وتتاساڭ - سوتتالاسىڭ

استانا. قازاقپارات - ماقالانىڭ ماندىلىگى اسا ماڭىزدى ەمەس بۇگىندە، تاقىرىبىن «ايقايلاتىپ» قويساڭ جەتكىلىكتى.

سول پرينتسيپپەن ءار جەردەن-اركىمنەن ءبىر-ەكى ابزاتس ۇرلاپ، تاقىرىبىن «شىڭعىرتىپ» قويىپ، ونى ءتول تۋىندىسىنداي جاريالاپ كەلگەن اقپارات سايىتتارىنىڭ تاعدىرى «تراگيچنو»(قايعىلى) اياقتالدى.

وزدەرىنە دە، وزگەلەرگە دە ۇلكەن ساباق بولادى بۇل ينتسيدەنت! ادام دەگەن شىنىمەن ەڭبەكتەنىپ باستاماسا سول كەتكەندەردىڭ سوڭىنان كەتەرى انىق. «وگىزگە تۋعان كۇن - بۇزاۋعا دا تۋادى» دەگەن...

جالپى كەز-كەلگەن قاعاز باسىلىمىندا، عالامتور كەڭىستىگىندە جازىلعان ءسوز ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك بارىن ۇمىتپاۋ كەرەك!!! ارنايى زاڭنان بولەك، جەكەلەگەن ادامداردىڭ ءوز زاڭى بار وندايلاردى «جازالايتىن». ماسەلەن، ينستاگرامدا وتىرىپ «مال... ەشەك... بلا- بلا- بلا...»- دەپ كوممەنت جازۋدى جاقسى كورەتىن اپەندىلەردى كەيبىر جۇلدىزدار ادەمى ەتىپ ماسقارالايدى. سوسىن الگىلەرگە بۇكىل ەل اتىلادى: «ۇيالمايسىڭ با؟ .. وسىلاي جازۋعا بولا ما ەكەن؟..» - دەپ. امالى جوعىنان اككاۋنتىن ءوشىرىپ، باسىن الىپ قاشادى الگىلەر. ءيا ا ا ا ا... جازالاۋدىڭ دا ءتۇر- ءتۇرى بار عوي. مەن سوندايلاردىڭ ءبىر- ەكەۋىن «س پوليچنىم» (قىلمىس ۇستىندە) ۇستاپ الدىم ➡

جاعداي بىلاي بولدى: الماتىنىڭ قاق ورتاسىنداعى ءبىر سۋپەرماركەتكە اتىلىپ كىردىم - اسىعىس ەدىم. قايىن اپامنىڭ بالاسىن سۇندەتكە وتىرعىزاتىن بوپ جاتقانبىز. وندايدا «شاشۋ» الىپ جۇگىرەتىنىم بار ەندى))))) سوعان كونفەت-شوكولاد الا سالايىن دەپ تاتتىلەر جينالعان قاتارعا كىرىپ كەتتىم. سىرتى جىلتىر ءار كونفەتتى ءتۇرتىپ-ءتۇرتىپ قاراپ كەلەم. الدىمدا ەكى ايەل كەلە جاتقان، شامامەن 45 جاستاعى كەلىنشەكتەر. ولار ءوزارا سويلەسىپ اسىقپاي ءجۇر ەكەن، مەن ولاردىڭ الدىنا شىعىپ كەتتىم، ويتكەنى، جىگىتىم سىرتتا كۇتىپ تۇرعان - ۋاقىت تىعىز. الگى ايەلدەردىڭ بىلدىر-بىلدىر اڭگىمەلەرى ەمىس-ەمىس ەستىلىپ جاتتى، ءمان بەرمەدىم. ءبىر كەزدە: «نە كيىپ العانىن قارا... بۇكىل مۋسوردى(قوقسىقتى) سۇيرەتىپ...»- دەگەن ءسوز قۇلاعىما انىق جەتتى. ءتىپتى سىبىرلاپ ايتۋعا دا تىرىسپاعان سياقتى، بىرەۋىنىڭ داۋسى سونداي ەركىن شىقتى - ارامىزدا، ايتپەسە، جارتى-اق مەتر قاشىقتىق بار-جوعى.

