ستۋدەنت اۋليە جانە جەلىلىك ماركەتينگى «ادال» ما، «ارام» با؟

استانا. قازاقپارات - بىرنەشە كۇن بۇرىن استاناداعى «مۇمتاز» مەيرامحاناسىندا جۇزدەرى تانىس ەكى جىگىت كۇلىمدەپ كەلىپ، ەرەكشە ىقىلاسپەن امانداستى. بىردەن تاني كەتتىم. داستان مەن ماناس.

داستارحانعا شاقىرىپ ەدىم، بىردەن كەلىسە كەتتى. اڭگىمەمىز جاراسىپ، وسىدان ءدال 8 جىل بۇرىن بولعان وقيعانى ەسكە تۇسىردىك. بۇل ەكى جىگىت مەنىڭ كوزىمدە جەر بەتىندەگى ءتىرى جۇرگەن اۋليە. نەگە دەيسىزدەر عوي. ايتىپ بەرەيىن.

الماتىدا ءدىني باسقارمادا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بولىپ جۇرگەن كەزىم. ءبىر توپ جىگىت مەنەن ومىرلەرىندەگى ماڭىزدى ءبىر ماسەلەنىڭ ءفاتۋاسىن سۇراي كەلىپتى. مۇحيات تىڭدادىم. ەكەۋى دە «QuestNet» جەلىلىك ماركەتينگىنىڭ قازاقستانداعى باستى ليدەرلەرىنەن. ەكەۋى دە ستۋدەنت بولعاندىقتارىنا قاراماستان وسى ءىستى قازاقستاندا دوڭگەلەتىپ، ايىنا ەمەس، كۇنىنە قىرۋار تابىسقا كەنەلىپ، قالتالارى مايلانىپ جۇرگەن كورىنەدى. مىنگەندەرى قىمبات ماشينا. كۇندەلىكتى استى تەك قىمبات مەيرامحانالاردان عانا ىشەدى. جۇمىستارىنىڭ دوڭگەلەگەنى سونشالىق از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە ءبىر عانا الماتىدا 27 وفيس اشىپ ۇلگەرگەن. قاناتتارىنىڭ استىنا توعىز مىڭعا جۋىق ادام تىركەلگەن. وسىنداي پايداعا كەنەلە تۇرا جۇرەكتەرىندەگى يمان ءۇنى ولاردى مەنىڭ الدىمنان ءبىراق شىعارادى. «QuestNet» جەلىلىك ماركەتينگى «ادال» ما، «ارام» با؟ سۇراق كۇردەلى. ال «ارام» بولسا شە؟ كۇندەلىكتى قۇيىلىپ جاتقان پايدانى الاقاننىڭ سىرتىمەن ىسىرىپ تاستاپ، باياعى تاز قالپىنا، ستۋدەنتتىك قاراپايىم ومىرگە قايتا تۇسۋگە كۇش- جىگەر قايراتتارى، جۇرەكتەرىندەگى يمان قۋاتى جەتەدى مە؟ كۇماندى!

مەن ءىستىڭ ءمان- جايىن، اتالمىش ماركەتينگتىڭ جۇمىس ىستەۋ ءتارتىبىن تىڭداعاننان كەيىن ولارعا: «ەكەۋىڭىزدەن ەستىگەن مالىمەتتەرگە عانا سۇيەنىپ، مۇنداي كۇردەلى ماسەلەنىڭ ۇكىمىن ءدال قازىر تابان استى شىعارىپ بەرە المايمىن. ماعان ەرتەڭ ارنايى كەلىپ، بەينەبىر جاڭا كليەنتتەرىڭە ءتۇسىندىرىپ جاتقانداي وسى ماركەتينگتى ەگجەي- تەگجەيلى تانىستىرىڭىزدار. قوسىمشا كىتاپ، بروشيۋرا سەكىلدى ءتۇسىدىرۋ قۇرالدارىڭىز بار بولسا، ونى دا وزدەرىڭىزبەن بىرگە الا كەلىڭىزدەر. سوندا عانا تولىققاندى جاۋابىن ايتا الامىن»، - دەپ شىعارىپ سالدىم.

ەرتەسى جۇمىستان كەيىن ءبىر توپ جىگىت بولىپ، كابينەتىمە كىردى. مەن ولارعا: «اينالايىندار! بىلەمىن، سىزدەر وسى ساۋدا ءتۇرى ارقىلى قوماقتى قارجى تاۋىپ جۇرسىزدەر. سوندىقتان سىزدەر «ادال بولسا ەكەن» - دەگەن نيەتپەن كەلىپ وتىرسىزدار. باسقاشا ايتساق، «ادال بولسىن، قايتكەندە دە ادال بولۋ كەرەك» - دەگەن كوڭىلدە، سونداي پسيحولوگيادا تۇرسىزدار. ال، مۇنداي كۇيدەگى ادام كوبىنەسە وزدەرى قالاماعان «ارام» دەگەن ۇكىمدى ەستىگەندە، وزدەرىنشە ءتۇرلى اقتاۋ مەن سىلتاۋ ىزدەپ، ءتۇرلى دايەكتەردى العا تارتىپ، وزدەرىنە كەرەك «ادال» دەگەن ۇكىمدى ەستىگەنگە دەيىن بايىز تاپپايدى. تەپە- تەڭدىك ساقتاپ ويلاۋدى جوعالتىپ، سىڭار ەزۋ تارتادى. ەندەشە، سىزدەر وسىعان اباي بولىڭىزدار. مەنىڭ كەلتىرگەن دايەك- دەرەكتەرىمدى وي تارازىسى مەن وجدان بەزبەنىنە سالىپ، ءادىل قورىتىندى جاساڭىزدار» - دەدىم. ولار: «ونىڭىز راس، سونداي كۇيدە وتىرمىز» - دەپ، ءبىر كۇلىپ الدى.

ماناس دەگەن جىگىت ماعان اتالمىش ماركەتينگتى تانىستىرىپ جاتىر. تالاي ادامنىڭ وپ- وڭاي باسىن اينالدىرىپ الاتىن وزدەرى ابدەن ماشىقتانعان جۇيەمەنەن زۋىلداتىپ ءتۇسىندىرىپ جاتىر. مەن ناقتى سۇراقتار قويعاندا ىركىلىپ قالادى دا، اينالىپ قاشىپ، باسقا جاعىن تۇسىندىرە باستايدى. وسىلاي بىرنەشە قيسىندى ساۋالدارىمدى قويدىم. ماردىمدى جاۋاپتان كورى، جالتارمالى سوزدەردى ەستىدىم. تۇسىنىكتى بولدى. بۇل ساۋدا ءتۇرى كۇماندى.

