اجىراسۋ نەگە ازايماي وتىر؟
ماڭىزدى باسقوسۋدىڭ ماقساتى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ گەندەرلىك جانە وتباسىلىق ساياسات جونىندەگى تۇجىرىمداماسىنا وتباسى دارەجەسى مەن وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ايقىنداۋعا جاڭا ۇسىنىستاردى ەنگىزۋ، قازىرگى زامانداعى وتباسى، وتباسى تاربيەسىندەگى انانىڭ ءرولىن نىعايتۋ، جاستاردى جاراسىمدى وتباسىلىق ومىرگە دايارلاۋ.
- ەلىمىزدىڭ الەمدەگى دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋىنىڭ شارتتارى تەك ساياسي- ەكونوميكالىق ورلەۋمەن عانا شەكتەلمەيدى، - دەدى شارانى اشقان قىزدار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى دينار نوكەتايەۆا. - ول قوعامدىق ءومىردىڭ مادەني- رۋحاني وركەندەۋىمەن دە استاسىپ جاتىر. قازىرگى تاڭدا، شىندىعىندا، الەمدە وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ مەن تۇراقتىلىعى جونىندە وزەكتى ماسەلەلەر كورىنىس تاپقان. ولار اجىراسۋدىڭ كوبەيۋى، تاستاندى بالا، وركەنيەتتى ەلدەردەگى ءبىر جىنىستىلاردىڭ نەكەسى، ازاماتتىق نەكەنىڭ بەلەڭ الۋى، بالا تۋۋ سانىنىڭ ازايۋى، زاڭدى نەكەلىك قاتىناستارعا دەگەن قۇشتارلىقتىڭ تومەندەۋى، ت. ب. بولىپ جىكتەلە بەرەدى. قازاق حالقىنىڭ تۋما بولمىسىندا وتباسى تۇراقتىلىعىن ساقتاۋدىڭ، ۇل مەن قىزدى وتباسىلىق ومىرگە دايىنداۋدىڭ، جەتىمدەردى جاسىتپاۋدىڭ، ت. ب. تەرەڭ گۋمانيستىك ۇلگىلەرى قالىپتاسقان. ادەت- عۇرپىمىز بەن سالت- ءداستۇرىمىزدىڭ ءون بويىنا سىڭىرىلگەن مۇنداي قۇندىلىقتاردى بۇگىنگى تاڭدا قايتا جاڭعىرتىپ، وزىق، جەتىلگەن، تۇراقتىلىقتى ساقتاۋعا باعدارلانعان قىرلارىن تۇرمىس- سالتىمىزعا قايتادان ەنگىزۋ - قازىرگى كەزدەگى رەەتنيزاتسيا ۇدەرىسىنىڭ ماڭىزدى تالاپتارىنىڭ ءبىرى.
ودان ءارى ءسوز العان ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق- دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ حاتشىسى شولپان سىزدىقوۆا ەلىمىزدىڭ كوپ ۇلتتى تاريحي تامىرلارىنا نەگىزدەلگەن وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ساقتاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. «پرەزيدەنت ن. ءا. نازاربايەۆ وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋ مەن رۋحاني- ادامگەرشىلىك تاربيەنى كوتەرۋگە ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ كەلەدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇسىنىسىمەن وتباسى كۇنى بەلگىلەنىپ، جىل سايىن «مەرەيلى وتباسى» ۇلتتىق بايقاۋى وتكىزىلۋدە. 2015-2020 -جىلدارعا ارنالعان وتباسىلىق قاتىناستاردى، مورالدىق- ەتيكالىق جانە رۋحاني- ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى نىعايتۋ بويىنشا جالپىحالىقتىق ءىس- شارالار جوسپارى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. سونداي- اق، ەلباسى ۇسىنعان بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانىڭ ءارقايسىسى - ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جانە ۇلكەن جۇمىس. ەلباسى ايتقان «ۇلكەن وتباسى - ۇلكەن ەل» ۇلتتىق جوباسىنىڭ ماڭىزى زور بولىپ تابىلادى»، - دەدى گەندەرلىك ساياساتتىڭ بۇگىنىن تىلگە تيەك ەتكەن ش. سىزدىقوۆا.
ال قازاقستان ىسكەر ايەلدەر قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى راۋشان سارسەمبايەۆا وتباسى، وتباسىلىق قارىم- قاتىناس، وتباسى قۇندىلىقتارىن ساقتاۋعا اسەر ەتەتىن وڭ جانە تەرىس فاكتورلاردى اتاپ وتە كەلە، ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردى كەلتىرە كەتتى. وندا جىلىنا 360 مىڭ بالانىڭ دۇنيەگە كەلۋى جاقسى كورسەتكىش بولعانىمەن، وكىنىشكە قاراي، جىلدان جىلعا اجىراسۋ جاعدايى كوبەيىپ، تولىققاندى وتباسى سانى ازايۋدا ەكەن. 2005 -جىلى اجىراسقان وتباسى سانى 35834 بولسا، 2015 -جىلى 53293 كە جەتكەن. زاڭدى نەكەدە تۇرمايتىنداردىڭ سانى ارتۋدا. بۇل وتكەن جىلعا قاراعاندا 6,6 پايىزعا وسكەن. نەكەسىز بالا تابۋ كورسەتكىشى وسكەن. كوپ بالالى وتباسىلاردىڭ جاعدايى ءالى دە ءماز ەمەس.
سونداي-اق، بايانداماشى قوعامداعى وسىنداي احۋالداردىڭ ءوز دەڭگەيىندە شەشىمىن تابۋدا قازاق قىزىن تاربيەلەۋدە، بەرىك وتباسىن قۇرۋدا قىزدار ۋنيۆەرسيتەتىندەگى «قىز جىبەك» كلۋبى مەن وقۋ ورنى جانىنداعى گەندەرلىك ينستيتۋتتىڭ الار ورنىنىڭ ەرەكشەلىگىنە توقتالىپ، ينستيتۋت گەندەرلىك زەرتتەۋلەر سالاسىندا داستۇرشىلدىك پەن جاڭاشىلدىقتى نەگىزگە الۋدى قولداي وتىرىپ، كەيبىر ءدىلىمىز بەن دۇنيەتانىمىمىزعا ساي كەلە بەرمەيتىن باتىستىق جاعىمسىز سيپاتتى قۇندىلىقتاردى تەرىسكە شىعاراتىن، ونىڭ تەوريالىق- ءادىسنامالىق نەگىزدەرىن ۇسىنىپ وتىرعانىن تىلگە تيەك ەتتى.
گۇلزەينەپ ءسادىر قىزى، «ەگەمەن قازاقستان»
