كىتاپتى تەز وقىعان جاقسى ما؟
جالپى، وقۋ بارىسىندا ادامنىڭ بويىندا ءبىراز وزگەرىستەر ورىن الاتىن كورىنەدى. ياعني، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى جاقسارىپ، تۇيسىگى جوعارىلايدى. بىلە بىلسەڭىز، تاريحتا اتى قالعان مىقتى تۇلعالاردىڭ كوبىسى كىتاپ وقۋداعى جىلدامدىعىمەن ەرەكشەلەنگەن. دەمەك، جىلدام وقۋ ءادىسىن دامىتا تۇسكەن سايىن ادامنىڭ ءتۇرلى قابىلەتى اشىلۋى مۇمكىن.
كوپ وقۋدىڭ پايداسى
كىتاپ وقۋدىڭ پايداسىن ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز. ول ادامزاتتىڭ رۋحاني ازىعى. سونداي- اق ول ءبىزدىڭ ميىمىز بەن كوزىمىزدىڭ جاتتىعۋ الاڭى ىسپەتتى. وقىعان سايىن، ميدىڭ جۇمىسى جاقسارادى. ال ميدىڭ دۇرىس جۇمىس ىستەۋى ادامنىڭ شيراق جۇرۋىنە وڭ ىقپال ەتەتىنى انىق. كوزگە تيگىزەر اسەرى - قىراعىلىق پەن بايقامپازدىقتى ارتتىرادى. رۋحاني جاعىن الاتىن بولساق، ادامنىڭ كوكىرەك كوزى اشىلىپ، قورشاعان ورتاعا باسقا كوزقاراسپەن قارايتىن بولادى. تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىناسىندا دا ادامنىڭ كوپ نارسەگە كوزى اشىلادى. سونداي- اق وقۋ ادامنىڭ ويىن جيناقتاۋعا كومەكتەسەدى. ماسەلەن، ادام جان- جاعىڭداعى ۋ- شۋعا قاراماستان كىتاپ وقي الادى. دەمەك، ول قانداي دا ءبىر قيىن ساتتە بار ىنتاسىن كىتاپقا اۋدارىپ، قىزىقتى اڭگىمە وقىسا، اۋىر ويلاردان ايىعىپ، كادىمگىدەي دەمالىپ قالادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا كوپ وقۋ - ادامنىڭ ءوزىن- ءوزى دامىتۋىنا جول اشادى.
ورتا ەسەپپەن العاندا، ادام مينۋتىنا 200-250 ءسوز، ياعني 2 بەت وقىپ شىعادى ەنەن. ال الەمدەگى ادامداردىڭ 5 پايىزى وتە باياۋ وقيتىندىقتان ولار مينۋتىنا 180-220 ءسوزدى عانا وقىپ ۇلگەرەدى. ءبىر قىزىعى، اسىقپاي وقۋ بارىسىندا ادام كىتاپتا جازىلعان دۇنيەنىڭ 60 پايىزىن عانا قابىلداي الادى ەكەن. جىلدام وقىعاندا، كەرىسىنشە، تۋىندىنىڭ 80 پايىزىن تۇسىنۋگە مۇمكىندىك تۋادى. جىلدامدىققا ساي اقپارات تەز قابىلدانىپ تەز سىڭەتىن كورىنەدى. سونداي- اق زەرتتەۋشىلەر جىلدام وقىعاننان گورى، اسىقپاي وقىعاندا كوزدىڭ تەز تالاتىنى انىقتاپتى. قاراپايىم ادام ءبىر نۇكتەگە قاراعاندا 10 ارىپتىك بەلگىنى كورۋى مۇمكىن، ياعني كوزىنىڭ كورۋ اۋماعى ءبىر مەزەتتە 1-2 ءسوزدى قامتي الادى. ال جىلدام وقيتىن ادامنىڭ مۇمكىندىكتەرى جوعارى. ول ءبىر زەر سالعاندا 200-500 بەلگىنى، ياعني، 33-83 ءسوزدى ءبىراق كورە الادى ەكەن.
كوپشىلىك، جىلدام وقۋ مەن اسىعىستىقتى شاتاستىرىپ الادى. اسىعىپ وقىعاندا، ادام ءماتىندى دۇرىس تۇسىنبەۋى مۇمكىن. ال ءتۇسىنىپ، ءتۇيسىنىپ وقىلمايتىن بولسا، ونى عىلىمدا جىلدام وقۋ ەمەس، «قاراپ شىعۋ» دەيدى. ءمانى مەن مازمۇنىن تۇسىنبەي وقىپ شىققان جىلدام وقۋعا سانالمايدى.
