مارفۋعا شاپيان: مۇحاممەد ءالي نەگە مۇسىلمان بولدى؟
ا ق ش- تىڭ كاسىپقوي بوكسشىسى، اۋەسقوي بوكستان 1960 -جىلعى ريم وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى، كاسىپقوي بوكستان الەمنىڭ جەتى دۇركىن ابسوليۋتتى چەمپيونى مۇحاممەد ءاليدى بىلمەيتىن، تانىمايتىن ادام كەمدە- كەم شىعار.
ونىڭ سپورتتاعى جەتىستىگى ءبىر توبە دە، «يسلام الەمىنىڭ مەرەيىن وسىرگەن» مۇسىلماندىعى ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە.
«مەن ەشقاشان جەڭىس ءۇشىن بوكستاسقان ەمەسپىن»
مۇحاممەد ءاليدىڭ بالالىق شاعى قارا ناسىلدىلەردىڭ كەمسىتىلىپ، قوعامداعى دارەجەسىنىڭ تومەن بولىپ تۇرعان ساتىنە كەز كەلدى. سودان بولار، م. ءاليدى كىشكەنتايىنان قوعامداعى تەڭسىزدىك ماسەلەسى قاتتى ويلاندىراتىن. «نەلىكتەن اق ادامدارعا ءبارى بولادى، ال قارا ادامدارعا كوپ نارسە شەكتەۋلى؟ نەگىزىندە ادامداردىڭ ءبارى بىردەي عوي»، «بارلىق جاقسىلىق اتاۋلى اق تا، جاماندىق اتاۋلى نەگە قارا؟» دەگەن ماسەلەلەر كىشكەنتاي چەمپيوننىڭ ميىنان شىقپايتىن. ول ءوزىنىڭ باسقالارمەن تەرەزەسى تەڭ ەكەنىن دالەلدەۋ ءۇشىن مىقتى بولۋى قاجەتتىگىن ءتۇسىنىپ، بوكسپەن اينالىسا باستادى.
جاي عانا بوكسپەن اينالىسۋ جەتكىلىسىز بولاتىن. اق ادامدارعا ءوزىن مويىنداتۋ ءۇشىن بوكستا ءبىرىنشى بولۋعا ءتيىس ەدى. راسىمەن دە، مۇحاممەد ءالي ءوزىنىڭ 18 جاسىندا بوكستان امەريكا قۇرلىعىندا اۋىر سالماق بويىنشا ءنومىرى ءبىرىنشى سپورتشىعا اينالادى.
1960 -جىلى ريم وليمپياداسىنا بارۋ مۇمكىندىگى تۋىنداعاندا مۇحاممەد ءالي ودان باس تارتادى. ويتكەنى، چەمپيون ۇشاققا وتىرۋدان قاتتى قورقاتىن، ال ريمگە كەمەمەن جەتۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. جاتتىقتىرۋشىسىنىڭ: «بۇل دودا سەن ءۇشىن وتە ماڭىزدى، وليمپيادادان جەڭسەڭ، سەنىڭ ءسوزىڭدى ءبارى تىڭدايتىن بولادى» دەگەن ۇگىت- ناسيحاتىنان كەيىن عانا مۇحاممەد ءالي ۇشاققا مىنۋگە كەلىسىم بەرەدى، قاۋىپسىزدىك شارالارىنىڭ ءبارى ساقتالعانىنا قاراماستان، ارقاسىنا پاراشيۋت بايلاپ الادى.
سپورتشىلار ءۇشىن وتە ماڭىزدى سانالاتىن وليمپيادا ويىندارىندا دا مۇحاممەد اليگە قارسىلاس شاق كەلمەدى. التىن القا مويىنعا تاعىلار ماراپاتتاۋ راسىمىندە ءبىر جاعىندا پولياك، ەكىنشى جاعىندا ورىس، اق ءناسىلدى قارسىلاستارىنان ءبىر ساتى جوعارى تۇرعان 18 جاسار بوزبالا مۇحاممەد ءالي وتە باقىتتى ەدى.
