اقيقات ءمانىن ىزدەگەن سۋرەتشى

استانا. قازاقپارات. اقيقات ءمانىن ىزدەگەن سۋرەتشى تۋعان- تۋىسى، دوستارى، تانىستارى، جالپى قوعام «ەسى اۋىسقان، جىندى، جۇيكەسىندە اۋىتقۋ بار» دەپ تانىعان ادامنىڭ ءبىر كۇندەرى پاستور بولعانىن، ءدىني ۋاعىز ايتىپ، حالىقتى قايىرىمدىلىققا شاقىرعانىن، مىنا الەمدى قۇتقارعىسى كەلگەن ۇلكەن ارمانى بارىن ەشكىم بىلمەدى.
None
None

بىلگەندەر تۇسىنبەدى... ونى تۇسىنۋگە ۇمتىلعان ءىنىسى تەودورۋس ەدى. بىرىنشىدەن - ءوز ءىنىسىن سۋرەتشى ۆينسەنت ۆان گوگ ەرەكشە جاقسى كوردى، ەرەكشە سەندى، اعاسىنىڭ «جالعىزدىعىن» ءىنىسى سەزىندى، ەكىنشىدەن - تەودورۋس سۋرەت ونەرىن جاقسى تۇسىنەتىن پاراساتتى، ءبىلىمدى جان ەدى، ءوزى كارتينا ساتۋمەن اينالىسقاندىقتان، اعاسىنىڭ تالانتىنا، بولاشاعىنا سەندى.

 «مەن سانام ساۋ بولعاندا سۋرەت سالا المايمىن، ءوزىمدى اۋرۋ سەزىنگەندە، سەزىنگەندە ەمەس، شىنىمەن تۇسىنىكسىز اۋىرعاندا عانا سۋرەت سالا الامىن. سونشالىقتى اۋىر ءسات بولسا دا، سول شابىتتى، سول قىمبات، سول قورقىنىشتى ءسات ماعان ۇنايدى» دەگەن ۆان گوگ مىنا جالعان تىرشىلىكتە ءبىر ساتكە دە بولسىن جان تىنىشتىعىن سەزىندى مە ەكەن؟ باسىن تاۋعا دا، تاسقا دا ۇرىپ، سۋرەت ونەرىندە ءوزىن ىزدەگەن، جان تىنىشتىعىن تاپپاي قاتتى قينالعان ۆان گوگ «مەنىڭ جانىمدى ازاپتان ونەرىم عانا قۇتقارادى» دەدى، ال ونى الەۋمەتتىك قيىنشىلىقتان ءىنىسى تەو قۇتقاردى.

«جەزوكشەگە ۇيلەنەم» دەپ جار سالعان جىندى، گەني سۋرەتشىنى جەڭىل ءجۇرىستى ايەلدىڭ «تۇتقىنىنان» دا تەو قۇتقارىپ قالدى. كۇيەۋى قايتىس بولعان، ءبىر بالاسى بار، نەمەرە اپكەسىنە عاشىق بولىپ، «مۋزام» دەپ، تاعدىرىن قوسقىسى كەلگەن (سول ءۇشىن ودان تۋىستارى تەرىس اينالدى)، ءوز قۇلاعىن الماسپەن كەسىپ تاستاپ، قوعامنىڭ ءاجۋاسىنا قالعان، ءوزىن- ءوزى اتىپ، اۋىر جاراقاتتان كوز جۇمعان ۆينسەنت ۆان گوگتىڭ ءومىرىنىڭ ءوزى قىم- قيعاش كارتينا ەدى. تاعدىردىڭ كارتيناسى...

بىردە پول گوگەنمەن سويلەسىپ وتىرعاندا، قاتتى قىزبالانىپ كەتكەن ۆان گوگ ءوز قۇلاعىن كەسىپ تاستادى. بۇگىنگى كۇندە نەمىس ونەرتانۋشىلارى «ۆان گوگ ءوز قۇلاعىن ءوزى كەسكەن جوق، ونىڭ قۇلاعىن دوسى پول گوگەن كەستى» دەپ جاتىر. «ۆان گوگ ارتىنان ەرىپ كەلە جاتقان اش يتكە بەرەتىن ەشتەڭەسى بولماي، قۇلاعىن كەسىپ بەرگەن» دەگەن اڭىز دا بار.

