دوپينگ دۇربەلەڭى قانداي ۇيعارىمعا توقتايدى
بۇگىن، 21- ماۋسىم كۇنى لوزاننادا وتەتىن حالىقارالىق وليمپيالىق كوميتەتتىڭ (ح و ك) وتىرىسىندا بۇكىل رەسەي قۇراماسىن الداعى تامىز ايىندا ريو-دە-جانەيرودا وتەتىن وليمپيالىق ويىندارعا جىبەرۋ-جىبەرمەۋ ماسەلەسى تۇبەگەيلى شەشىلەدى.
حالىقارالىق وليمپيالىق كوميتەتتىڭ (ح و ك) پرەزيدەنتى توماس باح سەيسەنبى كۇنى وتەتىن وتىرىستا نەگىزىنەن تازا سپورتشىلاردى ريوعا جىبەرۋ ماسەلەسىنىڭ تالقىلاناتىنىن العا تارتتى. ول سونداي-اق، حالىقارالىق جەڭىل اتلەتيكا اسسوتسياتسياسى فەدەراتسياسىنىڭ (IAAF) رەسەيلىكتەرگە قاتىستى شەشىمىنە بۇل وتىرىستىڭ ىقپالى بولمايتىنىن دا اشىپ ايتتى.
ال ول حالىقارالىق ۇيىم جۇما كۇنى ۆەنادا كەڭەسىن وتكىزىپ، رەسەي جەڭىل اتلەتتەرىنە قاتىستى سانكتسيانىڭ ۋاقىتىن ۇزارتۋعا شەشىم قابىلداپ قويدى. وسىعان بايلانىستى كورشى ەلدىڭ تىيىم سالىنعان پرەپاراتتاردى قولدانعان 47 اتلەتى سپورتپەن قوشتاسىپ، تاعى 57 سپورتشىنىڭ جازاعا تارتىلاتىنى بەلگىلى بولىپ وتىر.
ەندى دوپينگ داۋىنا ۇشىراپ قالعان قازاقستان اۋىر اتلەتتەرىنىڭ جايىنا كەلسەك، ول ح و ك- ءتىڭ 27- ماۋسىم كۇنى ماسەلە قوزعايتىن تارتىپتىك كەڭەسىندە شەشىلەدى. مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى مالىمدەگەندەي، يليا يليننىڭ، زۇلفيا چينشانلونىڭ، مايا مانەزا مەن سۆەتلانا پودوبەدوۆانىڭ ريوعا بارۋ جونىندەگى ۇمىتتەرى ءالى ۇزىلە قويعان جوق. سپورتشىلار قازىرگى كۇندەرى تىنىمسىز جاتتىعۋ ۇستىندە. قازاقستان ساراپشىلارىنىڭ حالىقارالىق ۇيىمدارمەن بىرلەسە جۇرگىزىپ جاتقان قوسىمشا دوپينگ تەكسەرۋ جۇمىستارى ءبىزدىڭ كوڭىلىمىزدى قۋانتاتىنداي جاقسى ناتيجە بەرۋگە ءتيىس.
ال رەسەيلىك اتلەتتەردىڭ حالىقارالىق جەڭىل اتلەتيكا اسسوتسياتسياسى فەدەراتسياسى تاراپىنان جازا الۋلارى 2015-جىلدىڭ 13- قاراشاسىنان باستالدى. اتالعان ۇيىم سول كۇنى انتيدوپينگتىك زاڭناما تالاپتارىن بۇزدى دەگەن قورىتىندىمەن بۇكىل رەسەيلىك جەڭىل اتلەتيكا فەدەراتسياسىن (ۆ ف ل ا) ۋاقىتشا جۇمىستان الاستاتۋ جونىندە ۇيعارىم جاسادى. حالىقارالىق فەدەراتسيا سونىمەن بىرگە، ۆ ف ل ا- نىڭ داعدارىستان شىعۋ جونىندەگى ءىس-ارەكەتتەرىنە قاداعالاۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن نورۆەگ رۋنە اندەرسەن باسقاراتىن ينسپەكتسيالىق كوميسسيا قۇردى. كوميسسيا وسى كەزگە دەيىن بىرنەشە رەت رەسەيدە بولىپ قايتتى. جۇما كۇنى ونىڭ تۇجىرىمى بويىنشا رەسەي جەڭىل اتلەتتەرىنە قاتىستى ناقتىلى شەشىم قابىلداندى.