«بىرنەشە كۇننەن كەيىن تاعى دا كەشكە كەلىڭىزدەر. وعان دەيىن مەن سىزدەر اكەلگەن مىنا «11 باسپالداق» اتتى كىتاپتى وقىپ، تولىققاندى بايلامعا كەلىپ، ناقتى ۇكىمىن ايتامىن»، - دەپ شىعارىپ سالدىم.

كىتاپتى تۇگەل وقىدىم. بۇل ساۋدا ءتۇرىنىڭ ناعىز الاياقتىقتىڭ كاسىبي ءتۇرى ەكەنىنە كوزىم ابدەن جەتتى. نە كەرەك بىرنەشە كۇننەن كەيىن الگى جىگىتتەرگە بۇل ساۋدا ءتۇرىنىڭ حارام ەكەنىن ەگجەي- تەگجەيلى، ناقتى دايەكتەرمەن ءتۇسىندىردىم. بىرەن- ساراڭى بولماسا، كوبىسى ەرىكسىز ارەڭ باس شۇلعىپ وتىر. كوزدەرىندە «ەندى نە ىستەيمىز» دەگەن قورقىنىش پەن قيماس قاراس بايقالادى.

مەن ولارعا: «وزدەرىڭىز دە بايقاعانداي بۇل ساۋدا ءتۇرى الاياقتىقتىڭ كاسىبي ۇلگىسى ەكەندىگىندە ءسوز جوق. ارينە، سىزدەرگە مۇنى تاستاۋ وڭايعا سوقپاس. ءبىراق دۇنيەلىك بايانسىز ارام پايدانى ەمەس، ەرتەڭگى بولاتىن ماحشارداعى بەرەتىن اۋىر ەسەبىمىزدى ويلاۋىمىز كەرەك. ءبىراق مەن سىزدەرگە مىنانى سۇيىنشىلەپ ايتا الامىن: «ەگەر اللا ريزالىعى ءۇشىن وسىناۋ ارام پايدادان شىن ىقىلاستارىڭىزبەن باس تارتاتىن بولساڭىزدار، ەكى دۇنيەدە دە جامان بولمايسىزدار. ەرتە مە، كەش پە مۇنىڭ قارىمى ءسوزسىز قايتادى. باستاپقى كەزدە سىزدەرگە اۋىر بولادى. قايتادان جاتاقحاناعا، قاراپايىم ومىرگە قايتۋ قيىن سوعادى. ءبىراق، اللانىڭ ريزالىعى ءۇشىن بارىنە كونەسىزدەر»، - دەپ شىعارىپ سالدىم.

ايتقانىمداي پسيحولوگيالىق ءھام ماتەريالدىق وتە اۋىر جاعدايدى باستارىنان كەشىپتى. جيناعان اقشالارىن قاناتىنىڭ استىنداعى ادامدارعا تاراتىپ بەرەدى. ويتكەنى پيراميدانى وزدەرى توقتاتقان جاعدايدا، ۋ- شۋسىز كەتۋ ءۇشىن سولاي ىستەۋگە مىندەتتى. ولار كەتكەن سوڭ 27 وفيستىڭ كوبى جابىلىپ، قاناتتارىنىڭ استىنا تىرگەلگەن 9000 ادام تارىداي شاشىلىپ كەتەدى. «ءبىر كۇنى قالتامىزدا ىستىق اس ىشەرگە كوك تيىنىمىز جوق، بولمەمە كەلىپ نانعا مويەنەز جاعىپ جەپ وتىرعانداعى ايانىشتى جاعدايىمدى كورگەن ءبىر ستۋدەنت تانىسىم مەنى «قاعانات» اسحاناسىنا اپارىپ، ءبىر تويدىرعان ەدى» - دەپ قارجىلاي قاتتى قيىنشىلىق كورگەن كۇندەرىن ەسكە الدى داستان.

ەندى ەستىپ وتىرمىن، جۇمىستارىنىڭ كەرى كەتكەنىنە اشۋلانعان اتالمىش ماركەتينگتەگى قىرۋار تابىس تاۋىپ جۇرگەن باسقا ءبىر ليدەرى: «وسىنىڭ بارىنە سەبەپ بولعان قايراتتىڭ كوزىن قۇرتقىزامىن» - دەپ انت تا ءىشىپتى. قىتايداعى كومپانيانىڭ ەسەپ شوتىنا بۇرىنعىداي اعىل- تەگىل قۇيىلىپ جاتقان اقشا ازايادى. كوپ وتپەي شەتەلدەن كومپانيا باسشىلارىنىڭ ەكى ادامى ۇشىپ كەلىپ، داستاندى قايتادان ماركەتينگتە جۇمىس ىستەۋگە كوندىرمەك بولادى. ءتىپتى، ولار جۇمىستارىنا كەدەرگى بولعان مەنىڭ ءفاتۋامنان دا حاباردار بولىپ: «قايرات دەگەن كىم؟ كەرەك بولسا، باسقا ۇلكەن ءدىن عالىمدارىنان ءفاتۋا الامىز» - دەگەن دە كورىنەدى. ءارتۇرلى كوزقىزارتار قىمبات دۇنيەلەر ۇسىنادى. ءبىراق داستان باۋىرىمىز «جوق» - دەپ ءۇزىلدى- كەسىلدى باس تارتادى. مىنە، ەرلىك، مىنە، يماندىلىق. ءبىر كۇندە تاپ- تاقىر كەدەيگە اينالاتىنىن بىلسە دە، ونداعى يمان قۋاتى بەس كۇندىك دۇنيە راحاتىن ەمەس، اقىرەتتىك ساۋاپتى تاڭداتتى. مىنە، يماننىڭ سيقىرلى كۇشى، مىنە، ءتىرى اۋليە!

***

كەيىننەن داستان بىرنەشە جىل اسكەري مەكەمەدە قىزمەت اتقارسا، ماناس ءبىر فيرمادا ايلىققا جۇمىس ىستەيدى. ال بۇگىندە ەكى دوس استانادا مەيرامحانا اشىپ، ادال ءناپاقالارىن تاۋىپ ءجۇر.

