جوعالۋ قاۋپى بار جانۋارلار
تەڭىز ەكوجۇيەلەرىن سىناققا العان زەرتتەۋشىلەر توبى جاپپاي قىرىلۋدىڭ العاشقى زاردابىن تارتاتىنداردىڭ توربىن انىقتاعان. ولاردىڭ ىشىندە مۇحيتتا تىرشىلىك ەتەتىن الىپ مەكەندەۋشىلەرىبار. عالىمداردىڭ پايىمداۋىنشا، جانۋار دەنەسىنىڭ ماسساسى ون ەسە ۇلعايسا، جاپپاي قىرىلۋ ىقتيمالدىعى 13 نەمەسە ودان كوپ ەسە ارتادى. ناقتى ايتساق، جانۋارلاردىڭ جويىلىپ كەتۋىنە انتروپوگەندى فاكتور باستى سەبەپ بولۋى مۇمكىن.
بيولوگتاردىڭ پىكىرىنشە، ادامدار كوبىنە ءوز قاجەتىنە ءىرى جانۋارلاردى پايدالاناتىن كورىنەدى. ال سودان كەيىن ولاردىڭ سانى ازايىپ، جوعالۋعا اينالعاندا ۇساق جانۋارلارعا اۋىز سالا باستايدى. بيلوگتاردىڭ پىكىرىنشە، ءالى دە «التىنشى جويىلۋدىڭ» الدىن الۋعا بولادى. مۇنى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ ! تاريحقا كوز سالساق، سوڭعى 440 ميلليون جىل ىشىندە جەردەگى جانۋارلار بەس رەت جاپپاي جويىلۋدى باستان وتكەرگەن ەكەن.
راسىندا دا تابيعاتتاعى ءارتۇرلى جاعدايلار جانۋارلاردىڭ جويىلىپ كەتۋىنە تىكەلەي اسەر ەتەدى. ءقازىر الەمدە ساناۋلى عانا اقالعان جوىلىپ كەتۋدىڭ از- اق الدىندا تۇرعان حايۋاناتتار بار. اتاپ ايتار بيۋولساق.. .
قىزىل تەڭىز كىرپىسى
نەگىزگى ءتۇسى قىزى بولعانمەن، باسقا تۇستەرگە اۋىسىپ، قۇبىلا بەرەدى. تىنىق مۇحيتىندا الياسكادان باستاپ، كاليفورنيانىڭ تومەنگى بولىگىنە دەيىن تىرشىلىك قۇرادى. تاياز سۋلاردا، جارتاس جاعالاۋلارىندا ءجيى كەزدەسەدى. دومالاق دەنەسى ۇزىندىعى 8 سانتيمەترگە جەتەتىن ۇزىن تىكەندەرمەن قاپتالعان. قابىرشاق ىشىندە ءوسىپ جەتىلەدى. قازىر ءتىپتى ازايىپ كەتتى، الەمنىڭ ءار جەرىندە ءبىاردى- ەكىلى ۇشىراسادى. جاقىندا كانادادان جاسى 200 جاستان اسىپ كەتكەن قىزىل كىرپى تابىلدى.
2 . كاليفورنيا كوندورى
كوندور مەكسيكانىڭ سولتۇستىك باتىسىندا، سونداي- اق ا ق ش- تىڭ اريزونە شتياتىندا، كاليفورنيانى مەكەن ەتەدى.
ءبىر كەزدەرى سولتۇستىك امەريكانىڭ بۇكىل اۋماعىن مەكەن ەتتى. سول زاماندا كوندوردى اۋلاۋ سانگە اينالىپ كەتتى. اڭشىلىق، ساياستشىلىققا شىققاندار تەك قانا وسى قۇستى اۋلايتىن. 1987 -جىلى امەريكا قۇرلىعىندا ەكى- ءۇش عانا كوندور قالعاندا جانۋارلاردى قورعاۋ ۇيىمىنىڭ وكىلدەرى دابىل قاعىپ، كوندوردى امان الىپ قالدى. ءقازىر ونىڭ سانى 130 شاماسىندا عانا.
گرەنلانديالىق كيت.
3. قارا تۇستەگى ارقالىق جۇزبەقاناتسىز جاراتىلعان ۇزىندىعى 20 مەترگە جەتىپ ارتىلاتىن جانۋار. تەڭىز سۇتقورەكتىسىنىڭ سالماعى 75 توننادان باستاپ 100 تونناعا دەيىنگى ارالىقتا بولادى (كوك ءتۇستى كيتتەن سالماعى ءسال- ءپال تومەن) . اركتيكالىق جانە سۋباركتيكالىق سۋدا عانا ءومىر سۇرۋگە بەيىمدەلگەن.
قازىرگى تاڭدا جويىلىپ كەتۋدىڭ از- اق الدىندا تۇرعان جانۋارلاردىڭ قاتارىندا. ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە كوز جۇگىرتە كەتسەك، 177 جاستان 245 جاسقا دەيىنگى ارالىقتا تىرشىلىك كەشەدى.
گۋيداك.
"Hiatellidae" تۇقىمداسىنا جاتاتىن ۇلۋلاردىڭ جەۋگە جارامدى ءتۇرى. اتاۋى ءۇندى سوزىنە بايلنىستى شىققان ("تەرەڭدە شومىل" دەگەن ماعىنا) . سولتۇستىك امەريكانىڭ باتىس جاعالاۋىندا كەزدەسەدى (ۆاشينگتون شتاتىندا) .
الەمدەگى ەڭ ۇزاق ءومىر سۇرەتىن جانۋارلاردىڭ ءبىرى، بىرەگەيى. قازىرگى تاڭدا كۇنكورىس ەسەبىندە ءجيى اۋلانادى. قىمباتقا ساتىلادى. ەڭ كارى گۋيداكتىڭ جاسى - 168 جاس.
«ايقىن»
