موڭعولياداعى كونە تۇركى كەشەنىندەگى قازبا جۇمىستارىنىڭ العاشقى ناتيجەلەرى جاريالاندى

كونە تۇركىلەردىڭ «شيۆەت ۋلاان» عۇرىپتىق كەشەنىندە «ۇلى دالا كوشپەلىلەرى: تاريحي- مادەني ۇندەستىكتەر» اتتى Ⅱتۇركى-موڭعول ارحەولوگتارىنىڭ دالا سەمينارى بولىپ ءوتتى. بۇل تۋرالى اكادەميانىڭ سايتى حابارلادى.
بۇل كەلەلى جيىندا «ەگەمەن قازاقستان» رەسپۋبليكالىق گازەتى مەن «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنىڭ اقپاراتتىق قولداۋىمەن وتكەن «ءتاڭىرتاۋدان وسى كۇنگە دەيىن: ۇلى دالا كوشپەندىلەرىنىڭ تاريحي-مادەني قازىنالارى» اتتى Ⅱحالىقارالىق ەكسپەديتسيا جۇمىسى قورىتىندىلاندى.
دالا سەمينارىنا تۇرىك تاريح قۇرىلىمىنىڭ باسشىسى رەفيك تۇران، تۇركى كەڭەسى باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى ابزال ساپاربەك ۇلى، تۇركيا عىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى احمەت دجيەۆات ادجار، بۇلعىن ايماعىنىڭ اكىمى ەردەنەە بيلدەگ، موڭعوليا تاريح جانە ارحەولوگيا ينستيتۋتى ديرەكتورى چۋلۋۋن سامپيلدوندوۆ سىندى لاۋازىمدى تۇلعالار مەن ازەربايجان، قازاقستان، قىرعىزستان، رەسەي مەن تۇركيادان كەلگەن كورنەكتى تاريحشى عالىمدار، ارحەولوگتار مەن باسپا ءسوز وكىلدەرىنەن قۇرالعان ەكسپەديتسيا مۇشەلەرى قاتىستى. سونىمەن قاتار، جيىنعا جەرگىلىكتى جەردىڭ بيلىك وكىلدەرى مەن تۇرعىندارى، موڭعوليا ءبىلىم ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى دە اتسالىستى.
سوڭعى 2 اي كولەمىندە تۇركى اكادەمياسىنىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن زەرتتەۋ جۇرگىزىلگەن كەشەندە قازبا جۇمىستارىنىڭ العاشقى كەزەڭىنىڭ ناتيجەلەرى جاريالاندى.
سەميناردا بۇل زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ماقساتى مەن ماڭىزى ايشىقتالىپ، تانىستىرىلدى. ياعني، باستى ماقسات: كونە تۇركى ءداۋىرىنىڭ قايتالانباس بىرەگەي ءارى دارا «شيۆەت ۋلاان» عۇرىپتىق كەشەنىنىڭ قۇرىلىسىن، ونىڭ ءبىتىمى مەن جالپى جوباسىن انىقتاۋ، ارحەولوگيالىق ەكسپوناتتاردى ايقىنداۋ، كەشەن قۇرامىنداعى تاڭباتاس، ادام جانە جانۋاردىڭ تاسمۇسىندەرىن عىلىمي تالداۋ، جاڭعىرتپالارىن جاساۋ، كونسەرۆاتسيا جاساۋ، اشىق مۋزەي قۇرۋ جولدارىن قاراستىرۋ بولدى. سونىمەن قاتار، كەشەننىڭ كونە تۇركى تاريحىنداعى ماڭىزىنا عىلىمي تالداۋ جۇمىستارى دا قاراستىرىلدى.
وسىلايشا، تۇركى اكادەمياسىنىڭ جوباسى اياسىندا جۇرگىزىلگەن قازبا جۇمىستارى ەڭ الدىمەن «شيۆەت ۋلاان» عۇرىپتىق كەشەنىنىڭ قۇرىلىمىن انىقتاپ بەردى. كەشەن قۇرىلىسىنىڭ جالپى ولشەمى 120х45 مەتر. ونى قامال دۋال، بىتىكتاس تۇعىرى، قاقپا، باس قۇرىلىس دەپ قاراستىرۋعا بولادى. جالپى قۇرىلىمى تاسپەن قالانعان، ءتورتبۇرىش سوزىلىڭقى ءپىشىندى 11 كىشى-گىرىم مۇنارالى قامال قابىرعالاردان قۇرىلعان.