مىناۋ «QuestNet» جەلىلىك ماركەتينگىنە قاتىستى سول كەزدە جازعان جاۋابىم:

جالپى جەلىلىك (سەتەۆوي) ماركەتينگتىڭ ۇكىمى قانداي؟

جالپى جەلىلىك (سەتيەۆوي) ماركەتينگتىڭ ۇكىمى قانداي؟ اسىرەسە سولاردىڭ ىشىندەگى «QuestNet» جەلىلىك ماركەتينگىندە جۇمىس ىستەۋگە بولادى ما؟

الەمدە جەلىلىك ماركەتينگتىڭ ءتۇر- ءتۇرى بار. ءارتۇرىنىڭ وزىنشە جۇمىس ىستەۋ جوباسى مەن شارتتارى بار. سوندىقتان جالپىلاي ۇكىم بەرۋ ارينە قيىن. ال قازاقستاندا سوڭعى جىلدا كەڭىنەن ءورىس العان «QuestNet» جەلىلىك ماركەتينگىنە كەلەر بولساق، ونىڭ جۇمىس ىستەۋ جوباسى مىنانداي:

ءبىر كىسى بۇل جۇمىسقا كىرۋى ءۇشىن كومپانيانىڭ شەكتەۋلى سانمەن عانا شىعاتىن كوللەكسيالىق ءبىر زاتىن (ەڭ ارزانى $670) الۋى شارت. سوسىن ءوزىنىڭ وڭ جاعىنا ءبىر ادامدى، سول جاعىنا ءبىر ادامدى كومپانيا ءونىمىن الدىرتقىزۋ ارقىلى تىركەيدى. ول ەكى ادام دا ەكى، ەكى ادامنان تىركەتكىزەدى. وسىلايشا شىنجىرلانا وتىرىپ، كلاسسيكالىق پيراميدا كەستەسى بويىنشا تومەن قاراي وسە بەرەدى. كومپانيا تۇسكەن اقشانىڭ بەلگىلى ءبىر مولشەرىن پيراميداداعى ادامدارعا بەرىپ وتىرادى. التى ادام تىركەتكەنگە 250 دوللار بەرەدى.

كوپتەگەن يسلام عۇلامالارى «QuestNet» جەلىلىك ماركەتينگىنىڭ جۇمىس ىستەۋ كەستەسى مەن جوباسىن ساراپتاي كەلە حارام دەپ ءپاتۋا شىعارعان. مىسالى، مىسىرداعى ءال- ازھار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ يسلام ەكونوميكاسى بويىنشا پروفەسسورى، عالىم حۋساين شاححاتا، قاتار مەملەكەتى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ يسلام شاريعاتى فاكۋلتەتىنىڭ پروفەسسورى ءالي مۇحيددين سىندى كوپتەگەن يسلام عۇلامالارى مەن ساۋد ارابياسىنىڭ ءپاتۋا كوميتەتى جالپى جەلىلىك ماركەتينگتىڭ جۇمىس جاساۋ جوباسىنا حارام دەپ ءپاتۋا شىعارعان. ءبىز دە اتالمىش ءپاتۋالاردى ەسكەرۋمەن قاتار قازاقستانداعى وسى «Quest net» جەلىلىك ماركەتينگىنىڭ جۇمىس ىستەۋ جوباسىن ساراپتاي كەلە حارام دەگەن ۇكىم شىعارىپ وتىرمىز. وعان دالەلىمىز:

بىرىنشىدەن، «QuestNet» كومپانياسىنىڭ ساۋداعا ۇسىنعان ونىمدەرىنىڭ بارلىعى تولىقتاي حالال ەمەس. وندا حريستيان پوپتارىنىڭ سۋرەتتەرى سالىنعان التىن بۇيىمدار جانە ءتۇرلى يسلامي ەمەس ءدىني رامىزدەر مەن ەر كىسىلەرگە ارنالعان التىن قول ساعاتتار دا بار. ال ول بۇيىمداردى ءوزىڭ الماعانىڭمەن سەنەن كەيىن تىركەلەتىن جۇزدەگەن، ءتىپتى مىڭداعان ادامداردىڭ بىرەۋى العان جاعدايدا، ودان تۇسەتىن پايدانىڭ ءبىر مولشەرىن كومپانيا سەنىڭ كىرىسىڭە كىرگىزەدى. ال يسلامدا تابىسىڭا حارام ارالاستىرۋ دا - حارام.

ەكىنشىدەن، «QuestNet» كومپانياسىنىڭ ساۋداعا ۇسىنعان ونىمدەرى ساناۋلى عانا سانمەن ارنايى شىعارىلاتىن كوللەكتسيالىق بۇيىمدار. ال ونداي ونىمدەردىڭ ەشقاشان شىنايى باعاسىن انىقتاۋ مۇمكىن ەمەس. كوپ جاعدايدا كوللەكتسيالىق بۇيىمداردىڭ زاتتىق قۇنى ەمەس، وندا بەينەلەنگەن ءماشھۇر ادامداردىڭ، تاريحتاعى بەلگىلى وقيعالاردىڭ، كيەلى جەرلەردىڭ بەدەلى ساتىلادى (مىسالى، ريم پاپاسىنىڭ بەينەسى، 2008 -جىلعى وليمپيادا سەكىلدى). قىسقاسى كومپانيا كوللەكتسيالىق زاتتارعا ويلارىنا كەلگەن باعاسىن قويا الادى. ال يسلام دىنىندە زاتتى ءوزىنىڭ نارىقتاعى شىنايى باعاسىنان اسا قىمباتقا ساتۋ - حارام. شاريعات تەرمينىندە نارىقتاعى شىنايى باعاسىنان اسا قىمباتقا ساتۋ «ءال- عابنۋل- فاحيش» (ءال- عابنۋل- فاحيش - زاتتىڭ نارىقتاعى نەگىزگى قۇنىنان اسا قىمبات باعاعا ساتىلۋى. ساعدي ءابۋ ءجايب، ءال- قامۋسۋل- فيقھي لۋعاتان ۋا فيقھان، سيريا، «دارۋل- فيكھ»  باسپاسى، 1998ج. ) دەلىنەدى.