ريم وليمپياداسىنىڭ التىن مەدالىن موينىنا ءىلىپ، وتانىنا ماقتانىشپەن ورالعان مۇحاممەد ءاليدى امەريكا حالقى اۋەجايدان گۇل شوقتارىمەن قارسى الىپ، لايىق سىي- سىياپات كورسەتەدى. چەمپيون تۋعان قالاسى لۋيسۆيللگە كەلگەننەن كەيىن سونداعى مەيرامحانالاردىڭ بىرىنە تاماقتانباق بولىپ كىرەدى. موينىندا ۇيىقتاعاندا دا شەشپەيتىن التىن مەدالى. ءبىراق جاعداي كۇتكەندەگىدەي بولمايدى، مەيرامحانا داياشىلارى قارا ناسىلدىلەرگە قىزمەت كورسەتىلمەيتىنىن ايتادى. ءوزىنىڭ وليمپيادا چەمپيونى ەكەنىن، ەلىنىڭ اتىن شىعارعانىن، كەدەي ەمەستىگىن قانشا تۇسىندىرسە دە، مەيرامحانا قوجايىنى كەلىپ، م. ءاليدى سىرتقا قۋىپ شىعادى. قاتتى اشۋلانعان چەمپيون وگايو وزەنىنە بارىپ، تاماق ىشۋىنە دە كومەكتەسە الماعان وليمپيادانىڭ التىنىن سۋعا لاقتىرىپ جىبەرەدى.
مىنە، وسىدان كەيىن- اق مۇحاممەد ءاليدىڭ ۇلى كۇرەسى باستالادى. ونىڭ ءوزى: «مەن ەشقاشان تەك جەڭىس ءۇشىن بوكستاسقان ەمەسپىن. مەنىڭ ماقساتىم - ۇلكەن جەتىستىككە جەتىپ الىپ، سول ارقىلى ادامدارعا ءسوزىمدى تىڭداتۋ بولدى» دەگەن ەكەن ءبىر سۇحباتىندا. امەريكاداعى اق ناسىلدىلەر دە، قارا ناسىلدىلەر دە حريستيان ءدىنىن ۇستانىپ، شىركەۋگە بارا تۇرا ءبىر- بىرىنە تەڭ قاراي المايتىنىن تۇسىنە الماعان مۇحاممەد ءاليدى سولاي يسلام الەمى قىزىقتىرا باستادى.
مۇحاممەد ءالي يسلامدى قالاي قابىلدادى؟
مۇحاممەد ءالي يسلام ءدىنى تۋرالى العاش 1959 -جىلى «يسلام ۇلتى» قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىسى ەلايدج مۇحاممەدتىڭ چيكاگو حالقى الدىنداعى سوزىنەن ەستيدى. سول ۋاقىتتارى بۇل ۇيىم اق ناسىلدىلەر اراسىندا قارا ناسىلدىلەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ، ەكونوميكالىق جانە ءدىني بوستاندىققا ۇندەۋمەن اينالىساتىن ەدى. بوكسشى ارادا جىل وتكەندە ماياميدەگى جاتتىعۋ كەزىندە وسى ۇيىمنىڭ تاعى ءبىر كوشباسشىسى ابدۋل راحمانمەن تانىسادى.
ول بوكسشىنى «اتا- بابالارىنىڭ تاريحى» جونىندەگى لەكسياسىن تىڭداۋعا مەشىتكە شاقىرادى. چەمپيون كەيىن وسى ءبىر وقيعانى ەسكە الا وتىرىپ، مەشىتكە كىرگەننەن كەيىن جۇرەگىنە تىنىشتىق ۇيالاعانىن، قارا ءناسىلدى بولىپ تۋعانىنىڭ ەش كەمشىلىك ەمەس ەكەنىن تۇسىنگەنىن ايتادى. مۇسىلماندىققا قىزىعۋشىلىعى ويانىپ، جەرگىلىكتى «مۇحاممەد ايتادى» اتتى گازەتتى وقي باستايدى. ۇنەمى ءومىردىڭ ءمانى، جەر بەتىندەگى ادامنىڭ ميسسياسى تۋرالى ويلاناتىن بولادى.
