ەسەنعالي راۋشانوۆ: ەل اماندىعىن ويلاۋ قورقاقتىق بولسا، وندا سول تىزىمگە مەنى دە جازىڭىز

استانا. قازاقپارات - مىنە، ءبىر جۇمادان اسىپ بارادى، جەر ساتۋعا وراي قازاق اراسى ابىڭ- كۇبىڭ. «سۋ تۇبىندە جاتقان تاس جەل تولقىتسا شىعادى» دەيدى، ول - راس.

ءبىراق تاسپەن بىرگە ءشوپ-شالام، قوقىس-قالدىقتار دا شىعاتىنى جاسىرىن ەمەس. ۇزىنقۇلاق دەگەن بار، بۇگىنگىنىڭ ۇزىنقۇلاعى الەۋمەتتىك جەلىلەر بولىپ وتىر. الەۋمەتتىك جەلى - اياعىڭدى شەشىپ، تازالانىپ كىرەتىن عيبادات ءۇيى ەمەس، ول - اباي ايتاتىن «كورىنگەن ءيت كەتەدى ءبىر-ءبىر سارىپ» مەكەنگە اينالىپ بارادى...

مۇنداي تولقىمالى كەزەڭدەردە مۇحاڭ، مۇحتار ومارحانوۆيچ ايتاتىن «تولىسپاعان تولستويلار مەن شالا شەكسپيرلەردىڭ» قۇدايى بەرىپ قالادى. سوندايلاردىڭ ءبىر توبى، توبى ەمەس، توبىرى تاعى دا ءبىرسىپىرا شىعارماشىلىق ينتەللەگەنتسياعا ايتاعىن قوسۋدا. نە ادەبيەتتە، نە ومىردە جولى بولماعان بەيشارالارمەن ءسوز جارىستىرۋدىڭ كەرەگى دە جوق. امەريكاندىقتاردىڭ «loser»  دەيتىندەرى - وسىلار. بۇل ولارعا جاۋاپ ەمەس.

بىردەن ءبىر نارسەنىڭ باسىن اشىپ الايىق. مەنىڭ، مىنا ۇكىمەتپەن التى الاسىم، بەس بەرەسىم جوق. مەن ءوزىمدى بۇل ۇكىمەتكە قارىزبىن دەپ ەسەپتەمەيمىن. ەلدىڭ وعان قارىزى جوق، كەرىسىنشە، ول - ەلگە قارىز. دەمەك، ماقسات بيلىكتى ماقتاۋ ەمەس، بىرەۋلەردى داتتاۋ دا ەمەس. بىزگە ەل اراىسىنىڭ تىنىشتىعى كەرەك.

جاستار، شىعارماشىلىق جاستار اعا بۋىننان اقىل كەڭەس سۇرايدى. ادەبيەتتىڭ اينالىسىندا اعايىنداردىڭ حابارى بار، ولاردىڭ ءجيى سوعاتىن ادامىنىڭ ءبىرى مەنمىن. ءبىز، البەتتە، قاداري-قالىمىزشا دۇرىس جول كورسەتۋگە تىرىسامىز. ول - پارىز. جاستاردىڭ ءوز تىڭدايتىن ادامدارى بار، ولار از ەمەس. ءبىراق تىڭدامايتىن ادامدارى تىڭدايتىنداردان گورى كوبىرەك. رەسميلەردىڭ ويلاناتىن كەزى وسى. حەمينگۋەيدەن قالدى دەيتىن ءبىر ءسوز بار: «الەمنىڭ قاي تۇكپىرىنە بارساڭ دا، ءبىر-بىرىنەن اۋمايتىن كاسىپ يەلەرى بار - ولار: كوشە سىپىرۋشىلار، تاكسيستەر، پوليتسەيلەر، ساياساتكەرلەر جانە كوشە جەزوكشەلەرى» دەگەن. كلاسسيك تاعى ايتادى: «بۇلاردىڭ ۇقساس بولاتىنى قاي-قايسىنىڭ دا ءوز زاڭدارى بار جانە ولار سىزبەن بىزبەن ساناسپايدى» دەپ.

مەن كەشە اقىل سۇراپ كەلگەن جاستارعا «كوشەگە شىعىپ، كوتەرىلىس باستاڭدار» دەمەگەن سەبەبىم (مەن دە سونى ايتتىم - ا. ءا.)، ەڭ ءبىرىنشىسى، ولاردىڭ اماندىعىن ويلادىم. شىعىس شايىرلارىنان قالعان ءسوز: «ساقتىقپەنەن قورقاقتىقتىڭ ەكەۋى، بەلگىلى عوي سىرتتان ۇقساس ەكەنى» دەيدى. ەگەر، ەل اماندىعىن ويلاۋ قورقاقتىق بولسا، وندا سول تىزىمگە مەنى دە جازىڭىز. ءبىز قازىر تاياقتان بولسا دا، قازاق جاساپ العىمىز كەلىپ جۇرگەن ەلمىز. قاقتىعىستا، ال، قاقتىعىستىڭ بولعانىن قالاپ وتىرعاندار از ەمەس، مىندەتتى تۇردە جاستار زارداپ شەگەدى، ەڭ ءبىرىنشى تاياق سولارعا تيەدى.