ۇشىنشىدەن، ساۋدا- ساتتىقتا نەگىزگى ماقسات - تولەنگەن اقشادان بەلىگىلى ءبىر زاتتىڭ قارىمىن قايتارۋ بولىپ تابىلادى. ساۋدادا تاۋار نەگىزگى ماقسات بولماعان جاعدايدا، يسلام بويىنشا ونداي ساۋدا انىق حارامعا جاتادى. ال بۇل جۇيەدە نەگىزگى ماقسات تاۋار ەمەس، جەلىلىككە وزىڭنەن كەيىن تىركەلەتىن ادامداردىڭ تولەيتىن اقشاسىنان تۇسەتىن بەلگىلى مولشەردەگى پايدانى كوزدەۋ. ياعني، ءبىر زاتتى العان كەزدە سول زات ءۇشىن ەمەس، كومپانياعا تىركەلۋ ءۇشىن اقشا تولەيسىڭ. كومپانياعا تىركەلەر كەزدە نەگىزگى ماقسات تاۋار ەمەس، بيزنەس دەپ تۇسىندىرىلەدى. ءتىپتى زاتتار كەشىككەن جاعدايدا: «زاتىم قايدا؟» دەپ سۇراعان ادامدارعا شاقىرۋشى ادام تاراپىنان: «زات ءۇشىن ءجۇرسىڭ بە؟، زاتتى ەمەس، بيزنەستى ويلاۋ كەرەك!» دەگەن ءۋاج ايتىلادى. ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن ايتا كەتەيىن، بىزدەن وسى ءىستىڭ حارام- حالالدىعىن سۇراپ كەلگەن «QuestNet» جەلىلىك ماركەتينگتە قىزمەت ىستەيتىن ادامداردىڭ كەيبىرەۋى ءالى كۇنگە دەيىن وزدەرى اقشاسىن تولەپ، تاپسىرىس بەرگەن زاتتارىن نەشە اي وتسە دە ءالى الا الماعاندارىنا كۋا بولدىق. جانە ونى ۋايىمداپ جۇرگەن ولار جوق. سەبەبى، ماقسات تاۋار ەمەس، باسقا تىركەلگەن ادامداردىڭ ەسەبىنەن تۇسەتىن پايدا!

ال ەندى العان نارسەڭ ماقسات بولماسا، اقشا نە ءۇشىن تولەنەدى؟ سەنەن كەيىن تىركەلەتىن مىڭداعان ادامدار دا نە ءۇشىن تولەمەك؟ ! سونداي- اق، ەگەر بۇل ساۋدا- ساتتىقتا تاۋار نەگىزگى ماقسات بولماسا، ەرتەڭ سەنەن كەيىن جۇزدەگەن، ءتىپتى مىڭداعان ادام تىركەلگەن جاعدايدا، سەنىڭ ەسەبىڭە كەلىپ تۇسەتىن اقشانى نەندەي ىسىڭمەن، قانداي ەڭبەگىڭمەن تاپتىم دەمەكسىڭ؟ ادامدارعا ءبىرىنشى كەزەكتە قاجەت ەمەس، ءتىپتى ءومىر ءسۇرۋ ستاندارتتارىنا ساي ەمەس ءارتۇرلى كوللەكتسيالىق قىمبات تاۋارلاردى ءارتۇرلى جولدارمەن قىزىقتىرىپ ساتۋ ارقىلى ەل ەكونوميكاسىنا قانداي ۇلەس قوساسىڭ؟ (پايداسىن بىلاي قويعاندا تيگىزەتىن زالالىنا تومەنىرەكتە ارنايى توقتالامىز).

وسى جەردە، «تىركەلگەن ادام تولەگەن اقشاسىنىڭ قارىمىندا قانداي دا ءبىر تاۋار، التىننان جاسالعان بۇيىم الادى عوي» دەگەن قارسى ءۋاج ايتىلۋى مۇمكىن. ال ولارعا بەرەر جاۋابىمىز، «ەگەر بۇل كومپانياعا تىركەلىپ، ارى قاراي جۇمىس جاساۋ ءۇشىن كومپانيانىڭ قانداي دا ءبىر ءونىمىن ساتىپ الۋ شارتى بولماعاندا، سىزگە ءبىرىنشى كەزەكتە قاجەت ەمەس، نارىقتا شىنايى قۇنى بەلگىسىز جانە جەتكىزىپ بەرگەن ءۇشىن 60 دوللار قوسىمشا اقشا تولەنەتىن وسىنداي ۋداي قامبات كوللەكتسيالىق تاۋاردى ساتىپ الار ما ەدىڭىز؟» بۇعان ارينە «جوق» دەپ جاۋاپ بەرەسىز. ەندەشە، تاۋار ماقسات ەمەس. بىزگە كەلىپ وسى ءىستىڭ حارام- حالالدىعىن بىلگىسى كەلگەن كەيبىر ستۋدەنتتەر بەرگەن اقشالارىنىڭ قارىمى رەتىندە «جەڭىلدىكتەرى بار ساياحات كارتوچكالارىن» العاندىقتارىن، ال ونداي كارتوچكالاردىڭ وتە پايدالى ەكەنىن العا تارتتى.

ولارعا: - سول «ساياحات كورتوچكالارىن» الار كەزدە ۇشاققا ءمىنىپ ساياحات جاساۋعا جاعدايىڭ بار ما ەدى؟، - دەگەن ساۋال قويىلدى.

- ولار: ارينە، جوق. ءبىراق، بولاشاقتا بايىپ جاتساق قىدىرامىز دا»، - دەگەن جاۋاپ قايىردى.

- دەمەك، تاۋاردى ساتىپ العان ساتتە سەنىڭ ونداي كارتوچكاعا قاجەتتىلىگىڭنىڭ بولماعانى عوي. ەندەشە، «Quest net» جەلىلىك ماركەتينگىندە تاۋار ماقسات ەمەس

تورتىنشىدەن، «Quest net» جەلىلىك ماركەتينگىندە - الداۋ، ارباۋ، ادام ساناسىنا ءتۇرلى جولدارمەن اسەر ەتۋ بار. پايعامبارىمىز (س. ع. س.):

من غشنا فليس منا

«كىمدە- كىم ءبىزدى الداسا، ول ادام بىزدەن ەمەس»، - دەپ ساۋدادا الداۋدى قاتال ەسكەرتىپ، مۇسىلمانعا جات ارەكەت ەكەنىن تۇسىندىرگەن. بۇل جەلىلىك ماركەتينگىنە تىركەلۋ ءۇشىن كەم دەگەندە 670 دوللارعا كومپانيانىڭ قانداي دا ءبىر ءونىمىن الۋ شارت. ال ەندى وسى وزىڭە ءبىرىنشى كەزەكتە كەرەك ەمەس قىمبات زاتقا تولەگەن اقشاڭدى قايتارۋىڭ ءۇشىن وزىڭنەن كەيىن كەم دەگەندە 18 ادامنىڭ ءارقايسىسىنا كومپانيانىڭ 670 دوللارلىق ءبىر ءونىمىن الدىرتۋىڭا تۋرا كەلەدى. ولاي بولماسا، اقشاڭ قۇردىمعا كەتتى دەگەن ءسوز.