 ۆينسەنت ۆان گوگ 1853 -جىلى 30 - ناۋرىزدا نيدەرلاندىنىڭ كىشكەنتاي دەريەۆنياسىندا پروتەستانت پاستورىنىڭ شاڭىراعىندا دۇنيەگە كەلدى. ۆينسەنت اكە- شەشەسىنىڭ ەكىنشى پەرزەنتى ەدى. بۇل -  وتباسىنىڭ تۇڭعىشى، ۆينسەنت ەسىمدى ءسابي تۋىلا سالىپ، كوز جۇمدى. اكە- شەشەسى بولاشاق سۋرەتشىگە اعاسىنىڭ ەسىمىن بەردى. كەيىننەن ۆان گوگ:

«نەگە مەنىڭ اتىمدى ولگەن اعامنىڭ ەسىمىمەن اتادى ەكەن؟ مەن قۇددى ءوز ءومىرىمدى ەمەس، مازاردا جاتقان سول ءسابيدىڭ ءومىرىن ءسۇرىپ جۇرگەن سەكىلدىمىن. مەن ءوز ءومىرىمدى سۇرگىم كەلەدى. ادامنىڭ ەسىمى تاعدىرىنا اسەر ەتەدى ەكەن. نەگە مەن ءوزىمدى بۇل الەمدە ەمەس، وزگە الەمدە ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەندەي سەزىنەم؟ نەگە مىنا الەم، ادامزات قوعامى ماعان جات؟ نەگە مەن ءوزىمدى باياعىدا ءولىپ قالعانداي سەزىنەم» دەپ تالاي رەت مۇڭايدى. ءدىنشىل اكەسى بولمىسىنان، تابيعاتىنان شىعارماشىلىق ادامى بولىپ جاراتىلعان بالاسىنىڭ جان دۇنيەسىنە ۇڭىلمەدى. بۇل ومىردە اتا- انا مەن بالالاردىڭ ومىرگە دەگەن تۇسىنىگى، كوزقاراسى ءبىر جەردەن شىعا بەرمەيدى عوي.

 سۋرەتشى بولىپ قالىپتاسقان كەزىندە تالاي «جىندىلىعىمەن» اتى شىققان ۇلى سۋرەتشى بالا كەزىندە ويشىل، تۇيىقتاۋ، وزىمەن ءوزى ەشكىمگە قوسىلماي، ساياقتاۋ جۇرەتىن بالا بولىپتى. ۆينسەنت ون ءبىر جاسقا تولعاندا اكەسى ونى ۇيلەرىنەن جيىرما كيلومەتر قاشىقتىقتاعى مەكتەپ- ينتەرناتقا بەرەدى. ينتەرناتتا ۆينسەنت مۇعالىمدەرمەن دە، بالالارمەن دە ءتىل تابىسپايدى. مەكتەپتى تاستاپ، ۇيىنە قاشىپ كەلەدى. ارينە، اكەسى بالاسىنىڭ وقۋدى تاستاپ كەتكەنىن جاراتپادى. ۇرىستى، جەكىردى، مەكتەپتى قايتا جالعاستىرۋىن تالاپ ەتتى. ءبىر بەتكەي، قىرسىق ۆينسەنت «وقىمايمىن، مەكتەپكە ەشقاشان قايتىپ بارمايمىن» دەپ ايتقانىنان قايتپايدى.

 كوپ بالالى وتباسىندا وسكەن ۆان گوگتىڭ بولمىسى قايشىلىققا تولى ەدى. بولمىسىندا مەيىرىمدىلىك پەن قاتىگەزدىك، سالماقتىلىق پەن سابىرسىزدىق بار سۋرەتشى كوپشىل ەدى جانە جالعىزدىقتى قاتتى سۇيەتىن... ۆان گوگ سۋرەت ونەرىمەن اۋىرىپ، تەك قانا شىعارماشىلىقپەن اينالىسىپ، ىنىسىنە الاقان جايىپ قالعاندا، وزگە تۋعان- تۋىسى «جۇمىسقا قىرى جوق، جالقاۋ، جاتىپىشەر» دەپ كىنالادى.

ۆان گوگتىڭ بولمىسى قانداي كۇردەلى بولسا، تاعدىرى دا سونداي كۇر- دەلى ەدى. «جالقاۋ سۋرەتشى» جاس كەزىندە سۋرەتشىلەردىڭ شىعارمالارىن ساتۋمەن اينالىساتىن اتاسىنىڭ ءىرى كومپانياسىندا ديلەر بولىپ جۇمىس ىستەدى. تانىسپەن ورنالاسىپ، سۇيرەتىلىپ جۇرگەن جوق، ساۋدا- ساتتىقتا كادىمگىدەي تابىسقا جەتتى. ءتىپتى تۋعان- تۋىستارى «بيزنەسكە يكەمى بار، وسىلاي كەتە بەرسە، ءوز كومپانياسىن اشادى» دەپ ماقتادى دا. ءدال وسى كومپانيادا ديلەر بولىپ جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ، ۆان گوگ سۋرەت ونەرىمەن قاتتى اۋىرىپ قالادى. سۋرەتشىلەردىڭ سۋرەتىنە ءبىر قاراپ- اق، ول تازا ونەر مەن حالتۋرانى وڭاي اجىراتىپ، تالداپ بەرە الاتىن. ساۋدا- ساتتىقتا جولى بولۋىنىڭ ەڭ باستى سەبەبى دە -  وسى ەدى. جاۋاپسىز ماحاببات، ونەرگە دەگەن قۇشتارلىق، جان تىنىشتىعىن تاپپاۋ -  دەپرەسسياعا تۇسىرەدى.

