لاڭكەستىك قىلمىس بويىنشا بەرىلەتىن جازا كۇشەيتىلەدى
نە ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايرىلىپ، ءولىم جازاسىنا كەسىلۋى دە مۇمكىن.
قانداي جازا بەلگىلەنگەنىنە قاراماستان مۇنداي قىلمىس جاساعانداردىڭ مۇلكى مىندەتتى تۇردە تاركىلەنەدى. قازىرگى كەزدە ماجىلىستە تالقىلانىپ جاتقان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە تەرروريزمگە جانە ەكسترەميزمگە قارسى ءىس- قيمىل ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن جاساۋشىلار قىلمىستىق كودەكسكە جوعارىداعىداي تۇزەتۋلەر ەنگىزۋدى ۇسىنىپ وتىر.
اتاپ ايتقاندا، زاڭ جوباسىن دايىنداۋشىلار لاڭكەستىك جانە ەكسترەميستىك قىلمىستار ءۇشىن تاعايىندالاتىن جازانى قاتايتۋ ماقساتىندا قىلمىستىق كودەكسكە 16 تۇزەتۋ ەنگىزدى. ەڭ باستىسى تەرروريزم مەن ەكسترەميستىك ارەكەتتەرگە بارعانداردىڭ باس بوستاندىعىنان ايىرۋ مەرزىمىن (ەكى جىلعا دەيىن) ۇزارتۋ، سونىمەن قوسا مىندەتتى تۇردە ولاردىڭ مۇلكىن تاركىلەۋدى ۇسىنىپ وتىر. مىسالعا، قىلمىستىق كودەكستىڭ قازىرگى قولدانىستاعى 170- بابى (جالدانۋشىلىق) بويىنشا، قىلمىسكەر مۇلكىن تاركىلەۋمەن قاتار ولارعا 5 تەن 10 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى تاعايىندالادى. وسىنداي قىلمىستى قايتالاپ جاساعان جاعدايدا - 7 دەن 10 جىلعا دەيىنگى ءومىرىن قاماۋدا وتكىزەدى.
ال، جاڭا رەداكسيادا مىناداي تۇزەتۋ ەنگىزىلگەن: العاشقى كەزدە 7 دەن 12 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جانە مۇلكىن مىندەتتى تۇردە تاركىلەۋ جانە ءقاۋىپتى قىلمىس قايتالانعان جاعدايدا 12 دەن 17 جىلعا دەيىن تۇرمەگە جابۋ.
سونداي- اق، مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساۋعا ارەكەتتەنگەنى ءۇشىن (قىلمىستىق كودەكستىڭ 179- بابى - بيلىكتى كۇشپەن باسىپ الۋدى جانە ۇستاپ تۇرۋدى ناسيحاتتاۋ، اشىق ۇگىتتەۋ) بۇرىنعى 10-15 جىلدىڭ ورنىنا قىلمىسكەرلەردى 12 دەن 17 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ۇسىنىلدى. قىلمىستىق كودەكستىڭ 181- جانە 182- باپتارىنىڭ جاڭا رەداكتسياسىندا قارۋلى بۇلىك ۇيىمداستىرعانى ءۇشىن، ەكسترەميستىك توپ قۇرىپ، وعان جەتەكشىلىك ەتكەنى نە قىزمەتىنە قاتىسقانى ءۇشىن تاعايىندالاتىن جازانىڭ دا مەرزىمىن 12 دەن 17 جىلعا دەيىن ۇزارتۋ قاراستىرىلعان.
ايتا كەتەلىك، XXI عاسىردا حالىقارالىق تەرروريزم مەن ەكسترەميزمنىڭ بەلەڭ الۋىنا وراي كوپتەگەن مەملەكەتتەر ۇلتتىق زاڭناماسىن كۇشەيتۋگە كىرىستى. مىسالى، 2016 -جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ مەملەكەتتىك دۋماسىنا تەرروريزمگە قارسى ءىس- قيمىلداردى كۇشەيتىپ، قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا قوسىمشا ءىس- شارالار بەلگىلەيتىن ەكى زاڭ جوباسى ەنگىزىلدى. ونداعى تۇزەتۋلەر لاڭكەستىك قىلمىسقا قاتىستى زاڭنامانى قاتايتىپ، قىلمىسكەرلەردى ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جانە رەسەي ازاماتتىعىنان شىعارۋدى كوزدەيدى. رەسەيلىك دەپۋتاتتار لاڭكەستىك قىلمىسى ءۇشىن 14 جاستان (ادام ءولتىرۋ جانە ادام ۇرلاۋ باپتارىنا ۇقساس) باستاپ قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋدى ۇسىنىپ وتىر.
