تابيعاتتىڭ تاڭعاجايىپ تۋىندىلارى
تەك ونداي سۇلۋلىقتى كورە ءبىلۋ كەرەك. ءتىپتى ءوزىمىز كۇندەلىكتى بولاتىن كەيبىر قۇبىلىستارعا دا ءمان بەرە بەرمەيمىز عوي. مىسالى، ادام كوزىن اشىپ تۇرىپ تۇشكىرە الا ما نەمەسە ءبىز الەمدەگى ەڭ ۇلكەن 775 بولمەسى بار سارايدى بىلەمىز بە؟
ال سول سارايدىڭ ىدىس جۋۋشىسى 22 مىڭ دوللار جالاقى الاتىنىنان حاباردارمىز با؟ ەندەشە قاراپايىم جانە تىلسىم قۇبىلىستاردىڭ سىرىنا قانىققاننىڭ ارتىعى جوق.
الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ۇڭگىر. بۇل ۆەتنامنىڭ، فونگنيا-كەبانگ ۇلتتىق ساياباعىندا ورنالاسقان شوندونگ (Sоn Doоng) ۇڭگىرى. تابيعاتتىڭ بۇل عاجايىپ كەرەمەتى ءوزىنىڭ كولەمىنىڭ ۇلكەندىگىمەن تاڭقالدىرادى. ونىڭ ۇزىندىعى - 9 شاقىرىم، ەنى - 150 مەتر، بيىكتىگى - 200 مەتر.
جەرگىلىكتى تۇرعىندار ۇڭگىرگە 1991-جىلى تاپ بولدى، ءبىراق ۇڭگىردى زەرتتەۋ جۇمىستارى 2009-جىلى عانا گوۆارد ليمبەرت باستاعان اعىلشىن سپەلەولوگتارىمەن ارقاسىندا جۇرگىزىلدى.
زەرتتەۋلەر ناتيجەسى شوندونگ ۇڭگىرى 2,5 ميلليون جىل بۇرىن قالىپتاسقانىن كورسەتۋدە. ۇڭگىردە جەر استى وزەنى، ءوز دجۋنگليى، كليماتى بار. ۇڭگىر وتە تەرەڭ بولعاندىقتان ءارتۇرلى تەمپەراتۋراداعى اۋا ماسسالارىنىڭ ارالاسۋىنان ۇڭگىردە بۇلتتاردى دا بايقاۋعا بولادى. شوندونگ ۇڭگىرى مالايزياداعى بۇعىلار ۇڭگىرىنەن 5 ەسە ۇلكەن.
ەڭ ۇلكەن ساراي. الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ءۇي بۋكينگەم سارايى بولىپ تابىلادى. ونىڭ 775 بولمەسى بار. اتالعان سارايدا اعىلشىن حانزاداسى وتباسىنىڭ مۇشەلەرى تۇرادى.
بۋكينگەم سارايى العاشقىدا باكينگەم-حاۋس دەگەن اتپەن بەلگىلى بولىپ، گەرتسوگ بۋكينگەم ءۇشىن ارنالىپ سالىنعان بولاتىن (1703-جىلدان باستاپ). سارايدى 1762-جىلى ІІІ گەورگ ( ۇلى بريتانيا كورولى) بولاشاق مونارحتىڭ جەكە رەزيدەنتسياسى رەتىندە ساتىپ الدى (كورولدىڭ رەسمي رەزيدەنتسياسى سەنت-دجەيمس قامالى كولەمى مەن سىرتقى ارلەنۋى جاعىنان ІІІ گەورگكە ۇناماعان ەدى). 75 جىل بويىنا ارحيتەكتورلار دجون نەش پەن الۋپكين قامالىنىڭ اۆتورى ەدۆارد بلور باكينگەم-حاۋستى نەگىزگە الا وتىرىپ، وسى تيپتەس ءۇش عيمارات سالدى.
ولاردىڭ بارلىعى بىرىككەندە ۇلكەن ورتالىق الاڭى بار شارشى نىساندى قۇرايدى.
ساراي 1837-جىلى ۆيكتوريا حانشايىمنىڭ تاققا وتىرعانىنان باستاپ بريتاندىق مونارحتاردىڭ نەگىزگى رەزيدەنتسياسى بولىپ رەسمي تۇردە جاريالاندى. ۆيكتوريا حانشايىمنىڭ كەزىندە قامالعا قوسىمشا فليگەل سالىنىپ، ءمارمار قاقپالى سالتاناتتى جول گايد-پاركتەگى وراتورلار مەكەنى اتالاتىن بۇرىشقا كوشىرىلدى. ساراي قاقپالارىنىڭ الدىندا ۆيكتوريا حانشايىمىنىڭ قۇرمەتىنە سالىنعان ەسكەرتكىش ورناتىلعان. 500 بلوك كاررار ءمارمارى سياقتى ارتىقشىلىقتاردىڭ ەسەسىنە قۇرىلىستىڭ جالپى قۇنى 700000 فۋنتتى قۇرادى.