ال ەندى كۇندەلىكتى ومىردە وتە قاجەت ەمەس، اسا قىمبات كوللەكتسيالىق تاۋاردى ءبىر ادامعا الدىرۋ ءۇشىن شامادان تىس جارناما، سان- ءتۇرلى ايلا- ءتاسىل قولدانۋىڭا تۋرا كەلەدى. ولاي بولماعاندا، ءبىر ادامنىڭ وزىنە كەرەكتى ەمەس قىمبات تاۋاردى ساتىپ الۋى دا مۇمكىن ەمەس. كومپانيا ادامداردى تىركەلۋگە قالاي كوندىرۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتەتىن «11 باسپالداق» دەپ اتالاتىن ارنايى كىتاپ جانە ءتۇرلى ديسكىلەردى دايىنداتقىزعان. ادام پسيحولوگياسىن جاقسى مەڭگەرگەن ماماندار تاراپىنان دايىندالعان بۇل كىتاپتى وقىپ العان ادام الدىنداعى ادامدى وپ وڭاي ءوز دەگەنىنە كوندىرىپ، كومپانيا ءونىمىن الۋىنا ىقپال ەتەدى. اقشاسى جوق بولسا، نەسيە الۋىنا نەمەسە زاتتارىن ساتۋىنا، ياكي، تانىستارىنان قارىز الۋعا ۇسىنىس جاسايدى. «11 باسپالداق» دەپ اتالاتىن كىتاپتا وسىنىڭ ءبارى بۇگە- شىگەسىنە دەيىن انىق جازىلعان. ادام پسيحولوگياسىنا اسەر ەتەتىن ءارتۇرلى سوزدەر مەن بىرەۋدىڭ جەتكەن جەتىستىكتەرىن كورسەتۋ ارقىلى كەز كەلگەن ادامدى قىمبات تاۋاردى ساتىپ الۋعا جانە كومپانياعا تىركەۋگە ەرىكسىز كوندىرەدى.

ادام بۇل جەلىلىك ماركەتينگىنە كوبىنە تەك تانىستارىن شاقىرادى. تانىس ادامدى شاقىرعاننان كەيىن پرەزينتاتور بۇل ماركەتينگتى جالپى تۇسىندىرەدى دە شىعىپ كەتەدى. ودان كەيىن ورنىنا باسقا كىسى كەلىپ جوسپار سىزىپ تولىعىراق تۇسىندىرەدى. تۇسىندىرەتىن ادامعا "follower" دەلىنەدى. «Follow» - ارتىنان قالماي قاداعالاۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. كىسىنى تىركەلۋگە كوندىرۋدە «فوللوۋ» نەگىزگى قىزمەت اتقارادى. ەرتەسى كۇنى كەشەگى ادامدى تاعى شاقىرادى (كەل شاي ىشەيىك، ءبىر اڭگىمە بار ەدى نەمەسە ينتەرنەتتەن زاتتاردى كورسەتەمىن دەگەن سىلتاۋلارمەن) . تانىسى تاراپىنان شاقىرىلعان الگى ادام ايتىلعان جەرگە ەشتەڭە ويلاماي، بەيقام كەلە قالادى. وسى كەزدە شاقىرىپ وتىرعان كىسى وزىنەن جوعارى تۇرعان ليدەرلەردىڭ بىرەۋىنە وسىنداي ۋاقىتتا، وسىنداي جەرگە كەلە قال، ەكەۋمىز كەزدەيسوق كەزدەسكەن بولىپ شاقىرعان جاڭا ادامىما جۇمىستى تاعى دا ءتۇسىندىرىپ بەر (فوللوۋ (follow) قويىپ بەر) دەپ ەسكەرتەدى. ەكەۋى كەزدەسىپ، اڭگىمەلەسىپ وتىرعان كەزدە، الدىن الا ەسكەرتىلگەن الگى ليدەر كەزدەيسوق كەلە قالادى. ءسويتىپ ليدەر ەكەۋى كەزدەيسوق كەزدەسكەن بولادى دا، شاقىرىلعان ادامعا «ايتپاقشى مىنا كىسى دە وسى كومپانيادا جۇمىس ىستەيدى. كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتكەن» دەپ اڭگىمەنىڭ باعىتىن وسى ماركەتينگكە بۇرادى. سول كەزدە الگى ليدەر شاقىرىلعان ادامعا تاعى دا فولللوۋ (follow) قويىپ، جۇمىسقا قىزىقتىرادى. ءوزىنىڭ كەزىندە اقشاسىز جۇرگەندىگىن، وسى جۇمىستى تاپقاننان كەيىن اۆتوكولىك العاندىعان ت. ب. ماتەريالدىق تۇرعىدان قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىن مايىن تامىزىپ وتىرىپ ايتىپ بەرەدى. فوللوۋ (follow) ءبىر ادامعا جوق دەگەندە 4 رەت ءارتۇرلى ليدەرلەرمەن وتىرىك كەزدەيسوق كەزدەستىرۋ ارقىلى قويىلادى. وسى فوللوۋلاردىڭ (follow) ارقاسىندا "جوق" دەپ وتىرعان ادام وزىنە كەرەكسىز قىمبات زاتقا قالاي تاپسىرىس بەرىپ، كومپانياعا قالاي تىركەلىپ كەتكەنىن بىلمەي قالادى.