 «مەن نە ىستەپ ءجۇرمىن؟ مەنىڭ مىندەتىمە ناشار سۋرەتتى ساۋدالاۋ دا كىرەدى. بۇل -  ونەرگە ساتقىندىق! كەشىرىلمەيتىن ساتقىندىق. مەنىڭ ومىرگە كەلگەندەگى مىندەتىم -  جۇرتتى تامساندىراتىن كارتينالار سالىپ، توڭكەرىس جاساۋ! وسى ماقساتتا جۇمىس ىستەيمىن». وي قۇشاعىندا وزىمەن- ءوزى ارپالىسىپ جۇرگەن

 ۆان گوگتىڭ جۇمىس ىستەۋگە مۇلدەم ىنتاسى بولمادى. اتاسىنىڭ فيرماسى بولعانىنا قاراماستان، ونى جۇمىستان شىعارىپ جىبەردى.

 سۋرەت ونەرىمەن اۋىرىپ جۇرگەن ۆينسەنتكە تىرشىلىك ەتۋ كەرەك ەدى. اكەسى پاستور بولعاندىقتان، ونى تەولوگيا دا قىزىقتىراتىن. ءتىپتى شەت تىلدەرىن ەركىن مەڭگەرگەن ۆينسەنت بيبليادان اعىلشىن، نەمىس، فرانسۋز تىلدەرىنە ۇزىندىلەر اۋدارىپ، پاستور بولۋدى ويلايدى. اكەسى بالاسىنىڭ بۇل ويىن بىردەن قۇپتادى. بەلگيانىڭ شاحتەرلەر اۋدانىنا بارعان جاس پاستوردىڭ ۋاعىزدارى ادامداردى باۋراي المادى. ول شاحتەرلەردىڭ مۇددەسىن قورعاپ، جەرگىلىكتى بيلىككە ولاردىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ تۋرالى حات جازادى. شاحتەرلەردىڭ جاعدايىن جاقسارتپاق تۇگىلى، اڭعال، قىزبا ۆينسەنتتىڭ ءوزى جۇمىسىنان ايىرىلىپ قالادى. جەرگىلىكتى پروتەستانتتىق شىركەۋ ونى جۇمىستان كەتىرەدى.

 قاتتى كۇيزەلىسكە تۇسكەن سۋرەتشى سۋرەتتە ءوشى كەتكەندەي، كۇندىز- ءتۇنى سۋرەت سالا بەردى. ءوزىنىڭ سالعان سۋرەتتەرىنە كوڭىلى تولماسا دا، تىلسىم ءبىر كۇش ماجبۇرلەيتىندەي، توقتاپ قالسا، ءبارى كۇيرەپ، بىتەتىندەي قورقىنىشپەن سالدى.



 سۋرەتشى درەنتە اتتى پروۆينتسيادا تۇرعان كەزىندە سول جەردىڭ پاستورى «جەرگىلىكتى تۇرعىنداردى كارتينالارىڭنىڭ كەيىپكەرى ەتىپ، ولاردى ابدەن ازعىرىپ ءبىتتىڭ. سەن حالىقتى شايتاننىڭ ارتىنان ەرگىزىپ جاتىرسىڭ» دەپ دەريەۆنيادان كەتۋىن تالاپ ەتەدى. بۇدان كەيىن سۋرەتشى بۇكىل ەۋروپانى ارالايدى.

 ءبىر- ءبىرىن شىعارماشىلىق تۇرعىدا قامشىلاۋ ءۇشىن، قولداۋ ءۇشىن ۆان گوگ پەن پول گوگەن ءبىراز ۋاقىت ارلدە بىرگە تۇرادى. ەكەۋى دە پوستيمپرەسسيو- نيزم جانرنىڭ وكىلى، يدەيالارى ۇندەس. ەكەۋى دە تالانت، ەكەۋى دە ۇلى سۋرەتشى. ءبىر- ءبىرىنىڭ كوزقاراسىمەن كەلىسپەيدى، كۇندە ۇرىس- كەرىس، جانجال.. . پول گوگەن شىعارماشىلىق وداقتان ءمان تاپپاي، ءوز بەتىمەن كەتەدى.