1853-جىلى ۇزىندىعى - 36 مەتر، ال ەنى - 18 مەتر بولاتىن، سارايدىڭ ەڭ قىمبات جانە كەڭ بولمەسى - بالل وتەتىن زال سالىنىپ ءبىتتى. بۇل بولمە ۆيكتوريا حانشايىمنىڭ قاۋلىسى بويىنشا سالىندى جانە 1856-جىلى قىرىم سوعىسىنىڭ اياقتالۋىنا وراي پايدالانۋعا بەرىلدى. ۆيكتوريا حانشايىمىنىڭ ۇلى جانە مۇراگەرى VII ەدۋارد 1841-جىلى وسى سارايدا تۋىلىپ، 1910-جىلى وسى سارايدا قايتىس بولادى. ساراي بولمەلەرىنىڭ سونشالىقتى قىمبات ءارى ءسان-سالتاناتى جارىسىپ تۇرسا دا، مۇندا تۇرعان ادامدار باقىتتى بولماعان دەيدى.
ءوزىنىڭ ەستەلىكتەرىندە گەرتسوگ ۆيندزورسكيي (VIII ەدۋارد) ساراي تۋرالى: «سارايدىڭ ۇلكەن زالدارى مەن بىتپەيتىن ۇزىن دالىزدەرى كوگەرگەن ءيىس سىڭىرگەندەي سەزىلەتىن. مەن ول ءيىستى اركەز سارايعا اياق باسقان سايىن سەزەم» دەپ جازادى. ساراي ارحيتەكتۋراسى تۋرالى پىكىرلەر ءارتۇرلى. مىسالى، «The Guardian» گازەتى سارايدى الەمدەگى ەڭ ۇسقىنسىز عيمارات دەپ اتاعان.
سارايدىڭ العاشقى ينتەرەرى گەورگياندىق ستيلدە جاسالىپ، جاساندى ءمارمار مەن كوك جانە قىزعىلت لازۋريتتەردەن تۇراتىن. VII ەدۋارد پاتشا بۇل ءستيلدى فرانسۋزدىق Belle Époque مازمۇنىنداعى اقشىل سارى جانە التىن تۇستەس بوياۋلارعا وزگەرتتى. سارايداعى شاعىن قوناق بولمەلەر قىتاي ستيلىندە جاسالىپ، برايتونداعى پاتشا ءۇيى مەن كارلتون-حاۋستان الىنعان جيھازدار بولمە قويىلدى.
قازىرگى ۋاقىتتا سارايدا 775 بولمە بار. ولاردىڭ 19 ى مەملەكەتتىك بولمەلەر، 52 ءسى پاتشالىق جانە قوناق بولمەلەرى بولسا، 188-ى قىزمەتكەرلەر بولمەسى، 92 ءسى كەڭسەلەر، 72 جۋىناتىن بولمەلەر. ساراي ورنالاسقان جەردىڭ جالپى كولەمى 20 گەكتار. ونىڭ 17 گەكتارىن باق الىپ جاتىر. بۋكينگەم سارايىنىڭ باعى لوندونداعى جەكەمەنشىك باقتىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇلكەنى. 1828-جىلى وسىنداعى ۇلكەن جاساندى توعان جاسالىپ ءبىتتى.
سارايدا حانشايىمنىڭ كوركەم سۋرەتتەرى، رەمبراندت، رۋەنستەردىڭ جۇمىستارى قويىلعان. توپتامادا فرانسۋزدىق سيەۆر فارفورى، فرانسۋز جانە اعىلشىن جيھازدارى بار. مۇندا باسسەين، پوشتا، ءتىپتى كينوتەاتر بار. حانشايىم بۋكينگەمدى ەكى ايعا (تامىز جانە قىركۇيەك) قالدىرىپ كەتەدى. وسى ەكى ايدا سارايدىڭ سالتاناتتى جەرلەرى كەلۋشىلەر ءۇشىن اشىق بولادى.
سارايدى گۆارديا جاياۋ اسكەرىنىڭ پولكىنەن قۇرالعان ساراي ديۆيزيونى مەن پاتشا اتتى اسكەرىنىڭ گۆارديالىق پولكى كۇزەتەدى. ءار كۇنى 11:30 دا ءساۋىر مەن تامىز ارالىعىندا (قالعان ايلاردا اراعا ءبىر كۇن سالىپ) قاراۋىلدىڭ اۋىسۋ ءراسىمى وتەدى. بۇل مىڭداعان تۋريستتەردى جينايتىن لوندوننىڭ وتە تانىمال ءراسىمى؛ جازدا سارايدى كورۋگە 30000 قوناق كەلەدى. ولار پاتشا باعىنداعى كولدى جانە سارقىرامانى تاماشالاۋعا اسىعادى.