ال 1964 -جىلى كاسىپقوي بوكستان الەم چەمپيوندىعىنا تالاسىپ، سونني ليستونمەن جەكپە-جەككە شىعار الدىندا يسلام ءدىنىن ءالى رەسمي قابىلداماسا دا، مۇحاممەد ءالي الاقان جايىپ، اللاعا دۇعا ەتىپ شىعادى. ال جەڭىسكە جەتىپ، چەمپيون بولعاننان كەيىن ءوزىنىڭ يسلام ءدىنىن قابىلداعانىن، «يسلام ۇلتى» قوزعالىسىنىڭ ءبىر مۇشەسىنە اينالعانىن رەسمي تۇردە جاريالايدى. ول كەزدە چەمپيوننىڭ جاسى 22 دە بولاتىن. كەيىنگى سۇحباتتارىنىڭ بىرىندە مۇحاممەد اليدەن: «ومىردە وكىنىشىڭىز بار ما؟» - دەپ سۇراعاندا، ول: «ءيا، ارينە... ەگەر ماعان ءومىرىمدى باسىنان قايتا باستاۋ مۇمكىندىگى بەرىلسە، يسلام ءدىنىن ون جاسىمدا قابىلدار ەدىم»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن ەكەن.
ەگەر ماعان ءومىرىمدى باسىنان قايتا باستاۋ مۇمكىندىگى بەرىلسە، يسلام ءدىنىن ون جاسىمدا قابىلدار ەدىم»
مۇحاممەد ءاليدىڭ شىن ەسىمى - كاسسيۋس كلەي. يسلام دىنىنە كەلە سالا، ول ءوز اتىن مۇحاممەد ءالي دەپ وزگەرتەدى. العاشقىدا جاڭا اتىنا ۇيرەنە الماي، قۇلدىق، ناسىلدىك تەڭسىزدىككە، حريستيان كەزىنە كۋا بولعان كلەي ەسىمىمەن جۋرناليستەر دە، اينالاسىنداعى وزگە ادامدار دا شاقىرىپ قويمايتىن. ولارعا چەمپيون: «مەن مۇحاممەد ءاليمىن»، - دەپ ايعايلايتىن. اقىرى الەم ونى «مۇحاممەد ءالي» دەپ تانىدى. قازىر ونىڭ شىن ەسىمىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. چەمپيوننىڭ ءوزى ول تۋرالى: «ەگەر مۇسىلمان بولماعانىمدا، قازىرگى جەتىستىگىمنىڭ ەشقايسىسىنا جەتپەگەن بولار ەدىم. وندا ەسىمىمدى دە وزگەرتپەس ەدىم، الەمگە جاقسىلىق تا، مەيىرىم دە جايماس ەدىم. مۇسىلمان بولماعانىمدا ەشكىم دە بولماس ەدىم. سولاي الەم مۇحاممەد ءالي دەگەن ادامدى بىلمەي وتەر ەدى»، - دەيدى.
«ارافاتتا تۇرعان ساتتەگىدەي ەرەكشە سەزىمدى ەشقاشان باسىمنان وتكەرگەن ەمەسپىن»
مۇحاممەد ءاليدىڭ يسلامعا كەلۋىمەن ومىرلىك ماقساتتارى دا وزگەرىس تاپتى. ارينە، ونىڭ مۇسىلماندىعىن جاقتىرماعاندار كوپ بولدى. ءتىپتى سول كەزدەگى WBA پرەزيدەنتى ەد لاسسمان: «كلەي بوكس الەمىنە زاردابىن تيگىزىپ، جاسوسپىرىمدەرگە جامان ۇلگى كورسەتۋدە»، - دەپ ونىڭ سول كەزگە دەيىنگى اتاق- دارەجەلەرىن تارتىپ العىسى كەلدى. ءبىراق چەمپيون العان بەتىنەن قايتپاعان ەدى. بۇرىن دۇنيەگە «ءوزىنىڭ قانداي مىقتى، ۇلى» ەكەنىن دالەلدەۋ ماقساتى بولسا، ال كەيىنگى ماقساتى «اللانىڭ رازىلىعىن تابۋعا» اينالدى. «مەن ومىردەن وتكەننەن كەيىن قانشا اقشا تاپقانىم، قانشالىقتى ءبىلىمدى بولعانىمنىڭ ماڭىزى دا بولمايدى. ەڭ ماڭىزدى نارسە قۇلشىلىق جانە جۇرتقا جاقسىلىق جاساۋ، ويتكەنى، ءبىز بۇل ومىرگە سىناق ءۇشىن عانا جىبەرىلگەنبىز»، - دەيدى چەمپيون.