اتاقتىلاردىڭ ەرەكشەلىگى
تاريحتا جىلدام وقۋ قاسيەتىمەن ەستە قالعان تالاي مىقتى تۇلعالار بار. ماسەلەن، ناپولەون بونوپارت. ول ءوزىنىڭ قولباسشىلىعىمەن عانا ەمەس، وقۋداعى جىلدامدىعىمەن دە ەرەكشەلەنەدى. دەرەكتەرگە سەنسەك، يمپەراتور مينۋتىنا ەكى مىڭ ءسوز وقيتىن بولعان. ال فرانتسۋزدىڭ اتاقتى جازۋشىسى ونورە دە بالزاكتىڭ 200 بەتتەن تۇراتىن روماندى جارتى ساعاتتا وقىپ تاستايتىن قابىلەتى بولعان دەسەدى. ال ماكسيم گوركي بولسا، بۇل ورايدا ناپولەون بونوپارتتى باسىپ وزادى. جازۋشى مينۋتىنا 4 مىڭ ءسوز وقي العان. ول جايلى دەرەكتى كلاسسيكتىڭ شاكىرتى جازۋشى الەكسەي نوۆيكوۆتىڭ ەستەلىگىندە ايتىلادى. گوركيدىڭ ەرەكشە قاسيەتىن تەكسەرىپ كورمەك بولعان نوۆيكوۆ باسىلىمعا جاڭا شىققان ءبىر روماندى وقىپ بولىسىمەن، جۋرنالدى گوركييگە ۇسىنادى.
كوپ ۇزاماي جۋرنالدىڭ ءاربىر بەتىنە از عانا ايالداپ، وقىپ وتىرعان جازۋشىعا تۋىندى تۋرالى ءوز ويىن ايتادى. سونىڭ اراسىندا روماندى وقىپ ۇلگەرگەن گوركيي تۋىندىعا قاتىستى ءوز ويىن ايتىپ، پىكىرىمەن بولىسەدى. نوۆيكوۆ ادەبيەتتەگى ۇستازىنىڭ قىراعىلىعىنا وسىلايشا كوز جەتكىزگەن ەكەن.
لەنيننىڭ كوپ وقيتىندىعى ءجيى ايتىلادى. كوپ كىتاپ وقىپ ءوزىنىڭ جىلدام وقۋ ادەتىن دامىتسا كەرەك، ول ءبىر بەتتى جارتى مينۋتتان ارتىق وقىماعان. ال امەريكا پرەزيدەنتى بولعان رۋزۆەلت جىلدام وقۋ ءادىسىن ارنايى وقىپ، جاقسى مەڭگەرگەن ەكەن. سونىڭ ناتيجەسىندە ول قالىڭ كىتاپتاردى 1-2 ساعات مولشەرىندە اياقتايتىن بولعان.
قازىرگى تەلەفون بايلانىسىن جاقسارتۋعا جول اشقان، ەلەكتر جۇيەسىن وڭتايلاندىرعان ونەرتابىس يەگەرى توماس ەديسون بولسا، ءبىر كوز تاستاعاندا 2-3 جولدى ءبىراق قامتيتىن بولعان. سونداي- اق، ول وقىعان كىتاپتارىنىڭ ءاربىر جولىن ەسىندە مىقتاپ ساقتاي الاتىن قاسيەتىمەن دە ەرەكشەلەنگەن. تالاي جەمىستى جۇمىستارىمەن ەستە قالعان ادامنىڭ وسىنداي ەرەكشەلىكتەرىنىڭ بولۋى دا ورىندى سەكىلدى. بايقاعانىڭىزداي، جىلدام وقۋ ءادىسىن مەڭگەرگەن جانداردىڭ كوبىسى ومىردە قانداي دا ءبىر جەتىستىككە جەتە بىلگەن. دەمەك، جىلدام وقۋدىڭ، ياعني كىتاپ وقۋدىڭ ءبىزدىڭ ميىمىزدى جەتىلدىرۋگە تيگىزەر پايداسى زور.
ۇيرەنۋ وڭاي
امەريكا پرەزيدەنتتەرىنىڭ ءبىر دجون كەننەدي جىلدام وقۋدىڭ پايداسى زور ەكەنىن ءبىلىپ، ءوز كەزەگىندە جىلدام وقۋ ادىستەرىن مەڭگەرگەن. سونىمەن قاتار، ارىپتەستەرىنە دە بۇل ءتاسىلدى ۇيرەنۋىنە كەڭەس بەرگەن. ياعني، ادام جىلدام وقۋعا ءوزىن ۇيرەتە الادى ەكەن.
