 -جىل جاسايدى. ءۇي تۇيەسىنىڭ ەكى ءتۇرى بار.

مۇنىڭ بىرەۋى قوس وركەشتى، ەكىنشىسى سىڭار وركەشتى. قوس وركەشتى تۇيەنىڭ تازا قاندىسىن - باكتريان، سىڭار وركەشتى تۇيەنىڭ تازا قاندىسىن درومەدار دەپ اتايدى. تۇيە ءىرى، كۇشتى، ءتوزىمدى جانۋار. سالماعى 700-800 ك گ، باكترياننىڭ بيىكتىگى (وركەشىنىڭ اراسىنان) 178 س م، تۇرقى 158 س م، ءتۇسى قارا قوڭىر. درومەدارلاردىڭ بيىكتىگى (شوقتىعىنان) 210 سم، تۇرقى 155 سم، ءتۇسى قىزىل سۇر بولىپ كەلەدى. تۇيەنىڭ كۇيىس قايىراتىن جانۋارلاردان ەرەكشەلىگى - ۇستىڭگى جاق سۇيەگىندە ەكى كۇرەك ءتىسى بولادى، ءوت قابى جوق. جىنىستىق جاعىنان 2-3 جىلدا جەتىلەدى، ءبىراق ىنگەنىن 3-4 جاسىندا قايىتادى، بۋراسىن كەلەگە 5-6 جاسىندا تۇسىرەدى.

 

Baq.kz