ودان كەيىن دە تالاي جەتىستىككە جەتكەن مۇحاممەد ءالي ومىرىندەگى بارلىق جەتىستىگىنە يسلامنىڭ ارقاسىندا جەتكەنىن، ال ەڭ ۇلكەن جەتىستىگى - يسلامدى قابىلداۋ بولعانىن قايتالاپ ايتۋدان جالىققان ەمەس. ول بار جان- تانىمەن ءدىنىمىزدىڭ شارتتارىن تۇگەل ورىنداۋعا ۇمتىلدى. قاجىلىققا بارعان ساپارى تۋرالى: «مەنىڭ ومىرىمدە نەبىر كەرەمەت ساتتەر بولدى. ءبىراق سولاردىڭ ەشقايسىسى قاجىلىقتا بولعان ساپارىمدا ارافاتتا تۇرعان كەزىمدەگى باستان وتكەرگەن سەزىمگە جەتپەيدى. اينالامدا ميلليوننان استام ادام ءبىر ساتتە قۇدايعا جالبارىنىپ، كەشىرىم تىلەپ تۇرعاندا قالاي وزگەشە كۇيدە بولمايىن؟ ادامدار ءتۇر- تۇسىنە، بايلىق، بيلىگىنە قاراماي، نەبارى ەكى- اق مەتر اق ماتاعا ورانىپ، اللاعا جالبارىنىپ تۇرعانىن كورگەندە قالاي اسەرلەنبەيىن؟ بۇل يسلامنىڭ ادامداردىڭ ەشقايسىسىن بولمەي، تەڭ كورۋى ەدى، بۇل يسلامداعى تەڭدىك ەدى»، - دەپ ەرەكشە ىقىلاسپەن ەسكە الادى.
مۇحاممەد ءالي قانشا جەردەن چەمپيون بولسا دا، تاكاپپارلىقتان بويىن اۋلاق سالعان جان بولدى. جاس كەزىندە قاتەلىكپەن رەنجىتىپ قويعان قارسىلاستارىنان حالىق الدىندا كەشىرىم سۇراۋدان دا ارلانبادى. «جەكپە- جەگىمىزدىڭ الدىندا دجو فرەزەردى مازاقتاپ: «سەن سەكىلدى كورىكسىزدەر چەمپيون بولا المايدى، چەمپيون مەن سياقتى ادەمى بولۋى كەرەك» دەگەن ەدىم. سول سوزدەرىم ءۇشىن قاتتى وكىنەمىن. ارادا 30 -جىل وتكەندە فرەزەردەن سول قىلىعىم ءۇشىن كەشىرىم سۇرادىم، ول مەنى كەشىردى»، - دەيدى چەمپيون.
«جازىقسىز ادامداردى ءولتىرۋ - دىنىمە قايشى»
مۇحاممەد ءالي ومىرىندەگى اۋىر سىناقتاردىڭ ءبىرى 1960 -جىلداردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ورىن الدى. ول ۋاقىتتارى ۆەتنامدا سوعىس بولىپ، امەريكا ءوز اسكەرلەرىن ۇزدىكسىز سولاي قاراي كىرگىزىپ جاتىر ەدى. ال اسكەرگە شاقىرىلعان م. ءالي سوعىسقا بارۋدان باس تارتادى. ونىڭ سەبەبىن سوعىستىڭ ادىلەتسىز جۇرگىزىلىپ جاتقانى، جازىقسىز ادام ولتىرۋگە ءدىنى رۇقسات بەرمەيتىنىمەن تۇسىندىرەدى.
