تاريحشى بۇركىتباي اياعان كەنەسارى حاننىڭ باس سۇيەگىن قايتارۋ ماسەلەسىندەگى قاۋپىمەن ءبولىستى

استانا. قازاقپارات - مەملەكەت تاريحى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى بۇركىتباي اياعان كەنەسارى حاننىڭ باس سۇيەگىن قايتارۋ ماسەلەسىندەگى قاۋپىمەن ءبولىستى.
None
None

«تاياۋدا ق ر پرەمەر- ءمينيسترى كارىم ءماسىموۆتىڭ رەسەي پرەمەرى دميتري مەدۆەديەۆپەن كەزدەسكەن كەزدە قازاقتىڭ ۇلى تۇلعالارى كەنەسارى مەن كەيكى تاقىرىپتارىنىڭ كوتەرىلۋىن جاقسى نىشان دەپ باعالايمىن.

قازاقستان بۇعان دەيىن وسى ماسەلە بىرنەشە مارتە كوتەرگەن بولاتىن. سونىمەن قاتار، تاريحشىلار مەن جۋرناليستەردەن قۇرالعان توپ ارنايى پەتەربورعا دا باردى. ءبىراق، بۇل شارالار ناتيجە بەرمەدى، سەبەبى مۇراعاتتاردا ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسى بويىنشا كوپتەگەن جادىگەرلەر بويىنشا مالىمەت جابىق بولادى. ياعني، جوعارى جاقتان رۇقسات بەرىلمەسە، ولار عيماراتقا كىرگىزبەيدى دە، كورسەتپەيدى دە. ال ەندى دميتري مەدۆەديەۆ كەيكى باتىر مەن كەنەسارى حاننىڭ باس سۇيەگىن استاناعا قايتارىپ بەرۋ جاعىن قاراستىرۋعا ۋادە بەردى عوي. دەمەك، سەڭ قوزعالدى، ياعني ءبىز جاقسى حابار كۇتۋىمىز كەرەك»، - دەپ توقتالدى ب. اياعان «قازاقپارات» اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇحباتىندا.

سونىمەن قاتار ول عالىم رەتىندە بۇل ماسەلەدەگى ءوزىنىڭ قاۋپىمەن ءبولىستى.

 «كەزىندە كەنەسارىنىڭ باس سۇيەگى بولعانى راس، ونى عالىمدار كورگەندىگى تۋرالى حابارلانعان ەدى. الايدا، كەيىننەن باس سۇيەك جوعالىپ كەتەدى. وسى رەتتە بۇدان كەيىن دە تابا المايمىز با دەپ قورقامىن. جالپى، الەمدىك تاجىريبەگە توقتالاتىن بولسام، كەزەندى وتارلاۋشى بولعان ەلدەر كەيىننەن وزگە حالىقتاردان جيناعان ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن قايتاردى. ماسەلەن، فرانسيا مەن انگليا، گوللانديا بۇرىنعى وتارىندا بولعان ەلدەرگە جادىگەرلەرىن قايتارىپ بەردى. وتكەن عاسىرلاردا ەۋروپاعا تاسىعان جادىگەرلەردى قايتارىپ بەرۋگە تىرىسىپ باقتى. وكىنىشكە قاراي، رەسەي ورتالىق ازيا مەن كاۆكاز ەلدەرىنىڭ قۇندىلىقتارىن بەرمەي وتىر. كۋنست كامەرادا جانە وزگە دە مۇراعاتتاردا كوپتەگەن ۇلتتىق مۇرالار جاتقاندىعى بەلگىلى جاعداي. وسى رەتتە «قايتارا ما ەكەن جانە قاي دەڭگەيدە قايتارادى، سونداي- اق نە تاۋىپ الامىز؟» دەگەن ساۋال تۋىندايدى. وسىعان بايلانىستى دەرەۋ ۇكىمەت تاراپىنان ارنايى كوميسسيا قۇرۋ كەرەك»، - دەدى بۇركىتباي اياعان.

بۇل تۇرعىدا عالىم قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى جاقسى قارىم- قاتىناستى ۇتىمدى پايدالانىپ، كەتكەن قۇندىلىقتاردى قايتارىپ الۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى. سونىمەن قاتار ول ەكى ەلدىڭ ۇكىمەت باسشىلارى اراسىندا بۇل ماسەلە كوتەرىلگەننەن كەيىن، كەنەسارى حاننىڭ باس سۇيەگى تابىلۋى مۇمكىندىگىن دە جوققا شىعارمادى.

«ەندى كەيكى باتىردىڭ باس سۇيەگىن ناقتىلاۋ ءۇشىن مەديتسينالىق، پوپۋلياتسيالىق گەنەتيكانىڭ مۇمكىندىگىن پايدالانۋ كەرەك. وسى سالانىڭ ماماندارى نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە جانە باسقا دا مەكەمەلەردە دە بار. جالپى كەنەسارى مەن كەيكى باتىردىڭ ۇرپاقتارى ەلىمىزدە بار، وسى رەتتە گەنەتيكالىق ساراپتاما ارقىلى انىقتاۋعا بولادى»، - دەدى ول.

بۇدان بۇرىن حابارلانعانداي، كۋنست كامەرا قازاقستاننىڭ باتىرى كەيكىنىڭ باس سۇيەگىن قايتارۋعا ءازىر. ر ع ا ۇلى پەتر اتىنداعى انتروپولوگيا جانە ەتنوگرافيا مۋزەيى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ەفيم رەزۆاننىڭ ايتۋىنشا، رەسەيدىڭ فەدەرالدىق تىزىمىندەگى جادىگەردى فەدەرالدىق زاڭعا سايكەس نەمەسە رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن قايتارىلۋى ىقتيمال. مۇراجاي باسشىلىعى پەتربورداعى قازاقستان كونسۋلىنا نىساندى قايتارۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەكتىگىن ايتىپ بەرگەن.

«كەيكى باتىردىڭ باس سۇيەگى بىزدە. ونى ءبىز جاسىرعان ەمەسپىز. ول قوردا ساقتاۋلى، ەشقاشان كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلماعان. ەگەر دە وسىنداي جارلىق شىقسا، ونى بەرمەۋگە باسقالاي كەدەرگى جوق»، - دەپ ءتۇسىندىردى رەزۆان.

مۇراجاي باسشىسىنىڭ ورىنباسارى كۋنست كامەرادا كەنەسارىنىڭ باسى ساقتالماعاندىعىن جەتكىزدى. باس سۇيەكتىڭ قايدا ەكەندىگى ازىرگە بەلگىسىز، دەپ مالىمدەدى مۋزەيدەگىلەر.

 كەيكى باتىر 1923 -جىلى ساۋىردە ولتىرىلگەن، ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىس باسشىسىنىڭ باس سۇيەگى رەسەيگە جىبەرىلگەن. قازاقتىڭ كەنەسارى حانى 1847 -جىلى قازا تاپقان. ونىڭ باسىن رەسەيگە الىپ كەتكەن، الايدا ول ءالى تابىلماعان.

 ەسكە سالا كەتسەك، بيىلعى 12- تامىزدا قازاقستان پرەمەر- ءمينيسترى كارىم ءماسىموۆ رف پرەمەر- ءمينيسترى دميتريي مەدۆەديەۆپەن كەزدەسۋىندە وسىنداي ماسەلە كوتەرگەن بولاتىن.

اۆتور: رۋسلان عابباسوۆ

سوڭعى جاڭالىقتار