ازانشى ءبىلالدىڭ ءومىرىنىڭ سوڭى جايىندا نە بىلەمىز؟
مەن وقىعان كىتاپتاردىڭ كەي بىرىندە اللانىڭ ەلشىسى دۇنيەدەن وتكەن سوڭ، ءمادينادان كەتىپ قالدى دەلىنگەن. باسقا ەشقانداي ماعلۇمات كەزدەسپەدى. ناعاشىباي قابىلبەك.
**
ءبىلال يبن راباح ءال- حاباشي يسلامداعى العاشقى ازانشى. اكەسىنىڭ اتى - راباح. اناسىنىڭ اتى - حامام. حاق ءدىندى قابىلداعانى ءۇشىن قۇرايىش مۇشرىكتەرى تاراپىنان قاتتى ازاپقا دۋشار بولادى. قانشا ازاپتالسا دا سەنگەن ءدىنىن تاستامادى. اقىرى ءابۋ باكىر سىددىق قۇنىن تولەپ، ونى ازات ەتەدى. وسىلايشا، قانىپەزەر مۇشرىكتەردىڭ شەكتىرگەن ازابىنان قۇتىلادى.
ءبىلال مۇحاممەد پايعامباردى (س. ا. ۋ. ) ەرەكشە جاقسى كوردى. ونىڭ (س. ا. ۋ. ) قاسىنان ءبىر ەلى ايىرىلماي، ۇنەمى جانىندا بولدى. ءبىلالدىڭ داۋىسى اسەم ەدى. سول سەبەپتى، اللا ەلشىسى ازان ايتۋدى سوعان تاپسىردى. تاڭ نامازىنىڭ ازانى شاقىرىلىعاندا «ءاسسالاتۋ حايرۋم مينان ناۋم» ءسوزىن قوسىپ ايتۋدى ءبىلال شىعارعان. ونىڭ بۇل جاڭالىعىن پايعامبارىمىز قۇپتادى. سودان بەرى تاڭ نامازىنىڭ ازانى شاقىرىلعاندا اتالمىش سويلەمدى قوسىپ ايتۋ داستۇرگە اينالدى.
پايعامبار باقيلىققا كوش ەتكەندە ءبىلالدىڭ كوڭىلىنە قاياۋ ءتۇسىپ، جۇرەگى جارالانىپ، قاتتى قايعىردى. بۇرىندارى ءوزىنىڭ اسەم ۇنىمەن ازان شاقىرىپ، ەلدىڭ جۇرەگىن تەبىرەنتكەن بولسا، پايعامبار قايتقاننان سوڭ كوڭىلسىز كۇي كەشەدى. ازان شاقىرعاندا «ءاشھادۋ ءاننا مۇحاممادار راسۋلاللاھ - كۋالىك ەتەمىن، شىنىندا مۇحاممەد اللانىڭ ەلشىسى» دەگەن جەرىنە كەلگەن سايىن تاماعىنا وكسىك كەپتەلىپ، كوزىنە جاس ۇيىرىلەتىن. باسى اينالىپ، ارى قاراي ازان شاقىرۋعا شاماسى كەلمەي قالاتىن. مۇنى كورىپ- ءبىلىپ تۇرعان اينالاداعى جۇرت ەرىكسىز كوزدەرىنە جاس الاتىن.
كۇندەردىڭ كۇنىندە ءبىلال ءابۋ باكىردەن قالادان كەتۋگە رۇقسات سۇرايدى. سوندا ءابۋ باكىر:
- سەن كەتىپ قالساڭ، بىزگە كىم ازان ايتادى؟! - دەيدى جىبەرگىسى كەلمەي.
- مەن پايعامباردان كەيىن، باسقا ەشكىمگە ازان ايتقىم كەلمەيدى، - دەدى.
- ءبىزدى تاستاما، قال. ءبىزدىڭ ازانشىمىز بول.
- مەنى ازات ەتكەندەگى ماقساتىڭ - امىرىڭدە ۇستاۋ بولسا، دەگەنىڭ بولسىن، قالايىن. ال، اللا ءۇشىن ازات ەتكەن بولساڭ، مەنى اللا جولىنا قويا بەر.