بوكسشىنىڭ ءوزى بۇل وقيعانى بىلاي ەسكە الادى: «ماعان ۆەتنامداعى سوعىسقا بارۋ جونىندە شاقىرتۋ كەلگەننەن سوڭ اينالامداعىلاردىڭ ءبارى بارۋعا كەڭەس بەردى. الايدا مەنىڭ ءدىني كوزقاراسىم ونىمەن مۇلدە سايكەسپەيتىن ەدى. ويتكەنى، مەن ا ق ش اسكەرىنىڭ ۆەتنامداعى سوعىسىنا قارسى بولاتىنمىن. ءوزىم بىلمەيتىن، تانىمايتىن جازىقسىز ادامداردى ءولتىرۋ، ءولتىرۋ بىلاي تۇرسىن، ءتىپتى جارالاۋعا دا قيمايتىن ەدىم. قۇدايعا بۇل ۇنامايتىنداي كورىندى. ميلليونداعان ادامدار مەن ا ق ش ۇكىمەتىنە جالعىز قارسى شىعۋ وڭاي بولمادى. ءتىپتى، بيلىك ءتۇرلى كەلىسىمشارتتار ۇسىنا باستادى. ولار ماعان «قولىڭا قارۋ دا ۇستامايسىڭ، ءتىپتى سوعىس ءوتىپ جاتقان مايدانعا جاقىندامايسىڭ دا، تەك بارساڭ بولدى» دەدى. مەنى باسقا جاس امەريكاندىقتاردى سوعىسقا تارتۋ ءۇشىن پايدالانعىسى كەلدى. ولار وسى سوعىسقا بارسام، مەنىڭ دىنىمنەن، سەنىمىمنەن باس تارتۋىما تۋرا كەلەتىنىن تۇسىنبەدى. ال، مەن وزىمە جانە قۇدايعا ادال بولۋعا بەل بۋدىم. ەگەر مەن دىنىمنەن بەت بۇرسام، باسقاراتىن تەتىگى جوق، سوعان قاراماستان تەڭىزگە قويىپ كەتكەن كەمەگە ۇقساپ قالار ەدىم. ال، مەن ءۇشىن ءدىنسىز ءومىر سۇرۋدەن قورقىنىشتى ەشتەڭە جوق بولاتىن».
چەمپيوننىڭ كوپتەگەن جانكۇيەرلەرى ونى سوعىسقا بارۋدان قورىقتى دەپ ويلادى. ءبىراق ونىڭ سوعىستان ەمەس، جازىقسىز ادام ولتىرۋدەن تىيعان اللادان قورىققانىن تەك ساناۋلى جان عانا ءتۇسىندى. ناتيجەسىندە امەريكا ۇكىمەتى ونى ءۇش جىلعا سپورتتان شەتتەتتى. اتاقتارىنىڭ بارلىعىن تارتىپ الدى. ءبىراق وعان مويىعان مۇحاممەد ءالي بولمادى. ءۇش جىلدان كەيىن ۇلكەن سپورتقا قايتىپ كەلگەن بوكسشى، ودان كەيىن دە ءوزىنىڭ «ءبىرىنشى» ەكەنىن الەمگە تالاي مويىنداتقان ەدى.
«تەرراكت - مەنىڭ دىنىمە جات نارسە»
2001 -جىلعى 11 قىركۇيەكتە امەريكادا ورىن العان جاعداي الەم مۇسىلماندارى، ونىڭ ىشىندە امەريكاندىق مۇسىلماندار ءۇشىن وتە اۋىر جاعداي ەدى. وسى وقيعادان كەيىن دۇنيەجۇزى تەرروريزمدى يسلاممەن بايلانىستىراتىن بولدى. قوعامدا مۇسىلماندىققا كەرى كوزقاراس قالىپتاسا باستاعانىن بايقاعان سپورتشى ءۇنسىز قالۋدى ءجون كورمەدى. حالىق الدىنا شىعىپ: «مەن - مۇسىلمانمىن. مەن 40 -جىلدان بەرى مۇسىلمانمىن. سەندەر مەنى بىلەسىڭدەر. مەن بوكسشىمىن. ادامدار مەنى ۇلى سانايدى. سەندەر مەنى بوكسشى، ءارى شىنشىل ادام رەتىندە تانيسىڭدار. ەندەشە: «وتىرىك ايتىپ تۇر»، - دەپ ويلاماڭدار.
ەگەر يسلام لاڭكەستىككە شاقىرسا، مەن مۇسىلماندىق تۋرالى اۋزىمدى دا اشپاس ەدىم. مەن بارلىق ادام شىندىقتى ءبىلىپ، اقيقاتتى ءتۇسىنۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. يسلام، ول - بەيبىتشىلىك، تىنىشتىق. ول لاڭكەستىك پەن ءولىمدى ەشقاشان قولدامايدى. مەن - مۇسىلمانمىن. مەن - امەريكاندىقپىن. امەريكاندىق مۇسىلمان رەتىندە 11 -قىركۇيەكتە ورىن العان جاعدايعا كوڭىل ايتامىن. بۇكىل الەمنىڭ يسلام تۋرالى جامان ويلاپ جاتقانىنا قاراپ تىنىش وتىرا المادىم. راديكالدى توپتاردىڭ يسلام اتىنا كىر كەلتىرىپ جاتقانى جانىمدى قاتتى اۋىرتادى. قۇداي ەشقاشان تەرروريستەردىڭ جاعىندا بولعان ەمەس. تەرراكت - مەنىڭ دىنىمە جات نارسە. سەبەبى، مۇسىلماندار كۇش كورسەتۋدى جاقسى كورمەيدى، اللا ولتىرۋشىلەردى قولدامايدى»، - دەگەن بولاتىن. مۇحاممەد ءالي سەكىلدى ىقپالدى ادامنىڭ بۇل ءسوزى مۇسىلمانداردىڭ ەڭسەسىن كوتەردى.
