شاريعات بويىنشا كىمدەرمەن نەكەلەسۋگە بولمايدى؟

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - شاريعات بويىنشا كىمدەرمەن نەكەلەسۋگە بولمايتىنىن ايتىپ بەرسەك.

دىنىمىزدە ەر كىسىگە ۇيلەنۋگە بولمايتىن ايەلدەر قاۋىمىن ەكى توپقا ءبولىپ قاراستىرادى:

1. ءومىر بويى ءبىر- بىرىمەن ۇيلەنۋگە بولمايتىندار:

جاقىن تۋعان- تۋىستارى. ولار: انالارى مەن اجەلەرى؛ بىرگە تۋعان اپكە-قارىنداستارى جانە ولاردىڭ قىزدارى مەن نەمەرەلەرى؛ سونىمەن قاتار، اكەسى نە شەشەسى بولەك اپكە- قارىنداستارى جانە ولاردىڭ قىزدارى مەن نەمەرەلەرى دە ۇيلەنۋگە بولمايتىن كىسىلەر قاتارىندا؛ بىرگە تۋعان نەمەسە اكەسى ءبىر، شەشەسى بولەك، نە شەشەسى ءبىر اكەسى بولەك اعا- ىنىلەرىنىڭ دە قىزدارىمەن جانە نەمەرەلەرىمەن نەكەلەسە المايدى[1]. سونداي-اق، اكە جاعىنان اعايىن اپكە- قارىنداستارىمەن جانە ناعاشى اپكە- قارىنداستارىمەن[2] دە ۇيلەنۋگە بولمايدى.

ءسۇت باۋىرلارى: ايەلدىڭ تۋعان بالاسى تۋىسقاندارىنان كىمگە ۇيلەنە الماسا، سول سەكىلدى ءسۇت ەمگەن بالا دا ولارمەن نەكەلەسە المايدى[3]. ايتا كەتەتىن ماڭىزدى نارسە، «ءسۇت باۋىرلىققا» بايلانىستى ۇكىمدەر تەك سول ەمشەك ەمگەن بالاعا عانا قاتىستى. ونىڭ (الگى ءسۇت انادان ەمبەگەن) اعا- ىنىلەرىنە جانە اپكە- قارىنداستارىنا قاتىسى جوق[4].

قۇداندالى تۋىستار [5): قايىن انالارى مەن اجەلەرى؛ وگەي قىزدارى مەن ولاردىڭ قىزدارى جانە نەمەرەلەرى؛ وگەي ۇلدارىنىڭ قىزدارى مەن نەمەرەلەرى[6]؛ ءوز ۇلدارىنىڭ ايەلدەرى مەن نەمەرەلەرىنىڭ ايەلدەرى (كەلىندەرى)؛ وگەي انالارى[7].

2. ۋاقىتشا ۇيلەنۋگە بولمايتىندار: بۇل كاتەگورياداعى كىسىلەرمەن نەكەلەسپەۋ - ۋاقىتشا كەدەرگىلەرگە سۇيەنەدى. كەدەرگىلەر جويىلىسىمەن، نەكەلەسۋ قۇقى تۋىندايدى. ولار:

وزگەنىڭ نەكەسىندەگى ايەلدەر. ءبىر ايەل ەرىمەن اجىراسپايىنشا نەمەسە ودان جەسىر قالمايىنشا، وزگە ەركەكپەن نەكەلەسە المايدى[8].

ءيددات مەرزىمىندەگى ايەلدەر. كۇيەۋىنەن جەسىر قالعان ايەل[9] نەمەسە اجىراسقان ايەل[10] وزگە ەرگە تۇرمىسقا شىقپاي تۇرىپ، بەلگىلى ءبىر مەرزىم كۇتەدى. بۇنى شاريعاتتا «ءيددات مەرزىمى» دەيدى[11]. اتالمىش مەرزىمى بىتپەي، تۇرمىسقا شىعۋىنا تىيىم سالىنادى.

اپالى- ءسىڭلىلى ەكەۋىن ءبىر نەكەدە ۇستاۋ. اعايىنداس اپالى- سىڭلىلەردى بىرگە ءبىر نەكەدە ۇستاۋ - حارام[12]. اعايىنداس اپالى- سىڭلىلەر دەپ مىنالاردى اتاۋعا بولادى: بىرگە تۋعان اپكە- سىڭلىلەرى؛ اكە جاقتان اپكە- سىڭلىلەرى؛ ناعاشى اپكە- سىڭلىلەرى؛ اعا- اپكەلەرىنىڭ قىزدارى [13].