جالپى، جىلدام وقۋدىڭ تيىمدىلىگى بەلگىلى بولعان سوڭ، ادامدار ونى مەڭگەرۋدىڭ تاسىلدەرىن قاراستىرا باستادى. اسىرەسە، ⅩⅩ عاسىردىڭ باسىندا بۇل تاقىرىپ كوپ زەرتتەلە باستاعان. اقش- تىڭ سيراكۋز جەكەمەنشىك ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىتىلا باستايدى. ال 1958 -جىلى ەۆەلين ۆۋد اتتى ءمۇعالىم «ديناميكالىق وقۋ» ءادىسىن ويلاپ تابادى. ونىڭ وسى تاقىرىپتى زەرتتەۋىنە وزىنە ساباق بەرگەن پروفەسسورى سەبەپ بولعان. وقۋشىنىڭ جازىپ اكەلگەن دۇنيەسىن از ۋاقىتتا وقىپ شىعىپ، باعا قويىپ بەرەتىن ۇستازىنىڭ ەرەكشە قاسيەتىن اڭعارعان ەۆەلين 50-گە جۋىق جىلدام وقيتىن ادامدى زەرتتەپ، ناتيجەسىندە جىلدام وقۋ قاسيەتىن ارتتىرۋعا بولاتىنىن دالەلدەگەن. عالىم ونداي ادامداردىڭ وقۋ بارىسىندا كوزدەرىنىڭ تەك جوعارىدان تومەن قاراي قوزعالىپ وتىراتىنىن اڭعارعان.
ياعني، ولار وڭ- سولعا كوز جۇگىرتپەستەن- اق قولىنداعى كىتابىن وڭاي وقي الادى دەگەن ءسوز. سونداي- اق، ونداي جانداردا رەگرەسسيا ياعني ءماتىندى قايتالاپ وقۋ ادەتى جوق ەكەن. عالىمنىڭ ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا يۋتا مەن گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە جىلدام وقۋعا ۇيرەتەتىن ورتالىق اشىلدى. ءبىر قىزىعى، گارۆاردتا بۇل تاسىلگە ستۋدەنتتەردى عانا وقىتىپ قويماي، ءتۇرلى كومپانيا ماماندارى دا وقىتىلا باستاعان. ياعني، جىلدام وقۋدىڭ جۇمىس ساپاسىنا دا وڭ اسەر ەتىتىن بەلگىلى بولعان سوڭ دا، كومپانيا ءوز قىزمەتكەرلەرىن وقىتۋ قىزىعۋشىلىق تانىتقان.
بۇگىنگى تاڭدا بۇل سالا دامىپ، ءبىرقاتار ەلدەردىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە ارنايى كۋرستار اشىلعان. سونىمەن قاتار، وسى ءادىس ارقىلى كەننەدي، فورد، كارتەر سىندى پرەزيدەنتتەردىڭ تۇسىندا بيلىك اپپاراتىندا قىزمەت ەتەتىن ادامدار وقىتىلعان ەكەن. قازىرگى تاڭدا جىلدام وقىتۋدىڭ كومپيۋتەرلەنگەن ءادىسى دە بار. ءبىراق، بارلىعى اينالىپ كەلگەندە ەۆەلين ۆۋدتىڭ ءتاسىلىن پايدالانادى.
جىلدام وقۋدى وزدىگىڭنەن ۇيرەنۋدىڭ جەڭىل جولدارى دا بار كورىنەدى. ول ءۇشىن ءبىرىنشى قويىلاتىن تالاپ - كوپ وقۋ قاجەت ەكەن. ەكىنشىدەن، ءماتىندى ىشتەي ايتۋ ادەتىنەن ايىققان ءجون ەكەن. ياعني، كوزبەن كورگەندى ويمەن وقۋ كەرەك. سوندا جاقسى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە بولادى. ۇشىنشىدەن، سەكۋندومەردىڭ كومەگىمەن، ءوزىڭنىڭ قانشالىقتى تەز وقىعانىڭدى تەكسەرىپ قويعان دا دۇرىس ەكەن. ەگەر، ناتيجەگە كوڭىلىڭ تولماي جاتسا، تاعى قايتالاپ بارىنشا تەز وقۋعا تىرىسۋ قاجەت ەكەن. ادام وسىلايشا ءوزىن تاربيەلەيتىن بولسا، جىلدام وقۋعا ماشىقتانىپ كەتەدى ەكەن.
ءيا، جوعارىدا اتى اتالعان اتاقتىلار كىتاپتى «تەز وقىسام» دەپ ەمەس، «كوپ وقىسام» دەپ جىلدام وقيتىن بولعان. ياعني، ولار سولايشا مىنا دۇنيە، مىنا الەم تۋرالى مول اقپارات الۋدىڭ امالىن جاساعان. دەمەك، ۋاقىتىڭدى ۇنەمدەي وتىرىپ جىلدام وقىپ ۇيرەنۋ ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە كوپ وقۋ قاجەت. ال كوپ وقىعان ادامنىڭ جادى قاجەتتى اقپاراتپەن تولىسىپ، تۇيسىگىنىڭ كەڭەيە تۇسەتىنى ونسىز دا بەلگىلى.
سابينا زاكىرجان قىزى
massaget.kz