ودان كەيىن كىرەبەرىستىڭ ەكى تۇسىندا تاس مۇسىندەردىڭ تۇعىرلارى انىقتالدى. بۇل ارىستان، قوي قوشقار مۇسىندەرى بولعان بولۋى ىقتيمال.
بۇدان بولەك، باس قۇرىلىستىڭ سەگىز قىرلى بولىگىنىڭ ءتورتبۇرىش تەكشە ىرگەتاستى بولعانى انىقتالىپ وتىر. ءدال وسى تۇستان جاڭا تاس ءمۇسىن ءبادىز تابىلدى. ارحەولوگتار باسى سىنعان بۇل بادىزدە حانزادا بەينەلەنۋى مۇمكىن دەسەدى.
جالپى، بۇل ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەر بارىسىندا كەشەننەن 9 ادام بەينەلى، 4 جىرتقىش اڭ بەينەلى، 1 قووزىلى قوي بەينەلى، 3 قوشقار بەينەلى تاس ءمۇسىن ايقىن بولدى.
وسى تۇستا، اكادەميا 2015-جىلى استانا قالاسىندا دالمە-ءدال عىلىمي كوشىرمەسىن ورناتقان تۇركى رۋ-تايپالاردىڭ تاڭباسى قاشالعان «ماڭگى تاستىڭ» ءدال وسى «شيۆەت ۋلاان» عۇرىپتىق كەشەنىنەن تابىلعانىن دا ايتا كەتۋ كەرەك.
قازبا الاڭىن وزدەرى ارالاپ، تىڭ جاڭالىقتارعا قانىققان ەكسپەديتسيا مۇشەلەرى سەميناردا ورتاق تاريح تۋرالى پايىمدى پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ كەلەشەگىنە بايلانىستى كەلەلى ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى. اتاپ ايتقاندا، تۇركيا عىلىم اكادەمياسىنىڭ باسشىسى احمەت دجيەۆات ادجار «شيۆەەت ۋلااننىڭ» تۇركى الەمى تاريحىندا الار ورنى مەن ماڭىزىنىڭ جوعارى ەكەنىن ايتتى.
ال، ەگەي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇركىتانۋشى عالىمى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى حاتيجە شىرىن حانىم: «تۇركولوگ عالىم رەتىندە بالبال تاستارداعى تاڭبالاردى ءجىتى زەرتتەۋ كەرەك. بۇل جۇمىستى اسقان دالدىكپەن، جۇيەلى تۇردە جۇرگىزۋ ءۇشىن زاماناۋي وزىق تەحنولوگيالارعا جۇگىنگەنىمىز ءجون»، - دەدى. باسقا تۇركى جۇرتىنان كەلگەن عالىمدار دا وسى پىكىردى قۋاتتاپ وتىر.
سونىمەن قاتار، دالا سەمينارىندا TWESCO باسشىسى دارحان ءقىدىرالى بەلگىلى موڭعول تاريحشى-ارحەولوگى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى دامدينسۇرگەن تسەۆەندورجدى كوشپەندىلەر تاريحىن زەرتتەۋدەگى ەرەن ەڭبەكتەرى ارقىلى حالىقتار اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتىپ، مادەني بايلانىستى تەرەڭدەتكەنى ءۇشىن اكادەميانىڭ التىن مەدالىمەن ماراپاتتادى.
تۇركى اكادەمياسى وتۇكەندەگى زەرتتەۋ جۇمىستارىن وسىمەن توقتاتپايدى. كەلەشەكتە موڭعوليانىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ ۇيىمدارىمەن بىرگە وسى باعىتتاعى زەرتتەۋ جوبالارىن جالعاستىراتىن بولادى.