جاقىندا ءبىرقاتار الەمدىك ينتەرنەت بۋكينگەم سارايى 22 مىڭ دوللار جالاقىعا ىدىس جۋۋشى ادامداردى ىزدەپ جاتقانىن حابارلادى. بۇل قىزمەتتى اتقارۋشىلار بۋكينگەم سارايىندا جىلىنا 17 مىڭ فۋنت ستەرلينگ (663503 تەڭگە) تابىس تابا الادى.
مىندەتتەمەدە كورسەتىلگەندەي، بولاشاق ىدىس جۋۋشى مامان تەك تىكەلەي ءوز مىندەتىن اتقارىپ قانا قويماي، اسحانادا اسپازعا دا كومەك كورسەتۋى كەرەك. جاقسى جۇمىس جاساعان ادام باسقا قىزمەتتەرگە دە اۋىستىرىلۋى مۇمكىن. ىزدەۋ ماتىنىنەن بايقالعانداي ىدىس جۋۋشىعا اسا قاتتى تالاپ قويىلماعان.
جۇمىس تاجىريبەسى قاجەت ەتىلمەيدى. تەك ءوز مىندەتىن لايىقتى اتقارىپ، ۇجىمدا ءوز-ءوزىن جاقسى ۇستاپ، گيگيەنالىق تازالىقتى ساقتاي الۋى كەرەك. مىنە ەڭ ۇلكەن سارايدىڭ ىدىس جۋۋشىسىنا دەيىن جالاقىنى جوعارى الادى. الايدا انگليا ءۇشىن بۇل جوعارى تابىس كوزى سانالماۋى مۇمكىن. ءبىراق بىزدەر ءۇشىن بۇل ۇلكەن قارجى.
ەڭ كىشكەنتاي ءۇي. الەمدەگى ەڭ كىشكەنتاي ءۇي دە ۇلى بريتانيا تۇرعىندارىنا تيەسىلى. ونىڭ ەنى - 1 مەتر 25 سانتيمەتر، ەكىنشى قاباتتا ءبىر بولمەسى بار بولسا، ءبىرىنشى قابات اس ۇيگە ارنالعان. اتالعان ءۇي جاقىندا عانا ساتۋعا قويىلدى، باعاسى 175 مىڭ فۋنت-ستەرلينگ.
ەڭ لاس قوناق ءۇي. ەڭ لاس قوناق ءۇي سولتۇستىك قىتايدا كورىنەدى. اتالعان مەيمانحانانى جوندەۋ جانە قايتادان جابدىقتاۋ كەزىندە ودان 24 مىڭ توننا قالدىق شىعارىلعان كورىنەدى.
ەڭ ۇلكەن قوناق ءۇي. الەمدەگى ەڭ ۇلكەن قوناق ءۇي - سينگاپۋردەگى ستەمفورد مەيمانحاناسى. بۇل عيمارات 73 قاباتتان تۇرادى. دەسەك تە، شۆەيتساريادا ورنالاسقان «ەۋروپا» قوناق ءۇيىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى، ول تەڭىز دەڭگەيىنەن 3,5 مىڭ مەتر بيىكتىكتە ورنالاسقان. ءبىر ارتىقشىلىعى، ءبىر مەزەتتە 700 ادامدى قابىلداي الادى. ونى سالۋعا 50 ميلليون شۆەيتسار فرانكى جۇمسالدى دەگەن دەرەك بار.
ەڭ قىمبات قوناق ءۇي. ول تەحاس شتاتىنداعى حيۋستون قالاسىنداعى «جۇلدىزدار الەمى» قوناق ءۇيى. وعان ءبىر كۇنگە تۇنەپ شىققانىڭ ءۇشىن 3 مىڭ دوللاردان استام قارجى تولەۋگە تۋرا كەلەدى.
ءبىر وتباسىنا ارنالعان ەڭ قىمبات ءۇي. بۇل باسپانا لوندوننىڭ ەليتالى اۋدانىندا جالپى كولەمى 2 گەكتار اۋماقتى الىپ جاتىر. جەرى ۇلكەن باسپانانىڭ باعاسى دا ۋداي. جاڭا قوجايىن ونى 100 ميلليون دوللارعا ساتىپ العان. بىلەتىندەردىڭ ايتۋىنشا، وندا 40 بولمە بار. جانعا جايلى كەرەكتى نارسەنىڭ ءبارى بار. قىرىق بولمەلى پاتەردە سپورتتىق جاتتىعۋلار زالى، تەننيسكە ارنالعان زال، سونىمەن قاتار مۇندا سالتاناتتى كەشتەر مەن جوعارى مارتەبەلى مەيماندارعا ارنالعان ورىندار بار كورىنەدى.