- مەن سەنى اللا ءۇشىن ازات ەتكەنمىن، - دەپ ءابۋ باكىر رۇقساتىن بەرەدى.
حاليفا ءابۋ باكىردىڭ رۇقساتىن العاننان كەيىن ءبىلال سيريا جەرىنە بارىپ، سوندا قونىستانادى. ءوزىن اللا جولىنا ارنايدى.
دەرەكتەرگە قاراعاندا، ءبىر كۇنى ءبىلال ءتۇس كورەدى. تۇسىندە اللا ەلشىسى وعان: «ءۋا، ءبىلال! نەگە سونشا جاتسىنىپ كەتتىڭ. كەلىپ، ءبىزدى كورىپ كەتەتىن ۋاقىتىڭ بولدى عوي»، - دەپ ايتادى. شىنىندا دا، مەدينە قالاسىنا بارماعالى كوپ بولعان ەدى. ول اتىنا ءمىنىپ، مەدينە قالاسىنا اتتانادى. قالاعا جەتىسىمەن ءبىرىنشى، سۇيىكتى ۇستازى پايعامباردىڭ جاتقان قابىرىنە كەلەدى. قابىر باسىندا كوڭىلى بوساپ، جىلايدى. وسىلايشا ۇزاق وتىرادى. وسى تۇستا، اللا ەلشىسىنىڭ قوس نەمەرەسى، كىشكەنتايىنان كوز الدىندا وسكەن حاسان مەن حۋسەيندى كەزدەستىرەدى. ەكەۋىن ساعىنىشتان قايتا- قايتا ءسۇيىپ، قاتتى قۇشاقتايدى. تاڭ نامازى كەلگەن تۇستا، حاسان مەن حۋسەين ازىرەتى ءبىلالدان ازان شاقىرۋىن وتىنەدى. ۇلى ۇستازىنىڭ سۇيىكتى نەمەرەلەرىنىڭ ءسوزىن جەرگە تاستاعىسى كەلمەگەن ءبىلال مەشىتتىڭ توبەسىنە شىعىپ، تاڭ نامازىنىڭ ازانىن شاقىرادى. بۇل ونىڭ سۇيىكتى اللا ەلشىسى قايتىس بولعالى بەرى ايتقان ەكىنشى ازانى ەدى. ءبىلالدىڭ اسەم داۋىسىن كوپتەن بەرى ساعىنىپ قالعان قالا جۇرتى سىرتقا شىعادى. جان تەبىرەنتەر جاعىمدى ۇنىنەن جۇرەكتەر تولقيدى. ازانداعى «ءاشھادۋ ءاننا مۇحاممادار ءراسۋلاللاھ - كۋالىك ەتەمىن، شىنىندا مۇحاممەد اللانىڭ ەلشىسى» - دەگەن جەرىن ايتقاندا بۇكىل حالىق ەڭىرەپ قويا بەرەدى.
ءبىلال حيجري 20- جىلى الپىستان اسقان شاعىندا سيريا وڭىرىندە قايتىس بولادى. تاريحشىلار ونىڭ ءمايىتىن قازىرگى داماسك قالاسىنداعى « ءبابۋ اس- ساعير» اتتى قابىرستاندا جاتىر دەسەدى[1]. توسەك تارتىپ جاتقان مەزەتتە قاسىنداعى زايىبى: « قينالدىڭ- اۋ!»، - دەگەندە، ءبىلال: «جوق، كەرىسىنشە راحاتتاندىم. ەرتەڭ سۇيىكتى مۇحاممەدپەن جانە وزگە دە ساحابالارمەن كەزدەسەتىن بولامىن»، - دەپ ايتقان ەكەن.
زايىبىنىڭ ەسىمى - ءھالاتۋ بينت اۋف، ساحابا ابدۋراحمان يبن اۋفتىڭ قارىنداسى.
ءبىلالدىڭ حاليد ەسىمدى اعاسى، عۋفايرا ەسىمدى قارىنداسى بولدى. ءبىراق ءىزىن جالعاستىرار ۇرپاعى بولمادى.
سالاۋاتۋللاھي ءالا حايري حالقيھي مۇحاممادين ءۋاالا ءاليھي ءۋاساحبيھي ءاجماين!
[1] https://www.naseemalsham.com/
ابدۋسامات قاسىم
islam.kz