ماعان سول كەز نە بولعانىن بىلمەيمىن، ءۇيتىپ- ءبۇيتىپ سىرتىمنان سىپسىڭداسقانداردىڭ تالايىنا كۇلىپ قاراپ كەتە بەرەتىنمىن، كەيدە ەستىمەگەندەي دە بولىپ... بۇل جولى شىداي المادىم. ساناۋلى سەكۋند ەكەن عوي اشۋدىڭ تۇتانۋى... الگى ايەلدەرگە جالت بۇرىلدىم دا: «ۇيالمايسىڭدار ما؟ وزدەرىڭ ۇلكەن ايەلسىڭدەر. نە مىنالارىڭ؟ وسەك ايتساڭدار، ەڭ قۇرىعاندا، ەستىرتپەي سىبىرلاسىپ ايتساڭدارشى...»- دەپ «گازدى» باسىپ-باسىپ كەپ جىبەردىم. شامامەن، 200 گە بارىپ قالدى-اۋ سپيدومەتردىڭ ءتىلى... ەكەۋى اڭتارىلىپ تۇرىپ قالدى، مەنى سۇمىرەيىپ كەتە بەرەدى دەپ ويلاعان بولۋ كەرەك. بىرەۋى، كوزى باقىرايىپ كەتكەن: «ەندى مۋسوردى سۇيرەتىپ ءجۇرسىڭ عوي...» - دەيدى، تۋرا ءبىر كۇندە كەشكىسىن مەنىڭ كويلەگىمنىڭ ەتەگىن جۋىپ بەرىپ جۇرگەندەي. «مەن نە كيسەم دە - ءوزىم بىلەم! سىزدەردىڭ نە شارۋالارىڭىز بار مەنىڭ كيىمىمدە؟..» - دەەەەەەپ، مەن دە گاز باسىپ تۇرعان اياعىمدى بوساتپادىم. بىرنەشە مينۋت بۇرىن شالقايا باسىپ سايراپ كەلە جاتقان ەكەۋىنىڭ اۋىزدارىنا قۇم قۇيىلعانداي بولدى - ءۇن جوق. باعاناعى كەربەز ءجۇرىس تە جوق، اياقتارىن شاپشاڭ-شاپشاڭ باسىپ كەلەسى قاتارعا كىرىپ كەتتى. مەن القىنىپ كاسساعا جەتتىم. وندا تۇرعان قىزدار: «نە بولدى؟»- دەپ سۇراپ... «ولاردىڭ نە شارۋاسى بار ءسىزدىڭ كيىمىڭىزدە؟»- دەپ اڭ-تاڭ بولدى. قايتا ول جاس قىزداردىڭ ءبىرى: «ماعان ءسىزدىڭ ۇستىڭىزدەگى كيىم قاتتى ۇنادى. كىرگەننەن بايقادىم. قايدان ساتىپ العانىڭىزدى ايتىڭىزشى...»- دەپ قيىلا سۇرادى... كولىككە كەپ وتىرسام - جىگىتىم سۇرايدى. بولعاندى بايانداپ بەردىم. سويتسەم: «سابىر ەتە سالمادىڭ با؟» - دەيدى مەنىڭ قىمباتتىم. قايداعى سابىر؟؟؟ كۇيىپ كەتەسىڭ عوي، كۇيىپ...

ءجا-جارايدى، ۇزىن كويلەك جايىندا ءتىپتى اڭگىمە باستاماي-اق قويايىقشى. ورامال مەن كەڭ ەتەك كويلەك تۋراسىندا تاقىرىپ قوزعاساڭ - تابان استىندا بۇكىل تەرراكتىنى موينىڭا ءىلىپ قوياتىن مەگا اقىلدى جۋرناليستسىماقتار بار عوي. بالەسىنەن اۋلاق!..