ءتورت ايەلى بار كىسى - بەسىنشى ايەلدى الا المايدى. ونى الۋ ءۇشىن، نەكەسىندەگى بىرەۋىن تالاق ەتۋى شارت. سەبەبى، شاريعاتتا ەڭ كوبى - ءتورت ايەل عانا الۋعا رۇقسات بەرىلگەن.

ءۇش تالاقپەن اجىراسقان ايەل[14].

وزگە دىندەگى قىز[15]. ءبىر مۇسىلمان جىگىتتىڭ وزىنە جار ەتكىسى كەلگەن قىزى - مۇسىلمان نەمەسە حريستيان نە ياھۋدي دىنىندەگى قىز بولۋى ءتيىس[16]. بۇلاردان وزگە دىندەگىلەردى الۋىنا رۇقسات جوق.

ال، مۇسىلمان قىز تەك مۇسىلمان جىگىتكە تۇرمىسقا شىعا الادى. وزگە دىندەگىلەرگە كۇيەۋگە شىعۋىنا تىيىم سالىنادى[17]. ويتكەنى، ايەل ءوز ەرىنە تاۋەلدى. مۇسىلمان ەمەس ەرى، ايەلدىڭ السىزدىگىن پايدالانىپ، ونىڭ نانىم- سەنىمىنە كەرى اسەرىن تيگىزىپ، ناماز، ورازا سياقتى ءدىني امالدارىن ورىنداۋعا كەدەرگى جاسايدى. ونىڭ ۇستىنە دۇنيەگە كەلگەن ۇرپاقتارى وزگە دىندەگى اكەسىنىڭ دىنىنە وتەتىنى ءمالىم. بۇل - يسلامنىڭ مۇسىلمان ۇرپاعىن كوبەيتۋ تۇسىنىگىنە تەرىس. ويتكەنى ارداقتى پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ): «ۇيلەنىڭدەر جانە كوبەيىڭدەر! قيامەت كۇنى ۇممەتىمنىڭ كوپتىگىمەن ماقتانامىن»، - دەگەن.

قورىتا كەلە ايتارىمىز، «ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» - دەمەكشى وركەنيەتتى قوعامدى قۇرايتىن باستى فاكتور - باياندى وتباسى. ونىڭ باياندىلىعى مەن بەرىكتىگى كەيبىر ماسەلەلەرگە ءمان بەرۋدىڭ ارقاسىندا تۋىندايدى. سونىڭ باستاپقى قادامى - پاك نەكە، تازا ۇرپاق الىپ كەلۋ. وعان قول جەتكىزۋ ءۇشىن ۇلى جاراتۋشى يەمىزدىڭ پەندەلەرىنە مىندەتتەگەن ۇكىمدەرىنە اسا ءمان بەرۋىمىز كەرەك.

[1]تاسھيلۋل قۋدۋري - 2/7 بەت.

[2]نيسا - №23 ايات.

[3]نيسا - №23 ايات؛ ساحيح بۋحاري

[4]پروف. دوكتور ۋ. زۋحايلي، ءال- ءۋاجيز - 3/65 بەت.

[5]قىز الىسىپ، قىز بەرىسكەن، سۇيەك شاتىسى بار (ادامدار) . ق. ءا. س.؛ قۇدالىق ارقىلى دوس، جولداس بولعان ادامدار.

[6]فاتاۋا ءال- ھينديا - 1/302 بەت: ءبىراق اناسىمەن قاتىناسقا تۇسپەگەن بولسا نەمەسە ونىمەن وڭاشا قالماعان بولسا ول باسقا؛

[7]نيسا سۇرەسى - №23-ايات.

[8]نيسا سۇرەسى - №24-ايات.

[9]باقارا - №235 ايات.

[10]باقارا - №228 ايات.

[11]...

[12]نيسا سۇرەسى - №23 ايات.

[13]فاتحۋل باري - №4819 حاديس.؛ حيدايا - 3/13 بەت.؛ وسىنداي نەكەنىڭ ۇكىمى: ءبىر نەكەدەگى اپالى- ءسىڭلىلى ەكەۋىنىڭ قايسىسىن ەكىنشى كەزەكتە نەكەلەگەن بولسا، سونىڭ نەكەسى بۇزىلادى دا، ءبىرىنشى كەزەكتە قيىلعان نەكەسى سول كۇيىندە قالادى. رەتىن بىلمەگەن جاعدايدا ەكى نەكە دە بۇزىلادى. (پروف. دوكتور ۋ. زۋحايلي، ءال- ءۋاجيز - 3/73)

[14]باقارا - №230 ايات.

[15]باقارا - №221 ايات.

[16]مايدا - №5 ايات.

[17]مۇمتاحينا - №60 ايات.

muslim.kz