تۇزەتۋدىڭ اۆتورلارى لاڭكەستىكتى قارجىلاندىرعانى ءۇشىن بەرىلەتىن جازانى 10 نان 15 جىلعا دەيىن ۇزارتۋدى، ادامداردى كەپىلدىككە الۋعا بولىسقانى جانە زاڭسىز اسكەري قۇرىلىمدى قۇرۋعا جىمىسقىلىقپەن دەم بەرگەنى ءۇشىن 15 تەن 20 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىن (رەسەي فەدەراتسيسىنىڭ قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 206- جانە 208- باپتارى) بەلگىلەۋدى ۇسىندى. تەرروريزمگە اشىق ۇگىت جۇرگىزگەندەر 100 مىڭ رۋبلدەن 500 مىڭ رۋبلگە دەيىن ايىپپۇل تولەيدى. الايدا، مۇنداي قىلمىستار باق نەمەسە عالامتور ارقىلى جاسالعان جاعدايدا قىلمىسكەرلەر 5 تەن 7 جىلعا دەيىن تۇرمەگە قامالادى.
سونىمەن قاتار، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قىلمىستىق كودەكسىن لاڭكەستىككە قاتىستى تومەندەگىدەي جاڭا قىلمىستىق قۇرامدارمەن تولىقتىرۋ ۇسىنىلىپ وتىر: «تەررورلىق سيپاتتاعى قىلمىس تۋرالى حابارلاماۋ» (200 مىڭنان 500 مىڭ رۋبلگە دەيىن ايىپپۇل تولەنەدى)؛ «ەكسترەميستىك قىزمەتكە كومەكتەسۋ» (مۇنى ەكسترەميستىك قىزمەتكە بەيىمدەۋ، تارتۋ دە ءتۇسىنۋ كەرەك - 500 مىڭ رۋبل ايىپپۇل سالۋمەن قوسا 5 تەن 8 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى)؛ «حالىقارالىق تەرروريزم ارەكەتىن جاساۋ» (ر ف- نىڭ ق ك- نىڭ 361- بابى، بۇل جەردە رەسەي فەدەراتسياسى ازاماتتارىنىڭ ومىرىنە، دەنساۋلىعىنا، بوستاندىعىنا جانە قول سۇعىلماۋشىلىعىنا قاۋىپ توندىرەتىندەي رەسەيدىڭ اۋماعىنان تىس جەرلەردە جارىلىس، ورتەۋ جانە ت. ب، ءىس- قيمىلدار جاساۋ تۋرالى ءسوز بولعان) - مۇنداي قىلمىس جاساعاندار 15 تەن 20 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايرىلادى نەمەسە ءومىر بويىنا تۇرمەگە جابىلادى.
تەرروريستىك قىلمىستارعا قاتىسقانى ءۇشىن ازاماتتىقتان ايىرۋ تاجىريبەسى كوپتەگەن ەلدەردە بار. ماسەلەن، 2015 -جىلدىڭ قاراشاسىندا پاريجدە بولعان تەراكتىلەردەن كەيىن فرانسيانىڭ ۇلتتىق جينالىسى 2016 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا كونستيتۋتسيالىق رەفورمالاردىڭ جوباسىن قاراستىرۋ بارىسىندا تەررورلىق قىزمەتكە قاتىسى بار تۇلعالاردى ازاماتتىقتان ايىرۋ ماسەلەسىن تالقىلادى.
شۆەيتساريانىڭ ۇلتتىق كەڭەسى شۆەيتساريادا جانە ودان تىس جەرلەردە لاڭكەستىك قىزمەتپەن اينالىسقان جانە ۇرىستارعا قاتىسقان ەكى ءتولقۇجاتى بار ادامداردى ازاماتتىقتان ايىرۋدى جاقتادى. 1992 -جىلى 2- شىلدەدە قابىلدانعان «وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى تۋرالى» زاڭىنىڭ 21- بابى بويىنشا، شەتەلدىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتىپ، قوعام مەن مەملەكەتتىڭ مۇددەسىنە ايتارلىقتاي زالال كەلتىرگەن نەمەسە ەلدەگى بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىككە قارسى قىلمىس (ولاردىڭ قاتارىنا تەرروريزم دە جاتادى) جاساعان ادامدار وزبەكستان ازاماتتىعىنان ايرىلادى.
رەسەيلىك دەپۋتاتتار «ازاماتتىق تۋرالى» زاڭدى ازاماتتىقتان ايىراتىن باپپەن تولىقتىرعىسى كەلەدى. ولار جالعان قۇجاتتار ۇسىنۋ نەمەسە مالىمەتتەر بەرۋمەن قاتار (بۇل فاكتى سوتتا انىقتالادى) ءبىر عانا تەررورلىق سيپاتتاعى قىلمىسى ءۇشىن سوتتالعان ادامدى ازاماتتىقتان ايىرۋ ماسەلەسىن تالقىلاۋدا. ەگەر ول ادام باسقا ەلدىڭ ازاماتتىعىن الماعان نەمەسە الا المايتىن جاعدايدا مۇنداي باپ قولدانىلمايدى. نەمىس دەپۋتاتتارى لاڭكەستىكپەن كۇرەس تۋرالى دەكلاراتسيانىڭ جوباسىنا جاسى 14 كە تولعانداردى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ مۇمكىندىگى تۋرالى؛ تەراكتى ورىن العان كەزدە قارۋلى كۇشتەردىڭ ەل ىشىندەگى وپەراتسيالارعا قاتىسۋىنا تىيىم سالۋ سياقتى ۇسىنىستارىن ەنگىزدى.