سپورتتان كەتكەننەن كەيىن دە، جاقسىلىق جاساۋدان قول ۇزبەگەن مۇحاممەد ءالي 1998 -جىلى ب ۇ ۇ- نىڭ ەلشىسى بولىپ، 2002 -جىلى اۋعانستانعا كەلەدى. «اينالامداعىلاردىڭ ءبارى مەنىڭ باۋىرلارىم مەن قارىنداستارىم ەدى» دەيدى چەمپيون ول تۋرالى ءسوز بولعاندا. اۋعان بالالارىنىڭ بولاشاعىنا الاڭداعان م. ءالي ولاردى قۇدايعا سەنۋگە، ءبىلىم الۋعا، فيزيكالىق تۇرعىدان مىقتى بولۋعا شاقىردى. ساپارى تۋرالى: «مەن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ەلشىسى بولدىم. بۇل مەن ءۇشىن وتە ماڭىزدى. كوپتەگەن ادامدار سپورتشى بولا تۇرا كۇش كورسەتۋگە قارسى ەكەنىمە تاڭىرقاپ قارادى. بۇل مۇمكىن كۇلكىلى كورىنەر، ءبىراق مەنىڭ شىنىم سول ەدى. مەن قارسىلاسىما ۇلكەن زيان كەلتىرۋدەن ۇنەمى ساقتاناتىنمىن. 2002 -جىلى بۇۇ مەنى اۋعانستانعا جىبەرىپ، سونداعى جاعدايمەن تانىسىپ قايتۋدى تاپسىردى. وندا كەلە سالا جان دۇنيەمە جاقىندىق سەزىندىم. بۇل مۇسىلمان مەملەكەتى ەدى، قاۋىپتىلىگىنە قاراماستان، ءوزىمدى ۇيدەگىدەي سەزىندىم. اينالامداعىلاردىڭ ءبارى باۋىرلارىم مەن قارىنداستارىم بولاتىن. ماعان بالالاردى قۇشاقتاپ، سۇيگەن ۇنادى. ءتىپتى ولارعا فوكۋس كورسەتتىم دە، ارتىنان ونىڭ قۇپياسىن ايتىپ بەردىم. ويتكەنى يسلام الداماۋعا ۇيرەتەدى. ماعان بالالارمەن قوشتاسۋ قيىنعا سوقتى، ولاردىڭ ومىرىنە قاتتى الاڭدادىم. كەتەرىمدە بالالار ءۇشىن ولاردىڭ بولاشاعى جارقىن بولسا ەكەن دەپ دۇعا ەتتىم» دەيدى.
بۇل وقيعادان مۇحاممەد ءاليدىڭ پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ. ) سەكىلدى بالالاردى ەرەكشە جاقسى كورگەنىن بايقايمىز. چەمپيوننىڭ: «ۇلدارىم مەن قىزدارىمنىڭ جانىندا بولعاندا، ولارمەن اڭگىمەلەسكەندە ءوزىمدى قۇدايعا جاقىنىراق سەزىنەمىن» دەگەن ءسوزى دە بۇعان دالەل.
