كوشەدەن تاۋىپ العان اقشانى نە ىستەۋ كەرەك؟

استانا. قازاقپارات - سۇراق: كوشەدەن نە باسقا ءبىر جەرلەردەن تاۋىپ العان زاتتى نە ىستەگەن دۇرىس، تابىلعان زاتتى وزىڭە الۋعا بولا ما؟ حالىق اراسىندا «ءۇش رەت» جاريا ەتكەننەن كەيىن، يەسى تابىلماسا، الۋعا بالادى دەگەن تۇسىنىك بار. بۇنىڭ نەگىزى بار ما؟

ەگەر، مەن اقشا نە باسقا دا قۇندى زات تاۋىپ السام نە ىستەۋىم كەرەك؟ يەسى شىقسا، يەسىنە بەرەرمىن، ال ەگەر شىقپاسا، نە ىستەيمىن؟ ول قۇندى زاتتى ىزدەۋشى تابىلار دەپ ساقتاۋىم كەرەك پە؟ قانشا ۋاقىت كۇتۋىم كەرەك؟

جاۋاپ: نەگىزى تابىلعان زات ءسىز ءۇشىن امانات. سوندىقتان دا، حالىققا جاريا ەتىپ، يەسىن تابۋعا تىرىسۋ كەرەك. جاريا ەتۋ بۇرىنعى زاماندارى بازار، مەشىت سياقتى كوپشىلىك جينالاتىن ورىنداردا جاسالاتىن بولعان. قازىرگى تاڭدا مۇنى تەلەديدار، راديو، گازەت سياقتى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا حابارلاندىرۋ بەرۋ ارقىلى نەمەسە ارنايى «جوق ىزدەۋ» بيۋروسىنا جۇگىنۋ ارقىلى ياكي الەۋمەتتىك جەلىلەرگە تاراتۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى.

ەگەر يەسىنىڭ تابىلۋى نەعايبىل بولاتىنداي ۋاقىت وتسە، تاۋىپ العان كەدەي ول زاتتى ءوزىنىڭ پايداسىنا جاراتادى. ال باي مۇقتاج جانعا بەرەدى[1].

دەگەنمەن، تابىلعان زاتتى جاريا ەتۋ ءۇشىن، ول زات جوعالتۋشىنىڭ جانىنا باتاتىنداي قوماقتى جانە قۇندى بولۋى ءتيىس. بولار-بولماس اقشانى نەمەسە زاتتى حابارلاۋ قيىنعا سوقسا، ءجاريا ەتۋدىڭ قاجەتى جوق[2].

جانە ايتا كەتۋ كەرەك: ەگەر قۇندى دۇنيە تاۋىپ العان جاعدايدا، تابىلعان دۇنيەنىڭ مولشەرىن ايعاقتايتىن كۋاگەردىڭ بولعانى دۇرىس[3]. ەرتەڭگى كۇنى سىزگە جالا جابىلىپ جاتسا، كۋاگەرلەر سوتتا ءسىز ءۇشىن ايعاق[4].

[1] ءال- كاساني، بادايع: 2/326-337 بەت.

[2] ءال- مايداني، ءلۇباب - 2/208 بەت.؛

 يمام ءابۋ حانيفانىڭ (ر. ا. ) بەلگىلەگەن ۇكىمى بويىنشا «تاۋىپ العان اقشا ەڭ كەمى 100 ديرحام (شامامەن 1 ديرحام -  3,2 گرامم كۇمىس ياعني 320 گر، 1 گرامم شامامەن -  132 تەڭگە، 42240 تەڭگە) بولسا، تاۋىپ العان ادام يەسىن ىزدەپ ءبىر جىل بويى حابارلاندىرۋ بەرىپ وتىرادى. 11 (ون ءبىر) ديرحامنان 100 (ءجۇز) ديرحامعا دەيىن (شامامەن 4650 تەڭگەدەن، 42240 تەڭگەگە دەيىن) -  ءبىر اي؛ 10 (ون) ديرحامعا (شامامەن 4224 تەڭگە) -  ءبىر جۇما؛ 3 (ديرحامعا) (شامامەن 1270 تەڭگە) -  3 كۇن، 1 (ءبىر) ديرھامعا (شامامەن 422 تەڭگە) -  1 كۇن ءجاريا ەتۋى ءتيىس» دەي وتىرىپ اقشانىڭ مولشەرىنە قاراي جاريا ەتۋ ۋاقىتى دا وزگەرەتىنىن ءبىلدىرىپ تۇر. (ماسۋلي، يحتيار -  2/491 بەت). ءبىراق بۇل مولشەر، زامانىنا قاراي وزگەرەدى.

[3] ءابۋ داۋد، ءلۇقاتا، 1709 -حاديس.

[4] بۇل مالىمەت - 2013 -جىلى muslim.kz سايتىندا جاريا ەتىلگەن جازبامنىڭ از- كەم وزگەرتىلىپ، قايتا جاريا ەتىلگەن ءتۇرى.

ابدۋسامات قاسىم

muslim.kz