كەشە جەلتوقساندا دا، جاڭاوزەندە دە، اقتوبەدە دە سولاي بولدى. پوليتسيانىڭ ءوز زاڭى بار. ولار ، ادەتتە «ءبىز بۇيرىقتى ورىندايمىز» دەيدى. باسقا ءسوز جوق. وسىنداي كەزدە «ءوزى ۋرا!» دەپ ايقاي سالدى، ءبىراق وكوپتان شىقپاي قالادى» دەمەكشى، جاستاردى ايداپ سالىپ، تىعىلىپ قالاتىن اعالارى بارىن ولار بىلمەۋى مۇمكىن.

سونداي «دانىشپاندار» جاستار ارقىلى ءوز ەسەپتەرىن تۇگەندەپ الادى. جاستاردا دا جاستار بار، ءبىز ونى دا بىلەمىز. قۋانىشتىسى - ينتتەللەكتۋالدىق دەڭگەيى اۋىل مەكتەبىنىڭ توڭىرەگىندە قالىپ قويعان شالا ساۋاتتىلىردان گورى، شىن مانىندەگى مادەنيەتتى تالانتتى جاستار كوبىرەك. ءبىزدىڭ جانىمىز ەكەۋىنە دە اۋىرادى، ءبىراق سوڭعى توپقا كوبىرەك اشيدى.

ءسوز سوڭىندا، رەسمي بيلىك شىعارماشىلىق ينتتەللەنگتسيامەن، شىعارماشىلىق وداقتارمەن جۇمىس ىستەي الماي وتىرعانىن اشىق ايتۋىمىز كەرەك. ساياساتتا بوس ورىن بولمايدى. ءسىز ءبىر جەردى ەلەۋسىز قالدىرىڭىزشى، ول جەرگە ەرتەڭ-اق الدەبىرەۋلەر وتىرا قالادى. اڭگىمە - سول الدەبىرەۋلىكتە بولىپ وتىر. الدەبىرەۋلىك دەگەن كەزدەيسوق ادامدار، كاسىپقوي ەمەس ادامدار دەگەن ءسوز. ولار نەعۇرلىم وكتەم سويلەسە، سوعۇرلىم ءوتىمدى سويلەدىم دەپ ويلايدى. نەعۇرلىم اباي ايتاتىن قارا ناداننىڭ ءسوزىن ايتسا، سوعۇرلىم ەل قامىن جەگەن ەسىل ەر بولىپ كورىندىم دەيدى. نەعۇرلىم قاتتى ايقايلاسا، باتىر بوپ كورىندىم دەيدى. نەعۇرلىم مادەنيەتتى كىسىلەرگە جەكسۇرىن بولسا، قارا توبىرعا سوعۇرلىم سۇيكىمدىمىن دەپ شەشەدى.

كوردىڭىز عوي، مەن جەر ساتۋ تۋرالى ەشتەڭە ايتپادىم. ول - باسقا اڭگىمە. ارينە، ول ساتىلماۋعا ءتيىس. بۇل ءسوزدى ەكى جاق تا ايتىپ جاتىر. ءبىراق، كورىپ وتىرعانىڭزداي، حالىقپەن سويلەسە الاتىن، حالىققا ايتقانىن تىڭداتا الاتىن ادامداردىڭ جوقتىعى نەمەسە ازدىعى بايقالادى. كەشەگى كەمەڭگەر كەكىلبايەۆ جوق، بىرەۋ ۇناتار، بىرەۋ ۇناتپاس مۇحتار ماعاۋين الىستا جاتىر.

ال، ءبىزدىڭ وتىرىسىمىز مىناۋ - اۋىل اراسىنىڭ ايتقىشبەك، ايتقىشگۇلدەرىمەن الىسىپ.

ەكى جاقپىز. ەكى ۇداي كۇي كەشىپ وتىرمىز. ەكەۋمىزگە دە ويلاناتىن كەز كەلدى. اقىن ايتپاقشى، «ايقاسقادان ءتۇسشى ءبىر، باتىر، اينالىپ الدى ارتىڭدى كورشى ءبىر، باتىر، ارجاعىن ءوزىڭ بىلەرسىڭ» دەگىمىز كەلەدى.

ەسەنعالي راۋشانوۆ

امانحان ءالىم ۇلىنىڭ فەيسبۋكتاعى پاراقشاسىنان الىندى