مۇحاممەد ءالي قازىر نە ىستەپ ءجۇر؟
مۇحاممەد ءالي ۇشاق تەرەزەسىنەن سىرتقا ۇڭىلگەندە ادامداردىڭ قۇمىرسقاداي بوپ كورىنەتىنىنە قاراپ: ء«بىز مىنا شەكسىز، شەتسىز الەمدە قۇدايدىڭ كىشكەنتاي عانا جاراتىلىسىمىز»، - دەپ قايتالاعاندى ۇناتادى ەكەن. جاراتۋشىنىڭ سول كىشكەنتاي عانا جاراتىلىسى يسلام دىنىنە ۇلكەن پايدا اكەلگەنىن بىلە مە ەكەن؟
مۇحاممەد ءالي كۇللى ادام بالاسىنا جاقسى مۇسىلمان قانداي بولۋى كەرەك ەكەنىنىڭ ۇلگىسىن كورسەتتى. ودان ۇلگى الىپ، قانشاما وتانداستارى يسلام ءدىنىن قابىلدادى. ول الەمگە جاقسىلىق جايدى: «ۇيىقتار الدىندا وزىمنەن: «ەگەر ەرتەڭ ويانباي قالسام، بۇگىنگى سۇرگەن ومىرىمە ماقتانا الار ما ەدىم؟» - دەپ سۇرايمىن. مەن ۇنەمى كوپ جاقسىلىق جاساۋعا تىرىساتىنمىن. ەڭ بولماعاندا بىرەۋگە اۆتوگراف بەرىپ، ول دا بولماعان جاعدايدا بىرەۋدىڭ قولىن قىسىپ بولسا دا جاقسىلىق جاساسام دەدىم» دەيدى. تاعى ءبىر سوزىندە: «مەن كەمشىلىكسىز ادام ەمەسپىن. ءوزىمنىڭ كەيبىر ىستەرىم بار، ولارمەن ماقتانا المايمىن. سول ءۇشىن اللادان كەشىرىم سۇرايمىن»، - دەيدى.
مۇحاممەد اليدەن كەيىن الىنعان سۇحباتتاردىڭ بىرىندە جۋرناليست: «قازىر ۋاقىتتى قالاي وتكىزەسىز؟» - دەپ سۇراق قويادى. ول: «جاسىراق كەزىمدە وقۋ دەگەندى ۇناتپاۋشى ەدىم. قازىر سول ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋدامىن. ءارتۇرلى باعىتتاعى كىتاپتاردى وقيمىن. ارينە، ولاردىڭ اراسىندا مەن ءۇشىن ەڭ سۇيىكتىسى - قۇران. جارلى- جاقىبايلارعا قول ۇشىمدى بەرەمىن. بالالارعا ارناپ سپورتزالدار سالدىرامىن. ءبىراق مەنىڭ ءومىرىمنىڭ قازىرگى باستى ماقساتى - اللاعا قۇلشىلىق ەتۋ جانە يسلامدى جايۋ»، - دەپ جاۋاپ بەرەدى.
مۇحاممەد ءاليدىڭ ايەلى سپورتشىنىڭ بۇل ءىسى تۋرالى: «بۇرىن وقىعاندى جاقسى كورمەسە، قازىر ساعاتتاپ وقيدى. قۇران وقىپ وتىرىپ، كەي بولىكتەرىن جاتتاۋ ءۇشىن جازىپ الادى. نەگىزىنەن يسلام ادەبيەتىن، عىلىمي- زەرتتەۋلەردى وقىپ، ىنجىلگە قارسى كەلەتىن تۇستارىن سالىستىرادى. كوشەدەگى تالاي جارلى- جاقىبايعا كيىم السىن دەپ اقشا تاراتىپ جۇرەدى. ءبىراق ولاردىڭ كوبى اقشانى كيىم نەمەسە تاماق ءۇشىن ەمەس، ءىشۋ ءۇشىن الاتىنى بەلگىلى. ءبىراق سوعان قاراماستان ساداقا بەرۋىن توقتاتار ەمەس» دەيدى.
«ءسىز بۇكىل سپورتتاعى مانسابىڭىزدا ءۇش- اق رەت جەڭىلگەن ادامسىز. جەڭىلىستى قالاي قابىلدادىڭىز؟» دەگەن سۇراققا: «ارينە، جەڭىلىس ءۇشىن قۋانعان جوقپىن. ءبىراق جەڭىس ءۇشىن بارىمدى سالعانىمدى بىلەمىن. سوعان قاراماستان جەڭىلىس تاپسام، ول - اللانىڭ قالاۋى»، - دەپ جاۋاپ بەرىپ، قيىندىققا قارسى تۇرۋدىڭ ۇلگىسىن كورسەتەدى. اينالاسىنداعىلاردى دا، ءوزىنىڭ جانكۇيەرلەرىن دە يسلامعا شاقىرۋدان ءبىر ءسات تە جالىقپاعان بوكسشى: «اتەش تاڭنىڭ جارىعىن كورگەندە، قۇلشىلىققا شاقىرادى. مەن دە جارىقتى كوردىم، سوندىقتان بار جان- تانىممەن جارىققا شاقىرامىن» دەيدى، ءوزىنىڭ بۇل ءىسى تۋرالى.