كىمنەن قارىز الامىن دەگەن ادامعا بىلاي دەيدى: «سەنىڭ مىسالى، اقشاڭ بولسا، قاي تۋىس ياكي تانىستارىڭا كومەكتەسەر ەدىڭ، سولاردىڭ ءتىزىمىن جاز (100 كىسىدەن كەم بولماۋى كەرەك)». الگى كىسى بايىعان جاعدايدا ءوزىنىڭ كومەكتەسكىسى كەلگەن كىسىلەرىنىڭ اتتارىن ءتىزىپ وتىرىپ جازىپ بەرەدى. مۇنى كۇتىپ تۇرعان الگى ادام ەندى وعان بىلاي دەيدى: «ال ەندى سەن قيىن جاعدايعا تاپ بولساڭ، وسى كىسىلەر ساعان قانشا تەڭگە كومەكتەسە الادى، سونى جاز» دەيدى. جازىپ بولعاننان كەيىن: ەندى، سەن قازىر وسى كىسىلەردەن بارىپ قارىز ال. سەبەبى سەن قازىر قيىن جاعدايدا تۇرسىڭ. تاعدىرىڭدى شەشەتىن بيزنەسكە كىرە الماي قينالىپ تۇرسىڭ» دەپ قارىز الۋدىڭ جولىن كورسەتىپ بەرەدى.

«11 باسپالداق» اتتى كىتاپتىڭ 21-بەتىندە بىلاي دەلىنەدى: «كىسى اقشا تاپقان جاعدايدا، باسقا جاققا جۇمساپ تاستاماۋى ءۇشىن سەن ونى ودان دەرەۋ الىپ ال». بۇل دەگەن ءسوز كىسىنى بەلگىلى ءبىر ىسكە ماجبۇرلەۋ دەگەن ءسوز. يسلامدا مۇنداي ساۋدا جوق. كىسى تولىق ءوز ەركىمەن شەشۋگە ءتيىس. اتالمىش كىتاپتىڭ 20-شى بەتىندە: «الدىڭداعى ادامنىڭ «جوق» دەگەن جاۋابىن ەستۋ - جۇمىسىمىزدىڭ ءبىر بولشەگى. ءبىز بۇل جۇمىسقا كوپتەگەن ادامنىڭ «جوق، قاجەت ەمەس» دەگەن جاۋابىن ەستۋ ءۇشىن كەلدىك. ءبىراق، ءبىزدىڭ جۇمىسىمىز ادامداردىڭ «جوق، قاجەت ەمەس» دەگەن جاۋابىن «ءيا، ماعان قاجەت» دەگەن جاۋاپقا وزگەرتۋدە» دەلىنگەن. ياعني، كىسىنىڭ «قاجەت ەمەس» دەگەن سوزىنە قاراماستان، ءارتۇرلى جولدارمەن وزىنە ءبىرىنشى كەزەكتە كەرەك ەمەس، قىمبات تاۋاردى الۋىنا ىقپال ەتۋ دەگەن ءسوز. بۇل يسلامدا - حارام. شاريعاتتا ادامعا مۇنشا اسەر ەتىپ ءبىر نارسەنى ساتۋعا تىيىم سالىنادى.

ادام پسيحولوگياسىنا ىقپالى بار وسىنداي ءتۇرلى تاسىلدەر مەن ايلالاردىڭ اسەرىنەن ۇيلەرىندەگى جالعىز سيىرىن ساتىپ جىبەرگەندەر دە، نەسيە الىپ قارىزعا باتقاندار دا جەتەرلىك. ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن ەكى ستۋدەنتتىڭ وسى جۇمىسقا كىرگەن كەزدەگى باستارىنان وتكەن وقيعالارىن وزگەرتۋسىز تولىق كۇيىندە بەرىپ وتىرمىز.

***

«مەنىڭ ەسىمىم ەلۆيرا. مەن قازاقتىڭ ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 2-كۋرستا وقيمىن. مەنىڭ Quest International كومپانياسىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىمە كوپ بولا قويعان جوق. مەنى وندا ەڭ جاقىن دوسىم شاقىرعان. مەن وسى جۇمىس جايىندا ەستىگەن كەزدە جۇمىسقا تۇرماسام ءبىر جەتىستىككە جەتە المايتىنداي سەزىندىم. سوسىن اقشانى ىزدەۋگە كىرىستىم. كوپ جەردەن اقشا سۇراستىردىم. 80000 تەڭگەنى ەش جەردەن تابا المادىم. ەندىگى ءۇمىتىم اۋىلداعى اتا- انام بولدى. مەن اۋىلعا بارىپ سولاردىڭ كۇن كورىسىنە جاراپ وتىرعان جالعىز سيىرىن ساتۋعا ماجبۇرلەدىم. اتا- انام مەنەن نەسىن اياسىن، كۇندەلىكتى ءسۇتىن ساۋىپ وتىرعان سيىرىن بازارعا اپارىپ ساتىپ جىبەردى. ءقازىر ول كىسىلەر ءسۇتسىز قارا شاي ءىشىپ وتىر. مەن ويلاعانمىن جۇمىسقا تۇرعان سوڭ ءوزىمنىڭ ۇلكەن كوماندامدى جيناپ، وسى سيىردىڭ ورنىن قايتارىپ، كوپتەگەن ارماندارىمدى ورىندايمىن دەپ. ءبىراق، بۇل جۇمىس مەن ويلاعانداي بولماي شىقتى. مۇندا ءار ادام ءوزىنىڭ ەڭ جاقىن دوسىنا سەنىپ كىرەدى جانە ارمانىڭدى ورىندايمىن دەپ ءجۇرىپ ءبارىن دە ۇمىتاسىن. ەگەر دە بۇل جۇمىستى توقتاتامىن دەگەن كەزدە ارمانىڭدى تاستاپ كەتە المايسىڭ. سول سەبەپتەن وسىندا شىعا الماي جۇمىس ىستەپ جۇرە بەرەسىڭ.

مەنىڭ جاس ستۋدەنتتەرگە جانە بۇل كومپانيا تۋرالى بىلمەيتىن ازاماتتارعا ايتارىم. بۇل جۇمىسقا تىركەلمەڭىزدەر مەن جاساعان قاتەلىكتى سىزدەر قايتالاماڭىزدار. سەبەبى، ءار ادام ءوز ارمانىن ورىنداۋعا بولادى. ءوز ورنىمەن، تازا جولمەن، ءوز ەڭبەگىمەن عانا.»