ەڭ قىمبات جەكە پاتەرلەر. ول لوس-اندجەلەس قالاسىندا ورنالاسقان. قازىرگى قۇنىن ايتپاي-اق قويايىق، 1980-جىلى ونىڭ ءار پاتەرى 6 ميلليون دوللارعا ساتىلعان كورىنەدى. بۇل پاتەرلەردىڭ 9 بولمەسى بار. مۇندا قىمبات اشەكەيلى زاتتاردى ساقتايتىن سەنىمدى سەيف، قۇندى شاراپ ساقتايتىن قويما، ءۇي كينوتەاترى مەن ءجۇزۋ باسسەيندەرى ورنالاسقان.
ءولى تەڭىز مۇحيتتاردان 7-8 ەسە تۇزدىراق.
ەڭ ۇلكەن تەمەكى. كۋبانىڭ حوسە كاستەلار كايرو ەسىمدى تۇرعىنى ۇزىندىعى 230 فۋت (شامامەن 70 مەتر) بولاتىن تەمەكى وراپ شىعاردى. بۇل تۋرالى UPI اقپارات قۇرالى جازادى.
حوسە وسىعان دەيىن دە ۇزىندىعىمەن ەرەكشەلەنگەن بىرنەشە تەمەكى وراعان بولاتىن. ماسەلەن، 2001-جىلى ول ۇزىندىعى 36 فۋت بولاتىن، 2003- جىلى 48، 2005-جىلى - 70، ال 2008-جىلى 149 فۋتتى قۇرايتىن شىلىم دايىندادى.
سوڭعى شىلىمدى ازىرلەۋدى ول اعىمداعى جىلدىڭ 25- ساۋىرىنەن باستاپ، تەك 3 مامىر كۇنى اياقتادى. كۋبالىق تەمەكىگە ءوزىنىڭ فەرماسىندا وسىرىلەتىن تاباكتى عانا پايدالانعان. حوسە ءوزىنىڭ سوڭعى جاساپ شىققان دۇنيەسى گيننەس رەكوردتار كىتابىنا ەنەتىنىنە سەنىمدى. قازىرگى كۇنى اتالعان تەمەكى گاۆاناداعى موررو-كابانيا ساياباعىنا قويىلدى. شىلىم كۋبادا مامىردىڭ 2-7 ارالىعىندا وتەتىن FITCuba تۋريستىك كورمەنىڭ نەگىزگى ەكسپوناتى رەتىندە تانىلدى، guinn essworldrecords.com سايتىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، بۇگىنگى تاڭدا الەمدەگى ەڭ ۇزىن تەمەكى رەتىندە 2009-جىلى فلوريدادا دايىندالعان تەمەكى مويىندالعان. ونىڭ ۇزىندىعى 196 فۋتتى (شامامەن 60 مەتر) قۇرايدى.
كەرەك دەرەك
ىشەكتەرىمىزدە 400 دەن اسا باكتەريالار بار. بۇل باكتەريالاردىڭ ىشەكتەرىمىزدەگى سانى جاسۋشالارىمىزدىڭ سانىنان دا كوپ.
قاسقىرلار 30 شاقىرىم قاشىقتىقتان بولتىرىگىنە ازىق تاسيدى.
قۇرباقالار ەش نارسە ءىشىپ جەمەستەن ءۇش جىل بويى ءومىر سۇرە الادى.
ادامداردى ساۋساق ىزىنەن، ال يتتەردى مۇرىن ىزىنەن تانۋعا بولادى.
كوزىمىز اشىق تۇرعان كۇيدە تۇشكىرۋ مۇمكىن ەمەس.
ىستىق سۋ سۋىق سۋدان دا اۋىر بولادى.
ادامدار جىلىنا 1500 رەت ءتۇس كورەدى.
كەتچۋپتى بۇرىن ءدارى رەتىندە قولدانعان.
اققۇبا ءتۇستى ادامداردىڭ قارا تورىلارعا قاراعاندا شاشتارى قالىڭ بولىپ كەلەدى.
ادام كۇنىنە 23 مىڭ رەت تىنىس الادى.
دۇنيەدە ەڭ كوپ قولدانىلاتىن ەسىم - مۇحاممەد.
دەنەمىزدەگى ەڭ كۇشتى بۇلشىق ەت - ءتىل.
دەلفيندەر ءبىر كوزىن اشىپ ۇيىقتايدى.
بەرىك بەيسەن ۇلى
«ايقىن»
