جىنىستىق تاربيە قاجەت پە؟

استانا. قازاقپارات - جاس جۇبايلار وتباسىندا دۇنيەگە بالا كەلگەندە ءومىردىڭ جاڭا بەلەسى باستالادى. بالانى ەمىزۋ، بەسىككە بولەۋ، بەسىك جىرىن ايتۋ سياقتى قىزىعى مەن شىجىعى مول اتا- انا مىندەتى ىشىندە جورگەك اۋىستىرۋ دا بار.

 وسى جورگەك اۋىستىرۋدان بالاعا جىنىستىق تاربيە بەرۋ باستالادى. ادەتتە، اتا- انانىڭ جىنىستىق تاربيە توڭىرەتىندە اڭگىمە قوزعاماۋعا تىرىسادى. وعان ءتۇرلى سەبەپتەر مەن سىلتاۋلار كەدەرگى بولىپ تۇرادى، ولار:

1. «بۇل ءجونسىز جانە ماڭىزدى ەمەس تاقىرىپ. مەنىڭ اكەم دە ماعان ۇيرەتپەگەن. وسكەندە بالا ءوزى- اق ءبىلىپ الادى. بۇل جايلى مەكتەپتە ارنايى ساباق بولادى» دەگەن سىلتاۋ سوزدەر؛

2. تاقىرىپتى جەتىك بىلمەۋ، دۇرىس اقپاراتتىڭ جوقتىعى، قاجەتتى تەرميندەردى بىلمەۋ؛

4. اكە مەن بالا بايلانىسىنىڭ السىزدىگى، توسىن جانە جايسىز ساۋالداردان قاۋىپتەنۋ.

ارينە، ءدىن تۇرعىسىنان اتا- انا جىنىستىق تاربيەگە بەيجاي قاراۋىنا بولمايدى. قالا بەرسە، اتا- انا بالانىڭ جىنىستىق تاربيەسىن قالىپتاستىرۋعا مىندەتتى. بۇل تاربيە ءتۇرىن شارتتى تۇردە تومەندەگىدەي شارتتارعا بولگەن ءجون:

ەكى جاسقا دەيىنگى جىنىستىق تاربيە

1. بالانىڭ جىنىسىنا قاراي مامىلە جاساۋ؛

2. سۇندەتكە وتىرعىزۋ (شاريعاتىمىزدا بۇنى ەرتەرەك جاساۋدى ۇيعارىلعان. الايدا، بالا دەنساۋلىعىنا دا ءمان بەرگەن ابزال. ءبىراق، جەتى جاسقا دەيىن جاساپ ۇلگەرگەن دۇرىس) ؛

3. ەرلى- زايىپتىلاردىڭ وڭاشالانعان كەزىندە بالانىڭ بولمەدە بولماۋى؛

4. بالا كيىمىن اۋىستىرعان كەزدە، جىنىس مۇشەسىن بۇركەپ تۇرۋ. اسىرەسە، قىز بالاسى بولسا. بالا قولى جىنىس مۇشەسىنە تيمەۋ ءۇشىن ويىنشىق بەرىپ قويۋ؛

5.جىنىس مۇشەلەرىن اتىن ۇيرەتۋ.

3 پەن 6 جاس ارالىعىندا

1. بالاعا «سەنىڭ جىنىس مۇشەڭە ەشكىمنىڭ قولى تيمەۋ كەرەك. ۇلكەن اعا- اپكەلەر بەتىڭدى، قولىڭدى سۇيسە، قۇشاقتاسا بولادى. ءبىراق، مۇشەڭە قول تيگىزۋىنە، ولاردىڭ قاراۋىنا بولمايدى» دەپ ادەتتەندىرۋ؛

2. «جىنىس مۇشەڭە ەشكىمنىڭ كوزى تۇسپەسىن. شالبارسىز جۇرمە. ەتەگىڭدى كوتەرمە» دەپ تاربيەلەۋ؛

3. دارەتتەن سوڭ جىنىس مۇشەسىن تازالاۋدى ۇيرەتۋ. جۇرە كەلە بالانىڭ ءوزى تازالاي الاتىنداي ەتىپ داعدىلاندىرۋ؛

4. كىشكەنتاي اعالى- قارىنداستارعا «سەن اعاڭا ۇقسامايسىڭ، سەنىڭ شاشىن ۇزىن، اعاڭ شالبار كيەدى. ال، سەن قىزسىڭ، سەن شاش ورەسىڭ، ۇزىن كويلەك كيەسىڭ، قىز ادەپتىرەك بولۋى قاجەت» دەپ بالا بويىنا باستاپقى ەر مەن قىزدىڭ قارىم- قاتىناسىن ءسىڭىرىپ، سونىمەن بىرگە ايىرماشىلىعىن اجىراتۋدى ۇيرەتۋ؛

5. بالاڭىزدىڭ: «بوبەك انامنىڭ ىشىنە قالاي كىردى؟ » دەگەن ساۋالىنا: «اللا تاعالا اناڭنىڭ ىشىندە بوبەك جاراتتى» دەگەن ءتارىزدى جاۋاپ بەرگەن دۇرىس؛

 6. بالاڭىزدىڭ «بوبەك انامنىڭ ىشىنە قالاي شىقتى؟ » دەگەن ساۋالىنا: «اناڭ پەرزەنتحاناعا بارادى. وندا دارىگەر اپاي بوبەككە شىعۋعا كومەك بەرەدى» دەگەن ءتارىزدى جاۋاپ بەرگەن دۇرىس؛