***
مەنىڭ ەسىمىم دانيار. ابىلايحان اتىنداعى شەت تىلدەرى جانە حالىقارالىق قاتىناستار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 3-كۋرس ستۋدەنتى بولعانمىن. 2008 -جىلى شىلدە ايىندا QI كومپانياسىنا تىركەلدىم. شاقىرۋشى ادامنىڭ قىزىقتىرۋىمەن. تىركەلۋ سەبەبىم ءومىرىمدى جاقسى جاققا وزگەرتۋ ەدى. ءبىراق، مەن قانداي جەتىستىكتەرگە جەتتىم؟ ءبىرىنشى جەتىستىگىم 7-ايدا العاشقى 250$ اقشامدى الدىم (80000 سالا وتىرىپ). ەكىنشى جەتىستىگىم، بۇكىل ۋاقىتىمدى، كۇشىمدى وسى جۇمىسقا ارنادىم. ءۇشىنشى تۋىسقاندارىم، دوستارىمنان ايرىلدىم. ءتورتىنشى، وقۋدان شىعىپ قالدىم.

جاستاردىڭ وسى جۇمىسقا تىركەلمەۋلەرىن سۇرايمىن. سەبەبى، تىركەلگەن سوڭ كوپتەگەن ادامدار زارداپ شەگىپ جاتىر. مەن جانە مەنىڭ كوماندام زارداپ شەككەندىكتەن، وسى جۇمىستى تولىعىمەن توقتاتتىم.

***

بەسىنشىدەن، ماركەتينگتىڭ بۇل تۇرىندە باسىنداعى ادامدار پايدا تاۋىپ، تومەندەگىلەر ۇتىلادى. ال تومەندەگى ادامداردى اقشاسىنان قاعىپ پايدا تابۋ يسلامدا - حارام. تولىعىراق تۇسىندىرەر بولساق، ءبىر- بىرىنە شىنجىرلانا وتىرىپ تىركەلگەن بۇل جەلىلىك ماركەتينگى ءبىر جەردە مىندەتتى تۇردە توقتايدى. سەبەبى، اللاھتان باسقا ەشبىر نارسە ماڭگىلىك ەمەس. ونىڭ توقتاۋىنا كوپتەگەن سەبەپتەر بار. كومپانيا باسىنداعى ادامدار سوتتى بولىپ، ياكي باسقا بيزنەستەرىندە ءساتسىز بولىپ قارىزعا باتقان جاعدايدا، نەمەسە مەملەكەت ساۋدانىڭ بۇل ءتۇرىنىڭ ەل ەكونوميكاسىنا زياندىعىن بايقاپ تىيعان جاعدايدا، سوعىس بولا قالعان جاعدايدا ت. ب سەبەپتەرمەن شىنجىرلانعان بۇل جەلىلىك ماركەتينگ ءبىر جەردە توقتايتىنى انىق. ال ەندى توقتاعان جاعدايدا پيراميدا جولىمەن قالانعان بۇل ماركەتينگتىڭ باسىنداعى ادامدار عانا سالعان ءوز اقشالارىن شىعارىپ، پايداعا كەنەلەدى دە، تومەندەگى كوپتەگەن ادامدار قالتاسىنان قاعىلادى. ماتەماتيكالىق ناقتى ەسەپكە جۇگىنەر بولساق، مىسالى، بۇل ماركەتينگكە 2047 ادام تىركەلدى دەلىك. سوسىن بۇل جۇمىس الدە ءبىر سەبەپتەرمەن توقتادى دەيىك. بۇل جاعدايدا 2047 ادامنان 127 ادام عانا سالعان ءوز اقشالارىن شىعارىپ، پايداعا كەنەلەدى ەكەن دە، 128 ادام سالعان اقشالارىنىڭ 500 دوللارىن، 256 ادام 250 دوللارىن عانا قايتا الادى ەكەن. ال قالعان 1526 ادام سالعان اقشالارىنىڭ ءبىر تيىنىن دا شىعارا المايدى. جالپى العاندا 127 ادام عانا پايدا تاۋىپ، 1920 ادام ۇتىلادى. ال 2047 ادامنىڭ سالعان اقشاسىنىڭ 1371490 دوللارى شەت ەل اسىپ، وسى جۇيەنى قۇرعان الاياقتاردىڭ قالتاسىنا تۇسەدى ەكەن. ال، ەندى 1920 ادامدى اقشاسىنان، ۋاقىتىنان، قۋاتىنان، بولاشاعىنان قاعىپ، 127 ادامدى عانا اقشاعا كەنەلتكەن ساۋدانىڭ بۇل ءتۇرى يسلامدى بىلاي قويعاندا، ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان دا دۇرىس ەمەس ەكەنى ءسوزسىز.

قۇراندا: «ەي يمان كەلتىرگەندەر! ءبىر ءبىرىڭنىڭ مال- مۇلىكتەرىڭدى ارام جولمەن جەمەڭدەر!» («نيسا» سۇرەسى، 29-ايات) دەلىنگەن. جوعارىداعى كەلتىرگەن ەسەپتە 1 كونسەسسيامەن (ءبىر كونتسەسسيا - 670 دوللار) كىرىپ، وڭ جاق جانە سول جاعى تومەن قاراي تەڭ جۇرگەن 2047 ادام عانا ەسەپتەلدى. (ەسكەرتۋ: بۇل كورسەتكىش وسى ماركەتينگتە كوپتەن جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كەيبىر ادامدار تاراپىنان ەسەپتەلدى). ال قازاقستاندا قازىر (06.02.2009) QI كومپانياسىنا 6000 مىڭعا جۋىق ادام تىركەلگەن. 4000000 ميلليون ا ق ش دوللارىنا جۋىق اقشانىڭ شەتەل اسقاندىعىنا بايلانىستى اقپارات بار.

بەلگىلى ءبىر ادامداردى ۇتقىزىپ، ەندى ءبىر ادامداردى ۇتىلدىراتىن جانە ادامداردى قۇلشىلىق پەن ومىردەگى نەگىزگى ىستەرىنە سالعىرت قاراتا باستايتىن جۇيە - يسلام بويىنشا قۇمارلىققا جاتادى. ال ونىڭ حارام ەكەنى داۋسىز.