ادەتتە «جەل تۇرماسا ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى» . 2015-جىلدىڭ قاراشا ايىندا حالىقارالىق انتيدوپينگتىك اگەنتتىك (WADA) ماسكەۋدىڭ انتيدوپينگتىك زەرتحاناسى اۋماعىندا جاسالىپ كەلگەن ايلا-شارعىلار تۋراسىنداعى بايانداماسىن جاريالادى. وندا رەسەي سپورتىندا تىيىم سالىنعان پرەپەراتتاردى قولدانۋ «مەملەكەت قولداۋ كورسەتىپ وتىرعان شارا» رەتىندە اتاپ كورسەتىلدى. بۇعان 2015-جىلدىڭ قاراشاسىندا كاناداعا قاشىپ كەتكەن ماسكەۋ انتيدوپينگتىك زەرتحاناسىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى گريگوري رودچەنكوۆتىڭ The New York گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا 2014-جىلعى سوچي قىسقى وليمپياداسى كەزىندە رەسەيدىڭ مەدال العان 15 سپورتشىسىمەن قوسا، كوپتەگەن اتلەتتەرى بيلىكتىڭ قولداۋىمەن دوپينگ پايدالاندى دەپ مالىمدەۋى نەگىزگى سەبەپ بولعان سياقتى.
ايتۋىنا قاراعاندا، تىيىم سالىنعان ءۇش پرەپاراتتان تۇراتىن سونداي ءبىر قويمالجىڭدى ونىڭ ءوزى جاساپ بەرگەن ەكەن. سپورتشىلار ونى تەز ءسىڭىپ كەتۋى ءۇشىن الكوگول ارالاستىرىپ قولدانعان كورىنەدى.
وليمپيادالىق ويىنداردىڭ قۇزىرەتىنە قاتىستى وسىنداي داۋ پايدا بولا كەتكەسىن، ونىڭ انىق-قانىعىن انىقتاۋعا حالىقارالىق وليمپيالىق كوميتەت تە ارالاستى. ول تەكسەرىستى ارىدەن، 2008-جىلعى بەيجىڭ جازعى وليمپيالىق ويىندارىنا قاتىسۋشىلاردى دوپينگ-تەكسەرۋدەن وتكىزۋدەن باستادى. ونىڭ بارىسىندا رەسەيدىڭ 8 سپورتشىسىنىڭ تىيىم سالىنعان پرەپاراتتاردى قولدانعاندارى ايعاقتالىپ شىعا كەلدى. بۇدان كەيىن 2012-جىلعى لوندون وليمپياداسىنا قاتىسقان بارلىق 250 سپورتشىنى تەكسەرۋ قولعا الىندى. وندا سپورتتىڭ 3 ءتۇرى بويىنشا تاعى رەسەيلىك 8 ساڭلاقتىڭ دوپينگ پايدالانعانى انىقتالدى.
وسى ورايدا ءبىر ايتا كەتەتىن جايت، دوپينگكە قاتىستى تەكسەرىس بۇكىل الەم ەلدەرى بويىنشا ءجۇرىپ جاتقان جوق. ماسەلەن، ا ق ش پەن ۇلى بريتانيا مۇنى وزدەرى جۇرگىزەتىن بولىپ، WADA- نىڭ كەلىسىمىن الىپ توقتادى.