7. قىز بالاسى: «مەن نەگە بوبەك تۋمايمىن» دەگەن سۇراعىنا اناسىنىڭ « ءبىرىنشى بويجەتكەن قىز بولۋىڭ كەرەك، سوسىن تۇرمىسقا شىعاسىڭ، سول كەزدە سەنىڭ بوبەگىڭ بولادى» دەگەن سياقتى قاراپايىم تۇسىندىرمە جاۋاپ قايتارعانى دۇرىس؛

8. ۇل بالا قىزدى قۇشاقتاۋىنا جانە ەرنىنەن سۇيۋىنە بولمايدى دەپ ۇيرەتۋ؛

9. وسى تاقىرىپقا قاتىستى بەتپە- بەت كەلگەن جايتتاردا جانە توسىننان بولعان ساۋالدارعا اتا- انا اسىقپاي بالا تىلىندە ءتۇسىندىرۋ قاجەت. سۇراعىن كەيىنگە قالدىرىپ، «قازاندى جاۋىپ قويۋ» بالانى قاناعاتتاندىرمايدى. ول جاۋاپتى ءوز بەتىنشە ىزدەي باستايدى. بۇعان جول بەرمەۋ كەرەك.

7 مەن 10 جاس ارالىعىندا

1. دارەتتەن كەيىنگى تازالىققا ءجىتى ءمان بەرۋدى ۇيرەتۋ. بالاعا ءناجىستىڭ نە ەكەنىن، ودان ساقتانۋ جولدارىن كورسەتۋ. بالانىڭ تازالىعىن قاداعالاپ ءجۇرۋ؛

2. بالا بويىنشا ۇياتتى قالىپتاستىرۋ. جىنىس مۇشەسىنە رەتسىز قول تيگىزۋگە، ويناۋعا بولمايتىنىن ايتۋ؛

3. بالا گاردەروبىندا كىندىگى مەن تىزەسى ارالىعىن جاباتىن كيىمدەر بولۋى. قىز بالاسىنىڭ دا كويلەگى تىزەسىنەن تومەندەۋ بولعانى ءجون؛

4. قىزعا «وسكەن كەزىڭدە سەنىڭ ىشىڭدە كىشكەنتاي تۇيىرشىكتەر (جۇمىرتقا) پايدا بولادى، سول جۇمىرتقا جارىلسا، قان شىعادى. ودان قورىقپا. ءار ايدا جاڭا جۇمىرتقا پايدا بولادى. تۇرمىسقا شىققانىڭدا سول جۇمىرتقادان بوبەك شىعادى» دەگەن ءتارىزدى سوزدەرمەن ءار ايدا كەلەتىن ەتەككىردى جايىن ەسكەرتىپ، شوشىنىپ قالۋدىڭ الدىن الۋ؛

5. قىزعا «بويجەتكەن كەزىڭدە ەكى پەرىشتە سەنىڭ بارلىق ءسوزىڭدى جانە ءىس- ارەكەتىڭدى جازىپ جۇرەدى. سوندىقتان تەك جاقسى ءسوز ايت جانە جاقسى ءىس جاسا» دەپ ۇيرەتۋ.

6. ۇل بالاعا «ەر جەتكەنىڭدە سەنىڭ بويىڭنان اق سۋ شىعادى. بۇل - سەنىڭ ەر جىگىت بولعانىڭدى بەلگىسى. وسى شاقتان ەكى پەرىشتە جاقسى جانە جامان ءسوزىڭ مەن ءىسىڭدى جازىپ جۇرەدى. سوندىقتان تەك جاقسى سويلە جانە جاقسى ءىس جاسا» دەپ ۇيرەتۋ.

7. باليعات جاس. بۇل جاستا قىز بالانىڭ دەنە بىتىمىندە وزگەرىستەر بايقالادى. ۇل مەن قىزدا قولتىق جانە كىندىك استى تۇگى وسە باستايدى. وسى تۇكتەردى قىرىپ تۇرۋعا، قان نەمەسە اق سۋ كەلگەندە جۋىنۋدى، عۇسىل قۇيىنۋدى ۇيرەتۋ؛

8. بالالاردىڭ باليعاتقا جەتۋ جاسى تۇرلىشە بولىپ كەلەدى. ادەتتە، قىز ەرتە داميدى. وسى شاقتا بالاعا ۇل مەن قىزدىڭ ارا- قاتىناسى جايلى جاڭا مالىمەتتەر بەرۋ؛ +

9. توسەك ورىندارىن بولەك سالۋ، ۇيقى كيىمىمەن جاتۋعا داعدىلاندىرۋ، تەك ءىش كيىممەن جاتقىزباۋ؛

10. ۇلكەن بولعاندا وتباسىلى بولاتىندىعىن جانە جىگىت پەن قىز بولىپ قانا ۇيلەنەتىندىگىن قۇلاعىنا قۇيۋ. ال، قىز بەن قىز ۇيلەنۋى نەمەسە ۇل مەن ۇلدىڭ ۇيلەنۋى كۇنا جانە بۇل دۇرىس ەمەس ەكەندىگىن باسىپ ايتۋ؛

11. بالاعا وزىنە ەر بالا بوپ تۋعانىن، ال قىزدىڭ قىز بالا بوپ تۋعانىن ماقتان ەتۋگە باۋلۋ.

قىسقاشا ايتقاندا، وسى جايتتار جاس اتا- اناعا بالا تاربيەسىندە جاردەم بولار دەگەن نيەتتەمىن.

 

مۇحاممەد يبراھيم

muslim.kz