«ماعان اللا اۋرۋدى سىناق رەتىندە جىبەردى»
وسىدان ەكى جىل بۇرىن 70 جىلدىق مەرەيتويىن تويلاعان مۇحاممەد ءالي ەمى جوق پاركينسون اۋرۋىنا شالدىققان. ەستۋ قابىلەتى تومەن، ءسوزى انىق ەمەس، كەي مۇشەلەرىنىڭ جۇمىسى ناشارلاعان. «اللا تاعالا مەنى «ارى قاراي قۇلشىلىعىن جالعاستىرار ما ەكەن، سەنىمىن ساقتاپ قالار ما ەكەن»، - دەپ سىناققا الدى. مىقتى ادامداردىڭ ءبارى سىناققا ۇشىرايدى. وعان مەنىڭ رۋحىم سىنىپ كەتپەك ەمەس. اللا تاعالا مەن ەمەس، ءوزىنىڭ «ءبىرىنشى» ەكەنىن كورسەتپەك بولىپ، بۇل اۋرۋدى جىبەردى»، - دەيدى مۇحاممەد ءالي ءوز سىرقاتى تۋرالى.
اۋرۋ سپورتشىنىڭ قۇلشىلىعىنا دا، جاقسىلىق جاساۋىنا دا راسىمەن كەدەرگى بولمادى. ول يسلام ۋنيۆەرسيتەتتەرىن قارجىلاندىردى، چيكاگوداعى العاشقى مەشىتتىڭ سالىنۋىنا سەبەپشى بولدى. ءوزى: «ۇلى ادامدار ۇلى بولسام دەمەيدى. ولار قۇدايعا جاقىنداۋ ءۇشىن ادامدارعا جاقسىلىق جاساپ، ۇلىلىققا تاپ بولادى» دەگەنىندەي، ول ۇلىلىققا قۇدايعا جاقىندايمىن دەپ ءجۇرىپ تاپ بولدى. اتاقتى بولسام دەگەن جاستارعا ايتقان: «مىقتى بول. قۇران وقى. اللاعا قۇلشىلىق ىستە. بۇل ساعان ءسوزسىز كومەكتەسەدى» دەگەن كەڭەسى بارىمىزگە ايتىلعان ءسوز.
مۇحاممەد ءالي تۋرالى دا، ول ايتتى دەگەن قاناتتى سوزدەر وتە كوپ. ءبىراق سولاردىڭ اراسىندا مىنا ءبىر ەستەلىگى ەرەكشە: «مەن تەمەكى تارتپايمىن، ءبىراق قالتامنان سىرىڭكە تاستاعان ەمەسپىن. جۇرەگىمە كۇمان كىرىپ، كۇناعا قاراي قادام باسىپ بارا جاتسام، سىرىڭكەنى جاعىپ ساۋساعىمدى كۇيدىرەمىن دە: «ءالي، سەن مىنا ىستىقتىڭ وزىنە شىداماي تۇرسىڭ. ەرتەڭ توزاققا قالاي شىدايسىڭ؟» دەيمىن وزىمە- ءوزىم. سودان كەيىن جاماندىقتان بىردەن قايتامىن» . وسى ءبىر ءسوز بارلىق مۇمىنگە ۇلگى بولۋى ءتيىس.
«كىممەن كەزدەسكىڭىز كەلەدى؟» - دەگەن سۇراققا، مۇحاممەد ءالي: «مۇحاممەد پايعامبارىمىزبەن (س. ا. ۋ. )»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن ەكەن. ءدىندى ۇستانۋ - قولعا شوق ۇستاۋدان دا قيىن بولعان زاماندا كۇللى مۇسىلمانعا ۇلگى بولىپ، جاقسىلىققا شاقىرعان سپورتشىنىڭ، ومىردەن وتەرىندە كاليماسى تىلىندە بولىپ، كاۋساردىڭ تۇبىندە پايعامبارىمىزبەن (س. ا. ۋ. ) كەزدەسىپ، ارمانى ورىندالعانىن ءبىز دە بار جان- تانىمىزبەن تىلەيمىز.
سايتقا ازىرلەگەن بەيسەن سۇلتان ۇلى
islam.kz