ناتيجەسىندە بۇلاردا بىردە-ءبىر سپورتشى قازىر ەكىنىڭ ءبىرى ۇستالىپ قالىپ جۇرگەن مەلدونيمەن دە، باسقا پرەپاراتتارمەن دە كوزگە تۇسە قويمادى. ال قازىرگى تاڭدا كۇللى الەمدەگى قۇرىلىمى ەڭ كۇشتى ەكى مەديتسينالىق-بيولوگيالىق اگەنتتىك قىتاي مەن رەسەيدە عانا بار. ولاردىڭ جۇمىستارىن جانداندىرۋعا ءبولىنىپ جاتقان قارجى وراسان زور. ال دوپينگ دۇربەلەڭىنە ءتۇسىپ جاتقان سپورتشىلاردىڭ كەمىندە 90 پايىزى رەسەيدەن بولىپ وتىر. قيسىن جاعىنان كەلگەندە دە، تاپ وسىلاي بولۋى مۇمكىن بە؟ وسىلاردىڭ ءبارىن سىني كوزبەن قاراي كەلگەندە، مۇنىڭ ارعى استارىندا اشىقتان-اشىق ساياسات ماسەلەسى جاتقانىن بايقاۋعا بولاتىن سياقتى. مۇندا قازاقستان سپورت ساڭلاقتارىنىڭ نەگە ءىلىنىپ كەتىپ جاتقانىن دا پايىمداۋ تىم قيىن ەمەس.
ال بۇل شۋدىڭ باسى 2014-جىلدىڭ جەلتوقسانىندا نەمىستىڭ ARD تەلەارناسىنان رەسەي جەڭىل اتلەتتەرىنىڭ كوپشىلىگىن دوپينگكە تاڭىلىپ قالعان ەتىپ كورسەتەتىن دەرەكتى فيلم بەرىلگەننەن كەيىن كوتەرىلدى. وسىنىڭ نەگىزىندە بۇكىل الەمدىك انتيدوپينگ اگەنتتىگى 52 جاستاعى تەلەجۋرناليست حايو زەپپەلتتىڭ جانجالدى دەرەكتەرىن تەكسەرەتىن كوميسسيا قۇردى.
ال ونى باسىندا WADA- نى ءوزى قولىمەن قۇرىپ، ۇزاق جىلدار باسقارعان 73 جاستاعى كانادالىق ديك پاۋند باسقاردى. باسىنان ءوزىنىڭ شەكتەن شىققان رۋسوفوب ەكەنىن تانىتىپ كەلگەن ول بۇعان دەيىن رەسەي ايەلدەر شاڭعى جارىسىنىڭ تۇبىنە جەتكەن ادام رەتىندە تاريحتا قالعان ەدى.
بۇگىندە اق دەگەنى - العىس، قارا دەگەنى قارعىس بولاتىنداي دارەجەگە جەتكەن، تىرلىگىنىڭ ءبارى قۇپيا، سىرتتان ەشكىمگە ەسىگىن اشپايتىن بۇل مەكەمەنى باسقارعان ونىڭ كەيىن گالينا كۋلاكوۆا، ليۋبوۆ ەگوروۆا، لاريسا لازۋتينا، ولگا دانيلوۆا سىندى شاڭعىشىلاردى دوپينگ جەلەۋىمەن سپورتتان ءبىرجولا شەتتەتىپ جىبەرگەنىن قازىر بىرەۋ ءبىلىپ، بىرەۋ بىلمەيدى. ونىڭ تىكەنەكتى شەڭگەلىنەن تەك ەلەنا ۆيالبە عانا امان كەتتى...
سول پاۋندتىڭ سپورت الەمىنە ىقپالىنىڭ كۇشتى بولعانى سونشالىق، ول ءتىپتى حۋان انتونيو سامارانچ قىزمەتىنەن كەتكەن كەزدە دە حالىقارالىق وليمپيادالىق كوميتەت پرەزيدەنتى بولۋعا تالاسۋشىلار قاتارىنا دا قوسىلدى. مۇندا بىردەن-ءبىر فاۆوريت سانالعان پاۋند ءبىراق اقىر سوڭىندا جاك روگگەگە جول بەرىپ قويعان ەدى. ال رەسەي سول جولى بۇلاردىڭ سوڭعىسىنا داۋىس بەرگەن ەكەن...
بىزگە بۇل وقيعانىڭ دامۋ بارىسى ءالى دە تالاي جايتتى اشىپ بەرەتىن شىعار. ازىرگە ءالىپتىڭ ارتىن باعايىق.
سەرىك ءپىرنازار،
«ەگەمەن قازاقستان»