جالپى ەتيكا جايلى ايتقىم كەلەدى. مەيلى قاي ۇلتتىڭ وكىلى بولسىن، مەيلى جاسى ۇلكەن-كىشى بولسىن، دجۋنگليدەگى باقا-شايان، اڭداردان باسقاسىنىڭ ءبارى-ءبارى كوپشىلىك ورتادا ءوزىن-ءوزى ۇستاۋ ەرەجەلەرىن ءبىلۋى ءتيىس ەمەس پە؟!. تەاترعا شورتى- كروسسوۆكامەن، ولگەن جەرگە «ۆەچەرنيي»(ءساندى، كەزدەسۋلەرگە كيەتىن - رەد.) كويلەكپەن بارمايتىنىمىز سياقتى - قوعامدا وزىندىك ءبىر ەرەجەلەر بار عوي، كوكەم-اۋ! كەتىپ بارا جاتىپ يىعىڭمەن ءبىر ادامدى قاعىپ كەتسەڭ: «كەشىرىڭىز، بايقاماي قالىپپىن»... كەزەكتىڭ سوڭىن ءبىلۋ ءۇشىن: «كەشىرىڭىز، كىم ەكەن سوڭى؟»... ەكى ادام اڭگىمەلەسىپ وتىرسا: «كەشىرىڭىزدەر، سۇراي قويايىن دەپ ەدىم...» - ت. س. س.

قانداي سيتۋاتسيادا بولماسىن سول ءبىر «كەشىرىڭىز» دەگەن ءسوز بارلىق ىڭعايسىزدىقتان قۇتقارادى. ەگەر ءبىز كوشەدە كەتىپ بارا جاتقان ادامعا قولىمىزدى شوشايتىپ، بەتىنە باقشيىپ كۇلىپ، ءيا ويىمىزعا كەلگەندى بەتىنە بىلش-بىلش ەتكىزىپ ايتا سالاتىن بولساق، «ءسىرا، مەنى تانىمايدى، مەن ونى تانىمايمىن» - دەپ يتەرىپ-قاعىپ كەتە بەرەتىن بولساق، ەڭ ءبىرىنشى، كونستيتۋتسيالىق قۇقىق بۇزىلادى، سىيلاستىق بىلاي تۇرسىن. ال، زاڭعا «پلەۆات»(تۇكىرۋ) بولسا - ەلدە حاوس(بەيبەرەكەتتىك) باستالادى. عالامتوردا ول حاوس- بەسپرەدەل دەگەننىڭ ناعىز ءورشىپ تۇرعان كەزى. ءاپ-ادەمى كەلىنشەكتەر بار: سۋرەتتەرىن كورسەڭ - اكە- شەشە، اتا-ەنەلەرىنىڭ ورتاسىندا كۇيەۋىمەن، بالا-شاعاسىمەن باقىتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىر دەرسىڭ تۋرا - وتباسىلىق يديلليا!!! ءبىراق، كوممەنت جازعاندا: «قانشىق... مال ەكەنسىڭ...» - دەپ اكەتەدى-اي، اكەتەدى. سۋرەتتەگى مەيىرىمدى ءجۇزدى ايەلدەن سونشا «بىلىق» شىعادى دەپ ويلامايسىڭ... الگى سۋپەرماركەتتەگى ايەلدەردىڭ دە تۇرلەرى «ستراشنىي»(قورقىنىشتى) ەمەس. كۇنىنە كەم دەگەندە ءبىر رەت دۋش قابىلداپ(مونشاعا ءتۇسىپ)، تىستەرىن تازالاپ، كيىمدەرىن ۇتىكتەپ كيەتىنى كورىنىپ تۇر. ەندى «سۆەتسكايا داما»(زايىرلى حانىم) بولماسا دا، تۇرلەرىن ەپتەپ-سەپتەپ بوياپ قوياتىنى بايقالادى. ءبىراق... كومەديالىق فيلمدەردەگى اۋىلدىڭ سارسەنكۇل-بەيسەنكۇل دەگەن وسەكشى قاتىندارىنا ۇقساس ايەلدەردى شىنايى ومىردە، وندا دا سيۆيليزاتسياسى(وركەنيەتى، مادەنيەتى) دامىپ كەتكەن الماتىنىڭ قاق تورىندە كەزدەستىرەم دەپ ويلاماپپىن. ءيا، ول ەكى ايەلدىڭ ءسوزىن ەستىمەگەندەي كەتە بەرۋىمە دە بولاتىن ەدى. تەك... ۇيالتقىم كەلدى وزدەرىن. قاشانعى مەن ۇيالىپ، قاشانعى مەن كوزىمدى تومەن ءتۇسىرىپ جۇرەم، "چمو" سياقتى؟..

مارجان سۇلتانباي

 «baistars.kz»