 شىعارماشىلىق ادامى جاراتىلىسىنان جالعىز. پول گوگەندەي دوسى بولسا دا، قارجىلىق تۇرعىدان، مورالدىق تۇرعىدان قولدايتىن تەودورۋستاي باۋىرى بولسا دا، ۆان گوگ جالعىز ەدى. تەودورۋس اعاسىن قۋانتۋ ءۇشىن، ونى قارجىلىق قيىنشىلىقتان قۇتقارۋ ءۇشىن، وعان ستيمۋل بەرۋ ءۇشىن، ءوزى دە پايدا تابۋ ءۇشىن ونىڭ كارتيناسىن قانشا جىل كىمدەرگە ساۋدالامادى دەيسىز؟ كارتينالار وتپەدى. ەشكىم ساتىپ الۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتپادى. «تۇسىنىكسىز، كۇردەلى سۋرەتتەردىڭ» قاسىنان ادامدار كوز توقتاتىپ قانا مەنسىنبەي وتە شىعادى. ەشكىم دە ۇلى سۋرەتشىمەن زامانداس ەكەنىن بىلمەدى. ۆان گوگ تا ىنىسىنەن «كارتينام ساتىلدى ما؟» دەپ سۇرامايتىن. سەبەبى، ول ءوزىن، «مەنىن» تۇسىنەتىن ادامداردى ءوز زامانداستارى اراسىنان ىزدەمەيتىن. ۆان گوگتىڭ كوزى تىرىسىندە ءبىر عانا كارتيناسى ءوتتى. كارتينا «ارلدەگى قىزىل ءجۇزىم القابى» دەپ اتالادى. ول كارتينانى ساتىپ الۋشى ۇناتىپ ساتىپ الدى ما، الدە بەيسانالى تۇردە ساتىپ الدى ما، بەلگىسىز.



ارينە، كارتينالارىنىڭ ساتىلماۋى، كەدەيشىلىك، باۋىرىنا تاۋەلدى بولۋ -  مۇنىڭ ءبارى ۆان گوگتى قاتتى شارشاتاتىن. ءبىراق بولاشاققا سەنەتىن. بولاشاققا سەنەتىنىن، ءوزىن بولاشاقتىڭ «ۇلى سۋرەتشى» دەپ تانيتىنىن تۇيسىگىمەن سەزەتىن. تەمەكى ءتۇتىنى ساسىعان بارلاردا پول گوگەنگە «مەن بولاشاقتىڭ سۋرەتشىسىمىن! مەنىڭ كارتينالارىمدى جۇرت جاپا- تارماعاي، تالاسىپ- تارماسىپ ساتىپ الادى» دەپ ماقتاناتىن. كوڭىلدى كەزدەرىندە «ەكەۋمىزدى الەم مويىندايدى» دەپ، دوسىن دا قوسىپ ماقتاۋدى ۇمىتپايتىن.

 ارادا جىلدار وتكەسىن ۆان گوگتىڭ كارتينالارى ميلليونداعان دوللارعا ساتىلىپ، دەريەۆنيالارداعى ول تۇرعان ۇيلەر مۋزەيگە اينالدى. نيدەرلاندىنىڭ ءبىر تۇپكىرىندەگى دەريەۆنياداعى «ۇيشىك ۇيلەرگە» الەمنىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىنەن ساياحاتشىلار اعىلىپ جاتىر.

 «ۆان گوگ جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسىنداعى ەكسپرەسسيونيستەردى سىرتقى ءپىشىندى عانا كورەتىن رامكادان شىعارىپ، ولارعا اقيقات مانىنە تەرەڭ ەنگىزەتىن جاڭا سۋرەت ءتىلىن سىيلادى» دەيدى حاببارد.

 ۆان گوگ ءوزىنىڭ بىرنەشە پورترەتىن سالدى. كەيبىر سۋرەتتەرىندە قۇلاعى ورامالمەن بايلاۋلى، اۋزىندا سيگار. ونىڭ ءوزى تۋرالى سالعان كارتينالارىنا اركىم ءارقالاي باعا بەرەدى. «ءوزىن قاتتى جاقسى كورگەن»، «ءوزىن- ءوزى مازاق ەتۋ ءۇشىن سالعان»... سول پورترەتتىك كارتينالاردىڭ بارىندە ول ونەردىڭ قۇنىن تۇسىنبەيتىن، پارقىنا بارمايتىن توبىردى مازاقتاپ، كەلەمەجدەپ تۇرعانداي...

اياگۇل مانتاي، ماسكەۋ

«ايقىن» گازەتى

سوڭعى جاڭالىقتار