التىنشىدان، ەل ەكونوميكاسىنا دا اسا زياندى. نارىقتاعى شىنايى باعاسى بەلگىسىز، كوبىنە ساتىپ العان ادامدارعا ءبىرىنشى كەزەكتە قاجەت ەمەس، ءتىپتى، ولاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ستاندارتىنا ساي ەمەس ۋداي قىمبات كوللەكتسيالىق تاۋارلاردىڭ قارىمىندا ەل اقشاسىن سان ءتۇرلى ايلامەن جيىپ، شەت ەل اسىرىپ جىبەرۋدىڭ قانشالىقتى زياندى ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. بۇل كومپانياعا تىركەلگەن ادامداردىڭ سانى 5-6 ميلليونعا جەتكەن كەزدە ۇتىلاتىن ادامدار مەن شەتەلگە شىعارىلعان اقشانىڭ مولشەرى قانداي ەكەنىن ەسەپتەۋ، ارينە، قيىن ەمەس. اسىرەسە، قازىرگى الەمدىك داعدارىس كەزىندە جەلىلىك ماركەتينگتىڭ ەل ەكونوميكاسىنا وتە زياندى ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز قاجەت. ميلليونداعان اقشانىڭ شەتەلدەر اسقانىن بايقاعان شري- لانكا سەكىلدى كەيبىر مەملەكەتتەردە قۋما ساۋدانىڭ بۇل تۇرىنە رەسمي تىيىم سالىنعان.

جەتىنشىدەن، بۇل ماركەتينگتەگى ادامداردىڭ سانى كوبەيگەن سايىن قاجەتتى ءتۇرلى ماماندىقتار تاپشى بولا باستايدى دا، بارا- بارا تەپە- تەڭدىك جوعالىپ، ەڭبەك كۇشى قيسىنسىز پايدالانىلعاندىقتان قوعامدا السىرەۋ جانە كەرى كەتۋ كورىنىس تابادى. سەبەبى، ادامزاتقا ءبىرىنشى كەزەكتە كەرەك ەمەس، كوللەكتسيالىق قىمبات زاتتاردى ساتۋمەن اينالىسقان مىڭداعان ادامنىڭ قۋاتى مەن ءبىلىمىن، ۋاقىتىن ەل ەكونوميكاسىن كوتەرەتىن وندىرىسكە، باسقا دا پايدالى سالاعا جۇمىلدىرۋعا بولاتىن ەدى. بۇعان قوسا ادامدارعا بۇل جۇمىس تۇسىندىرىلگەن ۋاقىتتا: «سەن ءمۇعالىمسىڭ، ياكي ينجەنەرسىڭ، تابىسىڭ وتە تومەن، بۇل جۇمىسقا كىرسەڭ ارمانىڭدى جۇزەگە اسىرىپ، بايلىقتىڭ استىندا قالاسىڭ» دەپ كىسىنى ءوزى سۇيگەن ماماندىعىنان، قىزمەتىنەن، وقۋىنان سۋىتىپ، تەرىس پىكىر قالىپتاستىرادى. «11 باسپالداق» دەلىنگەن كىتاپتىڭ 20- بەتىندە، «كىسىنى وسى جۇمىسقا تارتقان كەزدە، وعان بۇل جۇمىس پەن ءوزى ىستەپ جۇرگەن جۇمىسىن ياكي باسقا جۇمىستاردى سالىستىر» دەلىنگەن. ياعني، بۇل جۇمىستىڭ كوپ پايدا اكەلەتىندىگىن، ال باسقا جۇمىستاردىڭ تۇككە تۇرمايتىندىعىن ناسيحاتتايدى. كوپتەگەن ستۋدەتتەردىڭ وسى كومپانياعا تىركەلگەننەن كەيىن وقۋىنا بۇرىنعىداي كوڭىل اۋدارا الماعاندىعى، ۇيقىسىنىڭ بۇزىلعاندىعى، ءتىپتى كەيبىرەۋلەرى وقۋلارىنىڭ قاجەتسىز ەكەنىن ويلاپ، ءبىرجولاتا تاستاپ كەتپەك بولعانى ءمالىم بولدى. ال ەندى، ەلدىڭ ءبارى وسى ماركەتينگتى قۋالاپ كەتسە، حالىققا قاجەتتى ءتۇرلى ماماندىقتاردى، ەلدىڭ دامۋىنا ۇلەس قوساتىن قىزمەتتەردى كىم اتقارادى؟

***

وسى جۇمىسقا بايلانىستى قوسىمشا سۇراق:

«QuestNet» جەلىلىك ماركەتينگىندە جۇمىس ىستەپ جۇرگەن ءبىرقاتار ستۋدەنتتەر وسى جۇمىس ارقىلى اقشا تاۋىپ، تۋىسقاندارىنا، ءتىپتى ارالارىندا جەتىم- جەسىرلەرگە كومەكتەسەتىندەردىڭ دە بار ەكەنىن ايتىپ، جۇمىستىڭ بۇل ءتۇرىنىڭ ادال ەكەندىگىن العا تارتتى.

ولاردىڭ بۇل ۋاجدەرىنە بەرەر جاۋابىمىز:

يسلامدا ماقسات قانداي اسىل بولسا، وعان اپاراتىن جولدار دا سونداي تازا، پاك بولۋعا ءتيىس. مىڭداعان ادامداردى اقشالارىنان قاعىپ، بىرنەشە ادامعا جاقسىلىق جاساۋ - يسلامدا جوق. بۇل جايلى حاديستە: «اللا - پاك، كوركەم. تەك پاك ىستەردى عانا قابىل الادى» دەلىنگەن.

قورىتىندى: «QuestNet» جەلىلىك ماركەتينگىنىڭ جۇمىس جوباسىنداعى جوعارىدا اتاپ كورسەتىلگەن شاريعاتقا، ادامگەرشىلىك نورمالارىنا قايشى تۇستارىن ەسكەرە كەلە، اتالمىش جەلىلىك ماركەتينگتىڭ حارام ەكەنى انىقتالدى.

ەسكەرتۋ: «QuestNet» جەلىلىك ماركەتىنگىنىڭ جۇمىسىنىڭ حارامدىعىنا بايلانىستى كەلتىرىلگەن جوعارىداعى سەبەپتەر باسقا دا جەلىلىك ماركەتينگتەرىندە، نەمەسە، ساۋدا تۇرلەرىندە تابىلىپ جاتسا، ونىڭ دا حارام ەكەنى ءسوزسىز.

 قايرات جولدىباي ۇلى
سايتقا ازىرلەگەن بەيسەن سۇلتان ۇلى